ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
دووەم جەنگی هاوپەیمانی (١٧٩٨-١٨٠٢) قۆناغێکی دیکەی "جەنگی هاوپەیمان-the Coalition"ـە، کە بە شێوەیەکی بەرفراوان بووە هۆی ئاڵۆزی لە نەخشەی سیاسی و جیۆپۆلیتیکی ئەوروپا. ئەم هاوپەیمانییە پێکهاتبوو لە چەندین دەوڵەتی ئەوروپی، کە کۆکرابوونەوە بۆ بەرەنگاربوونەوەی فەڕەنسای شۆڕشگێڕ. بە هۆی سەرکەوتنەکانی فەڕەنسا لە یەکەم جەنگی هاوپەیمانیدا (١٧٩٢-١٧٩٧)، هێزە پاشایەتییەکانی ئەوروپا بۆ جارێکی دیکە یەکیان گرتەوە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هەڕەشەی ئایدیۆلۆژی و سەربازی فەڕەنسا، کە ئێستا لەژێر سەرکردایەتی جەنەڕاڵێکی گەنج و پڕ توانا بوو بە ناوی ناپلیۆن بۆناپارت.
شایەنی باسە جەنگی هاوپەیمانی کە بە جەنگەکانی ناپلیۆنیش بە ناوبانگە، خۆی لە حەوت قۆناغدا دەبینێتەوە:
شایەنی باسە جەنگی هاوپەیمانی کە بە جەنگەکانی ناپلیۆنیش بە ناوبانگە، خۆی لە حەوت قۆناغدا دەبینێتەوە:
٢. دووەم جەنگی هاوپەیمانی (١٧٩٨-١٨٠٢)
٣. سێیەم جەنگی هاوپەیمانی (١٨٠٥)
٤. چوارەم جەنگی هاوپەیمانی (١٨٠٦-١٨٠٧)
٥. پێنجەم جەنگی هاوپەیمانی (١٨٠٩)
٦. شەشەم جەنگی هاوپەیمانی (١٨١٣-١٨١٤)
٧. حەوتەم جەنگی هاوپەیمانی (١٨١٥)
هۆکارەکانی سەرهەڵدانەوە جەنگ
لە دوای کۆتایی یەکەم جەنگی هاوپەیمانی بە پەیماننامەی کامپۆ فۆرمیۆ لە ١٧ ئۆکتۆبەری ١٧٩٧، فەڕەنسا بە سەرکردایەتی ناپلیۆن بۆناپارت هێشتا بەردەوام بوو لە سیاسەتی فراوانخوازی. چەندین هۆکاری سەرەکی بوونە سەرچاوەی دووەم جەنگی هاوپەیمانی:
لە مانگی ئایاری ١٧٩٨، ناپلیۆن بۆناپارت بەڕێکەوت بۆ میسر بە مەبەستی لێدان لە پێگەکانی بەریتانیا لە هیندستان. ئەم هەڵمەتە بە توندی بووە هۆی وروژاندنی دەوڵەتی عوسمانی، کە بە فەرمی خاوەنی میسر بوو.
سیاسەتی فراوانخوازی فەڕەنسا:
فەڕەنسا دەستێوەردانی لە کاروباری ناوخۆیی چەندین وڵاتی ئەوروپی کرد، لەوانەش دامەزراندنی "کۆمارە خوشکەکان" لە هۆڵەندا، سویسرا و ئیتالیا.
داگیرکردنی ماڵتا:
ناپلیۆن لە ڕێگەی بۆ میسر، دوورگەی ماڵتای داگیرکرد کە لە ژێر کۆنترۆڵی شەڕڤانانی جۆن پیرۆز بوو، کە ئەمەش بووە وروژاندنی ڕووسیا، چونکە قەیسەر پاول یەکەم خۆی وەک پارێزەری ئەم ڕێکخراوە دەبینی.
دووەم هاوپەیمانێتی"Second Coalition:
لە نیسانی ١٧٩٩ ڕووسیا، نەمسا، بریتانیا، پۆرتوگال، دەوڵەتی عوسمانی، پاپا و ناپۆلی هاوپەیمانییان پێکهێنا دژی کۆماری فەڕەنسا.
