ناوه‌ڕۆك
ناساندن
ئەو خۆراکانەی کە دەبنە هۆی سکچوون، (بە عەرەبی: الأطعمة التي تسبب الأسهال، بە ئینگلیزی: Foods that causes diarrhea)، زاراوەی سکچوون بەکاردێت بۆ ئاماژەدان بە تێپەڕبوونی پیسایی کە ئاوی تێدایە یان شل، لەگەڵ تێکچوونی جووڵەی ڕیخۆڵەدا ئەم حاڵەتە زۆرە، بەتایبەتی لە منداڵاندا و لە حاڵەتەکانی توندی سووکەوە دەست پێدەکات تا حاڵەتە توندەکان کە ڕەنگە مەترسی لەسەر ژیان دروست بکات، نەخۆشەکە تووشی سکچوون دەبێت کاتێک پیسایی شل لە ڕۆژدا سێ جار یان زیاتر دەردەدات، لە زۆربەی حاڵەتەکاندا سکچوونەکە چەند ڕۆژێک دەخایەنێت، چونکە ڕەنگە زۆرجار لەسەر خۆی نەمێنێت، بەڵام ئەگەر سکچوون بۆ ماوەی زیاتر بەردەوام بێت لە چوار هەفتە، کە بە سکچوونی درێژخایەن ناسراوە، لەم حاڵەتەدا ئەمە ڕەنگە ئاماژە بێت بۆ تووشبوون بە نەخۆشییەکی درێژخایەن پێویستی بە سەردانیکردنی بە پزیشکی پسپۆڕ هەیە.
ئەو خۆراکانەی کە دەبنە هۆی سکچوون
سکچوون کە بە پیسایی شل و ئاوی ناسراوە، نیشانەی تێکچوونی گەدەیە و لە زۆر حاڵەتدا بەهۆی بەکتریا یان ڤایرۆسەوە دروست دەبێت، بەو پێیەی جەستەی مرۆڤ هەوڵی ڕزگاربوونیان دەدات جگە لەوەش لەوانەیە هۆکارەکەی هەندێک لە جۆرەکانی خۆراک بێت، کە لەوانەیە ببنە هۆی سکچوون چونکە بڕێکی زۆر لە پێکهاتەی دەستکرد، زەیت، بەهارات، یان هاندەری تێدایە.
هەندێک لەو خۆراکانەی کە دەبنە هۆی سکچوون
- بیبەر و بەهاراتە تیژەکان: بەهاراتە تیژەکان لەو خۆراکانەن کە زۆرترین هۆکارن بۆ تووشبوون بە سکچوون، بەتایبەتی ئەگەر کەسەکە پێی ڕاهاتبێت، وەک چۆن لەوانەیە ببێتە هۆی خورانی ناوپۆشی گەدە لە کاتی هەرسکردندا، ئەمەش دەبێتە هۆی زیادبوونی غازات و ئاوسانی گەدە و دڵەکزێ، جگە لە سکچوون.
- شیرینکەری دەستکرد یان جێگرەوەی شەکر: وەک: ئەسپارتام و ساکارین، ئەم ئاوێتانە لە لایەن ڕیخۆڵەوە بە باشی هەڵناگیرێن، ئەمەش دەبێتە هۆی تووشبوون بە غازات و ئاوسانی سک جگە لەوەش دەبێتە هۆی ناهاوسەنگی بایۆلۆجی لە کۆئەندامی خوارەوەی ڕیخۆڵەدا و دەبێتە هۆی سکچوون زۆرێک لە بەرهەم و خۆراکە بێ شەکرەکان ئەم ماددانەیان تێدایە، بۆیە پێویستە بۆ خوێندنەوەی زانیاری خۆراکی لەسەر خۆراکەکان پێش خواردنیان، شایەنی باسە کە دوورکەوتنەوە لە خواردنیان یەکێکە لە گرنگترین ڕێوشوێنە پێشنیار کراوەکان بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشی ڕیخۆڵەی هەستیار.
- بەرهەمە شیرەمەنیەکان: بەرهەمە شیرەمەنیەکان، وەک شیر، بۆ نموونە، لاکتۆزی شەکریان تێدایە، کە دەبێتە هۆی توشبوون بە سکچوون لەو کەسانەی کە هەستیارییان پێی هەیە، بەو پێیەی جەستەیان ئەو ئەنزیمەی تێدا نییە کە بەرپرسە لە تێکدانی ئەم شەکرە، وا دەکات هەرس نەکرێت، هەروەها جەستەیان بە خێرایی دەریدەکات کە دەبێتە هۆی سکچوون، بەم شێوەیە دوورکەوتنەوە لە بەرهەمە شیرەمەنیەکان بەگشتی ڕێژەی سکچوون کەمدەکاتەوە کە لە ئەنجامی بەرگەنەگرتنی لاکتۆزەوە دروست دەبێت شایەنی باسە هەندێک بەرهەم هەن کە دەتوانن یارمەتی هەرسکردنی لاکتۆز بدەن.
- کافایین: دەرکەوتووە کە کافایین کە لە قاوە و چا و شوکولاتەدا هەیە، جووڵەی ڕیخۆڵە هاندەدات و چالاکی دەکات، ئەمەش ڕەنگە ببێتە هۆی سکچوون، بەتایبەت بۆ ئەو کەسانەی جەستەیان زیاتر هەستیارە بە کافایین لەڕاستییدا زیادکردنی شیرینکەرەوەی شیرەمەنی یان دەستکرد بۆ قاوە و خواردنی بەیانیان ئەگەری تووشبوون بە سکچوون زیاد دەکات.
