ناوه‌ڕۆك
ناساندن
شیکاری هۆرمۆنەکان بۆ خانمان (بە ئینگلیزی: Hormone Testing for Women، بە عەرەبی: اختبار الهرمونات للنساء) چەند پشکنینێکی گرنگی تایبەت بە ئافرەتانن کە لە دەرکەوتنی چەن نیشانە و حاڵەتێکی تەندروستی پێویست بە ئەنجامدانیان دەکات.
هۆرمۆنەکانی ئافرەتان
هۆرمۆنەکان لە ڕژێنەکانی کوێرە ڕژێنە کۆئەندام دروست دەبن و دەتوانرێت وەک ماددە کیمیاییەکان پێناسە بکرێت کە ئەرکیان کۆنترۆڵکردنی زۆرێک لە ئەرکەکانی جەستەی مرۆڤە، کە لە سادەیەوە دەست پێدەکات تا ئاڵۆزترینیان، لەوانە هەست و سۆز و باری دەروونی و زاوزێ و کارکردنی مرۆڤ لە کۆئەندامی زاوزێی خۆی.
باس لە هۆرمۆنەکانی ژنان بکەین، شایەنی باسە کە هۆرمۆنەکان کاریگەرییەکی زۆریان لەسەرە بەهۆی سوڕی مانگانەوە و لە ڕاستیدا ژماردنی ماوەی سوڕی مانگانە لە یەکەم ڕۆژەوە دەست پێدەکات کە خوێنی سوڕی مانگانە دەستی پێکردووە، و یەکەم ڕۆژی سوڕی مانگانەی داهاتوو بە کۆتا ڕۆژی یەکەم سوڕی مانگانە دادەنرێت، و ئەم ماوەیە لە نێوان ئافرەتاندا لە نێوان ٢٤ بۆ ٣٥ ڕۆژدایە. ئاستی ئیسترۆجین و پرۆجسترۆن لە یەکەم ڕۆژی سوڕی مانگانەدا کەم دەبێتەوە، سوڕی منداڵدان بۆ ئەگەری دووگیانی زیادبوونی ئاستی ئیسترۆجین لە ڕۆژانی ١٢ و ١٤ی سوڕی مانگانەدا دەبێتە هۆی زیادبوونی بەرهەمهێنانی هۆرمۆنی تەنی زەرد، کە هاندەری دەردانی هێلکەیە لە چیکلدانەوە لە پرۆسەیەکدا کە بە هێلکەدانان ناسراوە. پێویستە ئاماژە بەوە بکرێت کە سوڕی مانگانە سێ قۆناغی هەیە، کە بریتین لە قۆناغی چیکلدانە، قۆناغی هێلکەدانان و قۆناغی تەنی زەرد.
شیکاری هۆرمۆنەکان بۆ خانمان
شیکاری هۆرمۆن بۆ خانمان ئەنجام دەدرێت وەک بەشێک لە پشکنینی جەستەیی، یان لە حاڵەتەکانی ناڕێکی سوڕی مانگانە، یان کاتێک کێشەی نەزۆکی هەبێت، بەو پێیەی ئەنجامی ئەم پشکنینانە بەشدارن لە دیاریکردنی پلانی چارەسەری گونجاو بۆ بارودۆخی ژنەکە، ئەمانەی خوارەوە بریتین لە ڕوونکردنەوەی گرنگترینی ئەم هۆرمۆنانە.
هۆرمۆنی دژە مۆلێرییان
پشکنینی منداڵبوون کە بە شیکاریی هۆرمۆنی دژە مۆلەری (Anti-Müllerian Hormone) ناسراوە، بە وەرگرتنی نمونەی خوێن لە خوێنهێنەرێکەوە ئەنجام دەدرێت، لەگەڵ پشکنینی تر. پێویستە ئاماژە بەوە بکرێت کە ئاستی ئاسایی ئەم هۆرمۆنە لە نێوان یەک بۆ ١۵ نانوگرەم/میلی لیترە بۆ خانمان لە نێوان تەمەنی ١٣ بۆ ٤۵ ساڵدا، لە کاتێکدا ئاستی ئاسایی کەمترە لە یەک نانوگرەم/میلی لیتر بۆ ژنانی سەرووی ٤۵ ساڵ. گرنگترین ئامانجەکان کە ئەم پشکنینە بۆیان ئەنجام دەدرێت دەتوانرێت بەم شێوەیە کورت بکرێتەوە:
- یەدەگی هێلکەدان لە هێلکەدا، کە ڕێگە دەدات بە خەمڵاندنی ئەو کاتەی کە ماوە بۆ ڕوودانی دووگیانی.