ڕەوتی جەنگ و شەڕە سەرەکییەکان
شەڕەکانی ئیتالیا و سویسرا (١٧٩٩)
لە بەرەی ئیتالیا، جەنەڕاڵ شوڤۆرۆف لە ڕووسیا سەرکردایەتی هێزە ڕووسی-نەمساییەکانی دەکرد و چەندین سەرکەوتنی گرنگی بەدەستهێنا. لە ٢٧ی نیسانی ١٧٩٩، شوڤۆرۆف لە شەڕی "کاسانۆ" سەرکەوتنێکی گەورەی بەدەست هێنا و توانی میلان داگیربکات.
پاشان، لە ١٧-١٩ی حوزەیرانی ١٧٩٩، لە شەڕی "تریبیا" (یان شەڕی سان جولیانۆ)، هێزە ڕووسی-نەمساییەکان بە سەرکردایەتی جەنەڕاڵ شوڤۆرۆف سەرکەوتنێکی گرنگی بەدەستهێنا دژی هێزەکانی فەڕەنسا بە سەرکردایەتی جەنەڕاڵ ماکدۆناڵد. پاش ئەم شەڕە، زۆربەی باکووری ئیتالیا لە ژێر دەستی فەڕەنسا دەرهێنرا.
بەڵام لە سویسرا، شەڕی "زوریخی یەکەم" لە ٤-٧ی حوزەیرانی ١٧٩٩، هێزە نەمساییەکان بە سەرکردایەتی ئارشیدووک چارلز توانیان شاری زوریخ لە فەڕەنسییەکان بستێننەوە. بەهۆی ناکۆکی نێوان نەمسا و ڕووسیا، هێزەکانی ئارشیدووک چارلز نەمساوی کشانەوە لە سویسرا و جێگەیان بە هێزەکانی ڕووسیا گۆڕیەوە.
شەڕی "زوریخی دووەم" لە ٢٥-٢٦ی ئەیلوولی ١٧٩٩، جەنەڕاڵ ماسێنای فەڕەنسی توانی هێزەکانی ڕووسیا بە سەرکردایەتی جەنەڕاڵ کۆرساکۆف بشکێنێت، کە ئەمەش بووە هۆی ناچارکردنی هێزەکانی شوڤۆرۆف بۆ کشانەوە لە ئیتالیا بەرەو سویسرا. شەڕی "گۆتارد" لە ٢٤-٢٥ی ئەیلوولی ١٧٩٩، شوڤۆرۆف توانی بۆشایی کەوتەڵی گۆتارد داگیر بکات، بەڵام پاشان ناچار بوو پاشەکشە بکات بەهۆی شکستی هێزەکانی کۆرساکۆف لە زوریخ.
لە کۆتایی ساڵی ١٧٩٩، ڕووسیا بە سەرکردایەتی قەیسەر پاول یەکەم لە هاوپەیمانی کشایەوە، بەهۆی ناڕەزایی لە سیاسەتەکانی نەمسا.
گەڕانەوەی ناپلیۆن و کودەتای ١٨ برومێر
ناپلیۆن، کە لە میسر بوو، پاش بیستنی هەواڵی شکستەکانی فەڕەنسا لە ئەوروپا، بڕیاری گەڕانەوەی دا. لە ٩ی ئۆکتۆبەری ١٧٩٩ گەیشتەوە فەڕەنسا.ە (٩ی نۆڤەمبەر ١٧٩٩) کودەتایەکی سەربازی ئەنجامدا، حکومەتی دایرەکتواری ڕووخاند و خۆی وەک یەکەم کونسوڵی فەڕەنسا دامەزراند.
هەڵمەتی ئیتالیا (١٨٠٠)
ناپلیۆن بە خێرایی دەستی بە ئامادەکاری کرد بۆ هەڵمەتێکی نوێ دژی نەمسا. لە مایسی ١٨٠٠، ناپلیۆن سوپایەکی ٤٠،٠٠٠ کەسی کۆکردەوە و بە ڕێگەی کەوتەڵی سان بێرناردۆ بەرەو ئیتالیا بەڕێکەوت، لەکاتێکدا کە سوپایەکی تری فەڕەنسی بە سەرکردایەتی جەنەڕاڵ مۆرۆ لە ئەڵمانیا هێرشی دەکردە سەر هێزەکانی نەمسا.
