ناوه‌ڕۆك
تێکشکاندنی کەسایەتی منداڵ
کەسایەتی، شوناس و ناسنامەی مرۆڤە، بۆیە هەبوونی کەسایەتیەکی بەهێز، بۆ مرۆڤ بە گشتی و منداڵ بە تایبەتی زۆر گرنگ و بایەخدارە، بۆ ئەوەی بتوانێ هاوسەنگی و تایبەتمەندی خۆی بپارێزێ و لە گشت کایەکانی ژیاندا پێشکەوتوو و سەرکەوتو و پشتبەخۆبەستوو و لێهاتوو بێت.
بێگومان هەڵەیەکی دیکە لەو هەڵانەی کە هەندێ لە دایکان و باوکان دەرهەق بە منداڵەکانیان ئەنجامی دەدەن، بریتییە لە تێکشکاندنی کەسایەتی منداڵ، واتە کەسایەتی منداڵ لە ناو دەستی دایک و باوکیدایە، وەک بوکەشووشە وایە، بە کەیفی خۆیان گاڵتەی پێ دەکەن و ورد و خاشی دەکەن و تێکی دەشکێنن، ئەمەش بۆ چەند هۆکارێک دەگەڕێتەوە، لەوانە:
- هەست نەکردن بە بەرپرسیارییەتی.
- بێباکی و خەمساردی.
- دوورکەوتنەوە لە بەها پەروەردەیی و ڕەوشتی وئایینییەکان.
- نزمی ئاستی زانستی دایک و باوک.
- خۆدزینەوە لە ئەرک و بەرپرسیاریەتی خێزانی..
- خۆ دەرخستن.
- شاردنەوە و پەردەپۆشردکن کەمو کوڕییەکانیان.
- لە پێناو خاڵیکردن ڕق و کینە پەنگخواردووەکانیان.
- لاوازی کەسایەتی دایک و باوک.
- بە مەبەستی تۆڵەکردنەوە و سزادان.
هەموو ئەم هۆکارانەش وا دەکات کە وا کەسایەتی منداڵ بێتە تێکشکاندن و هەست بە بوون و شوناسی خۆی نەاکت و ڕووبەڕووی ئەم زیانە زۆرانە ببێتەوە:
- پەیدابوونی هەستی خۆبەکەمزانین لای منداڵ.
- لاوازی کەسایەتی.
- شکسخواردن لە کارەکانیدا.
- بڕوا و متمانە بەخۆ نەبوون.
- شرمنی و گۆشەگیری و دوورەپەرێزی،
- پشت بەخۆ نەبەستن.
- کوشتنی توانا و بەهرەکانی.
چارەسەری ئەم هەڵەیە
بۆ ئەوەی منداڵ لە ژیاندا خاوەن کەسایەتی خۆی بێت و بتوانێ پشت بە خۆی ببەستێت، دەبێ دایک و باوک ئەم هەنگاوە گرنگانەی خوارەوە بهاوێژن:
- پێویستە وەک مرۆڤێک، ڕێز لە تایبەتمەندی و کەسایەتی و مافەکانی منداڵ بگیرێت.
- لۆمە و سەرزەنشتنی منداڵ نەکەن، بە تایبەتی لە حزوری کەسانی دیکەدا.
- کار لەسەر ڕاستکردنەوەی هەڵەکانی منداڵ بکەن، نەک لەسەر تێکشکاندنی کەسایەتی ئەو.
- دەبێ بزانن کە هەموو منداڵێک هەڵە دەکات، بۆیە دەبێ کار بۆ کەمکردنەوەی هەڵەکانی منداڵ بکرێ، نەک تێکشکاندنی کەسایەتی منداڵ.
- دەبێ دایک و باوک لێبوردە بن و جگەرگۆشەکانیان لەسەر هەڵە ورد و درشتەکانیان سزا نەدەن، لەگەڵ ئەوەشدا، دەبێ هەڵەکانیان دەستنیشان بکرێن و بۆیان ڕاستبکرێنەوە، بۆ ئەوەی لە ئایندەدا دووبارە و چەندبارەی نەکەنەوە.
- ڕۆڵیان هەبێ لە داڕشتنی بناغەیەکی پتەو بۆ کەسایەتی منداڵ، تاکو لە ئایندەدا بتوانێ ببێتە کەسێکی زانا و دانا و بەتوانا و پشتبەخۆ بەستوو و پێشکەوتوو و لێهاتوو و سەرکەوتوو.
- تەریق نەکردنەوەی منداڵ لەسەر هەڵەکانی، بە تایبەتی لە پێش چاوی هاوڕێیانی و خەڵکانی دیکە.
