ویلیام شۆکلی

پێشەکی

ویلیام برادفۆرد شۆکلی یەکێک بوو لە گرنگترین و هاوکات جنجاڵیترین زاناکانی سەدەی بیستەم. ئەو بە یەکێک لە داهێنەرانی ترانزیستۆر دەناسرێت کە گۆڕانکارییەکی گەورەی لە بواری ئەلیکترۆنیک و تەکنەلۆژیادا دروستکرد. شۆکلی لە ١٣ی شوباتی ١٩١٠ لە لەندەن لەدایک بوو. دایک و باوکی ئەمریکی بوون و کاتێک ویلیام تەنها سێ ساڵ بوو، گەڕانەوە بۆ کالیفۆرنیا. باوکی ئەندازیاری بەڕێوەبەری مەیدانی بوو و دایکیشی یەکەم ژن بوو کە لە کالیفۆرنیا بووە سەرژمێریار لە فیدراڵ. ئەم ژینگە زانستی و تەکنیکییە کاریگەری گەورەی هەبوو لەسەر پەرەسەندنی حەزی شۆکلی بۆ زانست و تەکنەلۆژیا.

خوێندن

شۆکلی لە زانکۆی کالیفۆرنیا لە بێرکلی خوێندنی تەواو کرد و بڕوانامەی بەکالۆریۆسی لە فیزیک بەدەستهێنا. دواتر لە زانکۆی MIT دکتۆرای لە فیزیکی حاڵەتی ڕەق بەدەستهێنا. دوای تەواوکردنی خوێندن، شۆکلی دەستی بە کارکردن کرد لە تاقیگەکانی زەنگی تەلەفۆن کە لەوێ لەگەڵ زانایانی گەورەی وەک جۆن باردین و والتەر براتەین ئاشنا بوو.

لەماوەی جەنگ

لە ماوەی جەنگی جیهانی دووەمدا، شۆکلی ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە پەرەپێدانی تەکنەلۆژیای سەربازی. ئەو بەشداری کرد لە پەرەپێدانی سیستەمی ڕادار و تەکنیکەکانی شەڕی ژێر ئاو. ئەم ئەزموونە سەربازییە کاریگەری هەبوو لەسەر بیرکردنەوە و شێوازی کارکردنی لە داهاتوودا.

دوای جەنگ

دوای جەنگ، شۆکلی گەڕایەوە بۆ تاقیگەکانی زەنگی تەلەفۆن و لەوێ بوو کە گرنگترین کاری ژیانی ئەنجامدا. لە ساڵی ١٩٤٧دا، شۆکلی لەگەڵ جۆن باردین و والتەر براتەین توانیان یەکەم ترانزیستۆر دابهێنن. ئەم داهێنانە شۆڕشێکی گەورەی لە بواری ئەلیکترۆنیکدا دروستکرد و بووە بنەمای سەرەکی بۆ پەرەسەندنی کۆمپیوتەر و ئامێرە ئەلیکترۆنییەکانی تر. هەرچەندە شۆکلی بەشداری سەرەکی هەبوو لە داهێنانەکەدا، بەڵام هەندێک ناکۆکی هەبوو لەسەر ئەوەی کە کێ پشکی زیاتری هەبووە لە داهێنانەکەدا.

دامەزراندنی کۆمپانیا

لە ساڵی ١٩٥٦دا، شۆکلی بڕیاریدا کۆمپانیای خۆی دابمەزرێنێت بەناوی شۆکلی سیمیکۆندەکتەر لە کالیفۆرنیا. ئەم کۆمپانیایە یەکێک بوو لە یەکەم کۆمپانیاکانی دۆڵی سیلیکۆن و ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە پەرەسەندنی ئەم ناوچەیەدا وەک ناوەندێکی گرنگی تەکنەلۆژیا. هەرچەندە، شێوازی بەڕێوەبردنی توندی شۆکلی بووە هۆی ئەوەی کە زۆر لە کارمەندە باشەکانی بەجێی بهێڵن و کۆمپانیای خۆیان دابمەزرێنن.