شەڕی "مارینگۆ" لە ١٤ی حوزەیرانی ١٨٠٠، یەکێک لە شەڕە هەرە گرنگەکانی ئەم جەنگە بوو. ناپلیۆن لە سەرەتای شەڕەکەدا لە لایەن هێزە نەمساییەکان بە سەرکردایەتی جەنەڕاڵ میلاس بە پاشەکشە ناچار کرا، بەڵام بەهۆی گەیشتنی هێزەکانی جەنەڕاڵ دیزێکس لە کاتێکی دواتردا، فەڕەنسییەکان توانیان شەڕەکە ببەنەوە. ئەم سەرکەوتنە بووە هۆی گەڕانەوەی زۆربەی ئیتالیا بۆ ژێر دەسەڵاتی فەڕەنسا.
هاوکات، جەنەڕاڵ مۆرۆ لە شەڕی "هوهنلیندن" لە ٣ی دیسەمبەری ١٨٠٠، سەرکەوتنێکی گەورەی بەدەستهێنا دژی نەمسا، ئەمەش بووە هۆی ناچارکردنی نەمسا بۆ داواکردنی ئاگربەست.
شەڕی دەریایی
بەریتانیا وەک دەوڵەتی باڵادەستی دەریایی، چەندین سەرکەوتنی گرنگی بەدەستهێنا لە دەریادا دژی فەڕەنسا و هاوپەیمانەکانی:
شەڕی نیلی دەریایی (١ی ئابی ١٧٩٨):
ئەدمیراڵ نێڵسۆن کەشتیگەلی فەڕەنسای تێکشکاند لە کەناری میسر، ئەمەش بووە هۆی بڕینی پەیوەندی ناپلیۆن لەگەڵ فەڕەنسا و ناچارکردنی سوپای فەڕەنسا بۆ مانەوە لە میسر.
ئەدمیراڵ نێڵسۆن کەشتیگەلی فەڕەنسای تێکشکاند لە کەناری میسر، ئەمەش بووە هۆی بڕینی پەیوەندی ناپلیۆن لەگەڵ فەڕەنسا و ناچارکردنی سوپای فەڕەنسا بۆ مانەوە لە میسر.
شەڕی کۆپنهاگن (٢ی نیسانی ١٨٠١):
ئەدمیراڵ نێڵسۆن کەشتیگەلی دانیمارکی شکاند، ئەمەش بووە هۆی تێکشکاندنی بێلایەنی چەکداری دەوڵەتە باکووریەکان (ڕووسیا، سوید، دانیمارک و پروسیا) کە لەلایەن ڕووسیاوە سەرکردایەتی دەکرا.
کۆتایی جەنگ و دەرئەنجامەکانی
پاش چەندین ساڵ لە جەنگ، دەوڵەتەکانی ئەوروپا ناچار بوون پەیمان لەگەڵ فەڕەنسا ببەستن:
پەیماننامەی لونێڤیل (٩ی شوباتی ١٨٠١):
لە نێوان فەڕەنسا و نەمسادا مۆرکرا. بەپێی ئەم پەیماننامەیە، نەمسا دانی نا بە دەستکەوتەکانی فەڕەنسا لە ئیتالیا و ڕووباری ڕاین.
لە نێوان فەڕەنسا و نەمسادا مۆرکرا. بەپێی ئەم پەیماننامەیە، نەمسا دانی نا بە دەستکەوتەکانی فەڕەنسا لە ئیتالیا و ڕووباری ڕاین.
پەیماننامەی فلۆرێنس (١٨ی ئاداری ١٨٠١): لە نێوان فەڕەنسا و پاشایەتی ناپۆلی مۆر کرا.
پەیماننامەی ئەمیەن (٢٥ی ئاداری ١٨٠٢):
ئەم پەیماننامەیە لەنێوان فەڕەنسا و بریتانیا مۆرکرا. بریتانیا دانی نا بە دەستکەوتەکانی فەڕەنسا لە کیشوەری ئەوروپا، لە بەرامبەردا فەڕەنسا بەڵێنی دا میسر بگەڕێنێتەوە بۆ دەوڵەتی عوسمانی.
ئەم پەیماننامەیە لەنێوان فەڕەنسا و بریتانیا مۆرکرا. بریتانیا دانی نا بە دەستکەوتەکانی فەڕەنسا لە کیشوەری ئەوروپا، لە بەرامبەردا فەڕەنسا بەڵێنی دا میسر بگەڕێنێتەوە بۆ دەوڵەتی عوسمانی.