- سیر و پیاز: هەردوو جۆری سیر و پیاز ڕێژەیەکی بەرزی ڕیشاڵی نەتواوەیان تێدایە، ئەمە جگە لەو مادانەی کە دەبنە هۆی دەردانی غازەکان کاتێک تێکدەچن و هەرس دەبن لە گەدەدا هەروەها پێکهاتەی کاربۆهیدراتی ئاڵۆزیان تێدایە کە هەرسکردنی قورسە، ئەمەش دەبێتە هۆی تێکچوونی گەدە.
- کەلەرم و بڕۆکلی: کەلەرم و بڕۆکلی سەوزەواتێکی دەوڵەمەندە بە ماددە خۆراکیەکان، جگە لە ڕیشاڵی ڕووەکی، کە ئەستەمە بۆ کۆئەندامی هەرس مامەڵەیان لەگەڵدا بکات ئەگەر بڕێکی زۆریان بخورێت بۆیە خواردنی ژەمێکی زۆر لە کەلەرم یان بڕۆکلی دەبێتە هۆی قەبزی یان سکچوون.
- ئەو خۆراکانەی دەوڵەمەندن بە چەوری تێر: جگە لەو بەها خۆراکییە سنووردارەی کە زۆرجار خواردنی خێرا لەخۆی دەگرێت، خواردنە خێراکان وەک مریشکی سورکراوە ڕێژەیەکی زۆر چەوری تێدایە، ئەمەش دەبێتە هۆی تێکچوونی کۆئەندامی هەرس و گرژبوونی ڕیخۆڵە و سکچوون، بۆیە پێشنیار دەکرێت بۆ دوورکەوتنەوە لە خواردنی ئەم جۆرە خواردنانە.
نیشانەکانی سکچوون
سکچوون لە شێوەی پیسایی شل و ئاودار دەردەکەوێت، وەک پێشتر باسمان کرد، جگە لە دەرکەوتنی هەندێک نیشانەی دیکە، لەوانە:
- ئاوسانی گەدە
- هەستکردن بە گرژبوون یان ئازار لە سکدا
- دەرکەوتنی خوێن یان بەڵغەم لە پیساییدا
- هەستکردن بە سکچوون، کە لەوانەیە ببێتە هۆی ڕشانەوە
- پێویستی زۆر بە پیساییکردن
- کێش دابەزاندن
- هەستکردن بە تینوێتی
- هەبوونی تا
- سەرگێژخواردن
- جەستەی وشک
سەردانی پزیشکەکەت بکە
لە زۆربەی حاڵەتەکاندا سکچوون بەبێ ڕاوێژ بە پزیشک چارەسەر دەکرێت، بەڵام حاڵەتی توندتر هەیە کە پێویستی بە سەردانی پزیشک هەیە باشترە ڕاوێژکاری پزیشکی وەربگریت ئەگەر سکچوون لە کۆرپە و منداڵدا بۆ ماوەی زیاتر لە ٢٤ کاتژمێر بەردەوام بوو بەساڵاچووان و ئەو کەسانەی کە نەخۆشییان هەیە کە کاریگەری لەسەر سیستەمی بەرگری لەش هەیە سەردانی پزیشک بکەن ئەگەر بەرکەوتەی سکچوون بوون، بەبێ گوێدانە ماوەی سکچوونەکەی یان دەرکەوتنی نیشانەکانی تری، جگە لەوەش پێویستە ڕاوێژ بە پزیشکی پسپۆڕ بکرێت لە ئەگەری تووشبوونیان بە نەخۆشی درێژخایەنی سکچوون، یان سکچوون کە یەکێک لەم نیشانانەی خوارەوەی لەگەڵدا بێت:
- ڕشانەوەیەکی بەردەوام، ئەم حاڵەتە ڕێگری دەکات لە خواردنەوەی ئەو شلانەی کە پێویستیانە بۆ قەرەبووکردنەوەی ئەوەی لەدەستچووە.
- سکچوونی توند و بەردەوام، کە کەسێک لە ماوەی ٢٤ کاتژمێردا شەش جار یان زیاتر تووشی سکچوون دەبێت.
- سکچوون کە زیاتر لە دوو ڕۆژ دەخایەنێت.
- دەردانی پیسایی تاریک و ڕەش.
- دابەزاندنی ڕێژەیەکی زۆر لە کێش.
- هەستکردن بە ئازارێکی تیژ لە سک یان کۆم.
- تا زیاتر لە ٢٤ کاتژمێر بەردەوام دەبێت.
نیشانەکانی ئاوچنیانی لەش دەردەکەون
- وشکبوونەوەی پێست
- بڕێکی کەم میز دێتە دەرەوە بەتایبەت لە کۆرپەدا، یان میزەکە ڕەنگی تۆخ دەردەکەوێت
- زیادبوونی لێدانی دڵ
- سەرلێشێواوی دەروونی
- ژانەسەر
- ئاڵۆزییەکانی سکچوون
وەرنەگرتنی چارەسەری گونجاوی کەسی تووشبوو بە سکچوون، بەتایبەتی ئەو منداڵانەی کە تووشبوون، لەوانەیە ببێتە هۆی وشکبوونەوەی لەش، کە ئەمەش بە لەدەستدانی بڕێکی زۆر شلە نیشان دەدرێت، بەم شێوەیەش ڕوودانی ئاڵۆزییە تەندروستییە توندەکان کە مەترسی لەسەر ژیان دروست دەکەن، ئەگەر بە باشی چارەسەر نەکرێت.