- هەڵسەنگاندنی کارکردنی هێلکەدان.
- پێشبینیکردنی وەستانی سوڕی مانگانە.
- هەڵسەنگاندنی ڕادەی وەڵامدانەوەی ژن بۆ چارەسەرکردن لە حاڵەتەکانی پیتاندنی دەستکرد (بلوری یان پیتاندنی ناو ئامێری پشکنینی دەرەکی).
- هەڵسەنگاندنی نەخۆشی هێلکەدانی فرە کیسی.
- هەڵسەنگاندنی وەڵامی نەخۆشانی شێرپەنجەی هێلکەدان بۆ چارەسەرکردن و چاودێریکردنی دووبارەبوونەوەی ئەم وەرەمانە.
هۆرمۆنی ئینهیبین بی
Inhibin B یەکێکە لەو هۆرمۆنانەی کە هێلکەدان دروستی دەکات ئەم هۆرمۆنە بۆ هەڵسەنگاندنی کوالیتی و ژمارەی هێلکەکانی ناو هێلکەدان تاقیدەکرێتەوە بۆ دەستنیشانکردن و چاودێریکردنی هەندێک جۆری شێرپەنجە، وەکو وەرەمی خانەی گرانولۆزا. ئاستی هۆرمۆنی ئینهیبین بی لە ماوەی سوڕی مانگانەدا دەگۆڕێت هەروەها لە خولێکەوە بۆ خولێکی تر. ئەم پشکنینە زۆرجار لە یەکەم، دووەم یان سێیەم ڕۆژی سوڕی مانگانەدا ئەنجام دەدرێت ڕێژەی ئاسایی ئەم هۆرمۆنە لە قۆناغی چیکلدانەیی کەمترە لە ١٣٩ pg/ml، و لە قۆناغی چیکلدانەی ئاستی تەنی زەرد کەمترە لە ٩٢ pg/ml، لە کاتێکدا ئاستی ئاسایی ئینهیبین بی لە وەستانی سوڕی مانگانە کەمترە لە ١٠ pg/ml. پێویستە ئاماژە بەوە بکرێت کە ئاستی ئەم هۆرمۆنە کاریگەری لەسەر دەبێت لە کاتی بەکارهێنانی ڕێگری دووگیانی زارەکی.
ئیسترۆجین
ئیسترۆجین کاریگەری لەسەر کارکردنی کۆئەندامی زاوزێ و تەندروستی ئێسک لە ئافرەتان هەیە. لە ڕاستیدا ئەم پشکنینە ئەنجام دەدرێت ئەگەر نیگەرانی پەیوەندیدار بە تەمەنی باڵغبوون، منداڵبوون، یان وەستانی سوڕی مانگانە هەبێت، کە بریتین لە ئیسترۆن و بە کورتی ( E1)، ئیسترادیۆل بە کورتی (E2)، و ئیستریۆل (بە ئینگلیزی: Estriol) بە کورتی (E3). سەبارەت بە ئاستی ئاسایی هۆرمۆنی ئیسترادیۆل، بەپێی قۆناغی سوڕی مانگانە دەگۆڕێت، و ئەمانەی خوارەوە ڕوونکردنەوەیەکن بۆ ئەوە:
قۆناغ: ئاستی هۆرمۆن (pg/ml)
- قۆناغی ناوەڕاستی چیکلدانەی: ٢٧ بۆ ١٢٣
- ماوەی هێلکەدانان: ٩٦ بۆ ٤٣٦
- قۆناغی ناوەڕاستی لوتیال: ٤٩ بۆ ٢٩٤
- دوای گەیشتن بە وەستانی سوڕی مانگانە: کەمتر لە ١٠
پرۆجسترۆن
شیکاری پرۆجسترۆن بە ئامانجی هەڵسەنگاندنی ئەگەری لەبارچوون یان دووگیانی دەرەوەی منداڵدان ئەنجام دەدرێت، یان چاودێریکردنی تەندروستی منداڵەکە لە ئەگەری ئەوەی مەترسی لەسەر دووگیانیەکە هەبێت، یان هەڵسەنگاندنی پێش ژانی ژنەکە، یان پشتڕاستکردنەوەی ڕوودانی لە کاتی ئەنجامدانی پیتاندنی دەستکرد، و سەبارەت بە ئاستی سروشتی، دەتوانرێت بەم شێوەیە دەرببڕدرێت:
قۆناغی پرۆجسترۆن: (ng/mL)
- وەستانی سوڕی مانگانە یان سەرەتای سوڕی مانگانە: یەک یان کەمتر
- سوڕی مانگانەی ناوەڕاست: ۵ بۆ ٢٠سێ مانگی یەکەم ١١.٢ بۆ ٩٠
- سێ مانگی دووەمی دووگیانی ٢۵.٦ بۆ ٨٩.٤
- سێ مانگی کۆتایی دووگیانی ٤٨.٤ بۆ ٤٢.۵
هۆرمۆنی هاندەری چیکلدانە
پشکنینی هۆرمۆنی هاندەری چیکلدانە (FSH) بە ئامانجی هەڵسەنگاندنی کێشەکانی نەزۆکی لە ئافرەتان، هەڵسەنگاندنی ناڕێکی سوڕی مانگانە، یان دەستنیشانکردنی نەخۆشییەکانی هێلکەدان و تێکچوونی ڕژێنی هێلکەدانە، سەبارەت بە ئاستی ئەم هۆرمۆنە لە ئافرەتاندا دەگۆڕێت. قۆناغی سوڕی مانگانە لە قۆناغی چیکلدانەیدا، مەودای ئاسایی بۆ ئەم هۆرمۆنە لە نێوان ٣.١ بۆ ٧.٩ mIU/ml دایە، و لە قۆناغی هێلکەدان لە نێوان ٢.٣ بۆ ١٨.٥ mIU/ml دایە لە قۆناغی تەنی زەرد نێوان ١.٤ بۆ ٥.٥ mIU/ml دایە، لە کاتێکدا ئاستی ئاسایی هۆرمۆنی هاندەری چیکلدانە دوای گەیشتن بە تەمەنی وەستانی سوڕی مانگانە لە نێوان ٣٠.٦ بۆ ١٠٦.٣ mIU/ml دایە. ئاستی بەرزی ئەم هۆرمۆنە لە جەستەی ژندا ئاماژەیە بۆ شکستی کارکردنی هێلکەدانەکەی، چوونە ناو وەستانی سوڕی مانگانە، نیشانەکانی هێلکەدانی فرە کیسی، یان نەخۆشی تۆرنەر، یان کەمبوونەوەی بەرهەمهێنانی هێلکەی جۆریەتی باش. هەروەها ڕەنگە کەمبوونەوەی ئاستی هۆرمۆنەکە ئاماژە بێت بۆ ئەوەی ژنەکە چیتر هێلکە بەرهەم ناهێنێت، کێشەی لە ڕژێنی هێلکەدان یان ژێرلانک هەیە، یان وەرەمی مێشکی هەیە.
هۆرمۆنی هاندەری تەنی زەرد
پشکنینی هۆرمۆنی هاندانی تەنی زەرد پێویستە بۆ خانمان لە زۆر حاڵەتدا، لەوانە سەختی دووگیانبوون، ناڕێک یان نەبوونی سوڕی مانگانە، گەیشتن بە وەستانی سوڕی مانگانە، یان گومانی تێکچوونی ڕژێنی هێلکەدان سەبارەت بە ئاستی ئەم هۆرمۆنە، ئەوا کاریگەرییان لەسەرە بەهۆی دووگیانی و هەروەها بەپێی قۆناغی سوڕی مانگانە، ئەمە لە خوارەوە ڕوون دەکرێتەوە:
- قۆناغ: ئاستی هۆرمۆن (IU/L)
- قۆناغی چیکلدانەی: ١.٩ بۆ ١٢.٥
- لوتکەی سوڕی مانگانە: ٨.٧ بۆ ٧٦.٣
- قۆناغی تەنی زەرد: ٠.٥ بۆ ١٦.٩
- وەستانی سوڕی مانگانە: ١٥.٩ بۆ ٥٤
- لە کاتی بەکارهێنانی ڕێگری لە دووگیانی: ٠.٧ بۆ ٥.٦
هۆرمۆنەکانی ئەندرۆجین