دەرئەنجامەکان و کاریگەریەکانی دووەم جەنگی هاوپەیمانی
سەرکەوتنی ناپلیۆن:
ئەم جەنگە پێگەی ناپلیۆن بۆناپارتی وەک سەرکردەیەکی سەربازی و سیاسی بەهێزتر کرد. لە ٢ی کانوونی دووەمی ١٨٠٤، ناپلیۆن خۆی وەک ئیمپراتۆری فەڕەنسا ڕاگەیاند.
ئەم جەنگە پێگەی ناپلیۆن بۆناپارتی وەک سەرکردەیەکی سەربازی و سیاسی بەهێزتر کرد. لە ٢ی کانوونی دووەمی ١٨٠٤، ناپلیۆن خۆی وەک ئیمپراتۆری فەڕەنسا ڕاگەیاند.
گۆڕانکاری لە نەخشەی ئەوروپادا: فەڕەنسا چەندین دەستکەوتی گرنگی بەدەستهێنا لە ئیتالیا و ڕۆژئاوای ئەڵمانیا.
گۆڕینی هاوسەنگی هێز لە ئەوروپا:
بە تێکشکانی دووەم جەنگی هاوپەیمانی، فەڕەنسا بووە هێزی سەرەکی لە کیشوەری ئەوروپا و بۆ ماوەیەک بریتانیا ناچار بوو دان بنێت بە دەستکەوتەکانی فەڕەنسا.
بە تێکشکانی دووەم جەنگی هاوپەیمانی، فەڕەنسا بووە هێزی سەرەکی لە کیشوەری ئەوروپا و بۆ ماوەیەک بریتانیا ناچار بوو دان بنێت بە دەستکەوتەکانی فەڕەنسا.
ئاشتی کورتخایەن:
پەیماننامەی ئەمیەن تەنها بۆ ماوەیەکی کورت ئاشتی بەرقەرار کرد. لە ساڵی ١٨٠٣، شەڕ لە نێوان فەڕەنسا و بریتانیا دەستیپێکردەوە.
پەیماننامەی ئەمیەن تەنها بۆ ماوەیەکی کورت ئاشتی بەرقەرار کرد. لە ساڵی ١٨٠٣، شەڕ لە نێوان فەڕەنسا و بریتانیا دەستیپێکردەوە.
ناکۆکی نێوان ڕووسیا و نەمسا: ناکۆکی نێوان هاوپەیمانان بەتایبەت نەمسا و ڕووسیا، یەکێک بوو لە هۆکارەکانی تێکشکانی هاوپەیمانی.
کورتە و کۆتایی
دووەم جەنگی هاوپەیمانی (١٧٩٨-١٨٠٢) نەک تەنها بەرهەڵستکارییەکی سەربازی بوو دژی کۆماری فەڕەنسا، بەڵکو هەوڵێک بوو بۆ بەرگرتن لە بڵاوبوونەوەی بیرۆکەکانی شۆڕشی فەڕەنسا لە ئەوروپادا. سەرەڕای سەرکەوتنە سەرەتاییەکانی هاوپەیمانان، بەهۆی ناکۆکی نێوانیان و گۆڕانی سەرکردایەتی سیاسی و سەربازی لە فەڕەنسا، جەنگەکە بە سەرکەوتن بۆ فەڕەنسا کۆتایی هات. ئەم سەرکەوتنە بووە هۆی تۆکمەکردنی دەسەڵاتی ناپلیۆن بۆناپارت لە فەڕەنسا و بنیاتنانی ئیمپراتۆریەتێک کە بۆ ماوەی دە ساڵی داهاتوو باڵادەست بوو لە ئەوروپادا، تا کاتی تێکشکانی لە دەستی سێیەم و چوارەم جەنگی هاوپەیمانی.
ئاشتی ئەمیەن کە دووەم جەنگی هاوپەیمانی کۆتایی پێهێنا، تەنیا بریندپێچێک بوو بۆ برینێکی قووڵ لە پەیوەندی نێوان فەڕەنسا و دەوڵەتەکانی تری ئەوروپا. ناکۆکی بنەڕەتی و ملمانێی ئایدیۆلۆژی و ستراتیژی بەردەوام مایەوە و لە ساڵی ١٨٠٥، جەنگی سێیەم هاوپەیمانی دەستیپێکرد کە سەرەتای دەیەیەک جەنگی ناپلیۆنی بوو کە ئەوروپای گۆڕی.
1046 بینین
