ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
شەڕی پانجۆم، کە بە شەڕی تەپۆڵکەی کۆتڵێتی بەرازیش ناسراوە، یەکێک بوو لە دواترین و ناسراوترین شەڕەکانی جەنگی کۆریا کە لەپاش شەڕی هێڵی کانسان ڕویداوە. ئەم شەڕە لە دوو قۆناغی سەرەکیدا ڕوویدا: یەکەمیان لە نیسانی ١٩٥٣ و دووەمیان لە تەمموزی ١٩٥٣، تەنها چەند ڕۆژێک پێش واژۆکردنی ڕێککەوتننامەی ئاگربەست.
شوێنی شەڕەکە
پانجۆم ناوی تەپۆڵکەیەکە کە لە ناوچەی چۆروۆن (Chorwon) لە ناوەڕاستی بەرەی جەنگ هەڵکەوتووە. ئەم تەپۆڵکەیە بە شێوەی کۆتڵێتی بەراز دەچوو، بۆیە ئەم ناوەی لێنرا. گرنگی ئەم تەپۆڵکەیە زیاتر لە بایەخە ستراتیژییەکەی بوو نەک لە ڕووی سەربازییەوە.
لایەنەکانی شەڕ
١. هێزەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان: بە سەرەکی پێکهاتبوو لە هێزەکانی ئەمریکا و کۆریای باشوور.
٢. هێزەکانی چین و رکۆریای باکوو: بە سەرەکی پێکهاتبوو لە هێزەکانی چین.
ڕەوتی شەڕەکە
١. قۆناغی یەکەم (نیسانی ١٩٥٣):
- هێزەکانی چین هێرشیان کردە سەر تەپۆڵکەکە و توانییان داگیری بکەن.
- هێزەکانی ئەمریکا دژە هێرشیان ئەنجامدا و توانییان تەپۆڵکەکە بگەڕێننەوە.
- ئەم قۆناغە نزیکەی دوو ڕۆژی خایاند.
٢. قۆناغی دووەم (تەمموزی ١٩٥٣):
- هێزەکانی چین هێرشێکی گەورەتریان ئەنجامدا.
- شەڕێکی قورس و خوێناوی ڕوویدا کە چەندین ڕۆژی خایاند.
- لە کۆتاییدا، هێزەکانی ئەمریکا بڕیاریاندا تەپۆڵکەکە چۆڵ بکەن.
تایبەتمەندییەکانی شەڕەکە
١. شەڕی نزیک: زۆربەی شەڕەکە لە مەودای نزیکدا ئەنجام درا، تەنانەت گەیشتە شەڕی دەستەویەخە.
٢. بەکارهێنانی بۆمبی ناپاڵم: هێزی ئاسمانی ئەمریکا بە شێوەیەکی بەرفراوان بۆمبی ناپاڵمی بەکارهێنا.
٣. قوربانی زۆر: سەرەڕای بچووکی ناوچەکە، ژمارەیەکی زۆر سەرباز لەم شەڕەدا کوژران یان برینداربوون.
٤. کاریگەری دەروونی: ئەم شەڕە کاریگەرییەکی گەورەی دەروونی لەسەر هەردوو لا هەبوو.
دەرەنجامەکان
١. زیانی گیانی: هەردوو لا زیانی گەورەیان بەرکەوت. بە پێی هەندێک سەرچاوە، نزیکەی ١,٥٠٠ سەربازی ئەمریکی و ٦,٨٠٠ سەربازی چینی کوژران یان برینداربوون.
٢. کاریگەری لەسەر وتووێژەکانی ئاشتی: ئەم شەڕە کاریگەری لەسەر وتووێژەکانی ئاشتی هەبوو و بووە هۆی خێراکردنی پرۆسەی گەیشتن بە ڕێککەوتن.
٣. کاریگەری سیاسی: شەڕەکە بووە هۆی ڕەخنەی زۆر لە ئەمریکا سەبارەت بە درێژەکێشانی جەنگەکە.
٤. گۆڕانی ستراتیژی: ئەم شەڕە نیشانی دا کە هیچ لایەک ناتوانێت سەرکەوتنی یەکلاکەرەوە بەدەست بهێنێت.
کاریگەری درێژخایەن
شەڕی پانجۆم بووە بابەتی چەندین کتێب و فیلم، لەوانە فیلمی بەناوبانگی "Pork Chop Hill" بە ئەکتەری گرێگۆری پێک. ئەم شەڕە وەک نموونەیەک بۆ بێهوودەیی جەنگ و قوربانیدانی سەربازان بۆ ئامانجێکی سیاسی نادیار دەبینرێت.
هەروەها، ئەم شەڕە ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە دیاریکردنی شێوەی کۆتایی هاتنی جەنگی کۆریا. بێ ئەنجامی ئەم شەڕە و زیانە گەورەکانی هەردوو لا، یارمەتیدەر بوو بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتنی ئاگربەست کە لە ٢٧ی تەمموزی ١٩٥٣دا واژۆ کرا.
لە کۆتاییدا، شەڕی پانجۆم وەک نموونەیەکی بەرچاو لە قوربانیدان و ئازایەتی سەربازان لە جەنگی کۆریادا دەمێنێتەوە، هەروەها وەک بیرهێنانەوەیەک بۆ مرۆڤایەتی سەبارەت بە کارەساتەکانی جەنگ و گرنگی هەوڵدان بۆ چارەسەری ئاشتیانەی کێشەکان.