هێلکەدان و ڕژێنەکانی ئەدرینال لە جەستەی ئافرەتدا بڕێکی کەم لە هۆڕمۆنی ئەندرۆجین بەرهەم دەهێنن، لەوانە تێستۆستیرۆن. ئاستی ئاسایی هۆرمۆنی تێستۆستیرۆن لە جەستەی ئافرەتدا لە نێوان ١۵ بۆ ٧٠ نانوگرام/دیسیلیتردایە، هەروەها لەگەڵ چوونە ناوەوەی ژن بۆ وەستانی سوڕی مانگانە ئاستی هۆرمۆنی ئیسترۆجین کەم دەبێتەوە لەکاتێکدا ئاستی هۆرمۆنەکانی ئەندرۆجین زیاد دەکات، دەردانی ئەم هۆرمۆنانە بە ڕێژەیەکی زۆر کاریگەری لەسەر پرۆسەی هێلکەدانی سروشتی لە خانماندا دەبێت. جگە لە کاریگەری وەستانی سوڕی مانگانە لەسەر ئاستی هۆرمۆنەکانی ئەندرۆجین؛ شایەنی باسە، هەبوونی نەخۆشی هێلکەدانی فرە کیسیش دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی ئاستی هۆرمۆنی تێستۆستیرۆن، هەروەها زیادبوونی ئاستی ئەم هۆرمۆنانە کۆمەڵێک کاریگەریی لەگەڵدایە، لەوانە نەزۆکی، زیادبوونی دەردانی چەوری لە پێستدا، دەرکەوتی زیپکە و مووی زیادە و ناڕێک یان نەبوونی سوڕی مانگانە، لە کاتێکدا کەمبوونەوەی ئەم هۆرمۆنە دەبێتە هۆی کێشەی منداڵبوون و لاوازبوونی ئێسکەکان و لەدەستدانی ئارەزووی سێکسی.
هۆرمۆنەکانی غودەی دەرەقی
هۆرمۆنەکانی سایرۆید لە خانماندا کاریگەرییان لەسەر زۆرێک لە پرۆسە گرنگەکان هەیە، لەوانە منداڵبوون، توانای دووگیانبوون و پاراستنی دووگیانییەکی تەندروست، تەندروستی گشتی ژنەکە دوای منداڵبوون، سەرکەوتنی پرۆسەی شیرپێدان و تەندروستی منداڵەکە بە هەمان شێوە. پشکنینی هۆرمۆنی هاندەری سایرۆید بۆ دیاریکردنی کارکردنی ڕژێنی سایرۆید و نەخۆشی غودە ئەنجام دەدرێت و ئەم پشکنینە وەک هەستیارترین نیشاندەری ڕژێنی سایرۆید تایبەتمەندە. سەبارەت بە ئاستی ئاسایی ئەم هۆرمۆنە، لە نێوان ٠.٤ بۆ ٤ mIU/L دایە، بەڵام لەو حاڵەتانەی کە نەخۆشەکە چارەسەری نەخۆشییەکانی سایرۆید دەکات، ئاستی ئاسایی ئەم هۆرمۆنە لەم حاڵەتەدا دەگۆڕێت و لە نێوان ٠.٥ بۆ ٣ mmIU/L دایە.
پڕۆلاکتین
هۆرمۆنی پرۆلاکتین تاقی دەکرێتەوە ئەگەر نیشانەکانی پرۆلاکتینۆما، زیادبوونی پرۆلاکتینی خوێن، یان گالاکتۆریا دەرکەوتن، یان ئەگەر تووشی کێشەی منداڵبوون ببێت، یان نەبوونی ڕێکوپێکی سوڕی مانگانە یان تەنانەت نەبوونی سوڕی مانگانە، یان بۆ ڕەتکردنەوەی کێشە لە ڕژێنی هێلکەدان یان ژێرلانک. ئاستی هۆرمۆنی پرۆلاکتین لە نێوان ژنانی دووگیان و غەیرە دووگیاندا دەگۆڕێت، چونکە بەهاکەی لە نێوان ٣٤ ب٠ ٣٨٦ نانۆگرام/میلی لیتردایە لە ئافرەتان لە کاتی دووگیانیدا، و کەمترە لە ٢۵ نانۆگرام /میلی لیتر لە ژنانی دووگیان نەبوودا.