خەڵاتی نۆبڵ

لە هەمان ساڵدا، شۆکلی لەگەڵ باردین و براتەین خەڵاتی نۆبڵی فیزیکیان بەدەستهێنا بۆ داهێنانی ترانزیستۆر. ئەم خەڵاتە نیشانەی گرنگی و کاریگەری کارەکەی شۆکلی بوو لە بواری فیزیک و تەکنەلۆژیادا. جگە لە داهێنانی ترانزیستۆر، شۆکلی بەشداری کرد لە زۆر توێژینەوەی گرنگی تردا لە بواری فیزیکی حاڵەتی ڕەق و نیمچە گەیەنەرەکان.

بۆچوونە جیاوازەکانی

لە ساڵانی دواتردا، شۆکلی بە هۆی بۆچوونە جنجاڵییەکانی لەسەر جینەتیک و زیرەکی ناسرا. ئەو بڕوای وابوو کە جیاوازی لە زیرەکیدا هەیە لە نێوان ڕەگەزە جیاوازەکاندا و ئەم بۆچوونانە بوونە هۆی ڕەخنەی زۆر و دوورکەوتنەوەی لە کۆمەڵگای زانستی. هەرچەندە ئەم بۆچوونانە زۆر ڕەخنەیان لێگیرا و وەک نازانستی و ڕەگەزپەرستانە وەسف کران، بەڵام شۆکلی بەردەوام بوو لەسەر بڵاوکردنەوەیان.

کاریگەری

سەرەڕای ئەم ناکۆکییانە، کاریگەری شۆکلی لەسەر پیشەسازی تەکنەلۆژیا زۆر گەورە بوو. زۆر لەو کەسانەی کە لەگەڵ ئەو کاریان کردبوو، دواتر بوونە داهێنەر و دامەزرێنەری کۆمپانیا گەورەکانی تەکنەلۆژیا. بۆ نموونە، گۆردۆن مور و رۆبەرت نۆیس کە دامەزرێنەرانی ئینتێڵ بوون، سەرەتا لە کۆمپانیاکەی شۆکلی کاریان دەکرد.

ژیانی کەسی

لە ژیانی کەسیدا، شۆکلی دوو جار هاوسەرگیری کرد و سێ منداڵی هەبوو. ئەو کەسێکی سەرکێش و خۆڕاگر بوو و زۆر جار لە پەیوەندییە کەسییەکانیدا کێشەی هەبوو. لەگەڵ ئەوەشدا، ئەو مامۆستایەکی باش و سەرچاوەی ئیلهام بوو بۆ زۆر لە خوێندکار و هاوکارەکانی لە بواری زانست و تەکنەلۆژیادا.

میراتی زانستی

میراتی شۆکلی دوو لایەنی هەیە. لە لایەکەوە، ئەو وەک یەکێک لە گرنگترین داهێنەرانی سەدەی بیستەم دەناسرێت کە کاریگەری گەورەی هەبووە لەسەر پەرەسەندنی تەکنەلۆژیای مۆدێرن. داهێنانی ترانزیستۆر و کارەکانی لە بواری نیمچە گەیەنەرەکان بنەمای سەرەکی بوون بۆ شۆڕشی دیجیتاڵ. لە لایەکی ترەوە، بۆچوونە جنجاڵییەکانی لەسەر جینەتیک و زیرەکی کاریگەری نەرێنیان هەبووە لەسەر ناوبانگی و میراتەکەی.

کۆتایی

لە کۆتاییدا، ویلیام شۆکلی کەسایەتییەکی ئاڵۆز و جنجاڵی بوو کە هەم دەستکەوتە زانستییە گەورەکانی و هەم بۆچوونە ناکۆکەکانی کاریگەرییان هەبووە لەسەر کۆمەڵگا. ئەو لە ١٢ی ئابی ١٩٨٩ کۆچی دوایی کرد، بەڵام کاریگەری کارەکانی لەسەر تەکنەلۆژیا و زانست بەردەوامە. ئەزموونی شۆکلی نموونەیەکە بۆ ئەوەی کە چۆن داهێنان و زانست دەتوانن کاریگەری ئەرێنی و نەرێنیان هەبێت و گرنگی بەرپرسیارێتی کۆمەڵایەتی زانایان دەردەخات.