ناوه‌ڕۆك
ناساندن
پشکنینی ڕێژەی خوێن یاخود پشکنینی ڕێژەی خانەکانی خوێن (بە ئینگلیزی: Packed cell volume or heamatocrit، بە عەرەبی: اختبار معدل الدم، حجم الخلية المعبأة او هيماتوكريت) ئەم پشکنینە پێی دەوترێت پشکنینی ڕێژەی خانەکانی خوێن لە بەر ئەوەی بە شێوەیەکی گشتی ڕێژەی خانەکانی خوێن بەرامبەر پلازمای خوێن دیاریدەکات. لەم پشکنینەدا ڕێژەی خڕۆکە سوورەکانی خوێن لە خوێندا پێوانە دەکرێت و لەبەر ئەوەی ڕێژەی خڕۆکە سپییەکان و پەڕەکانی خوێن زۆر کەمن بە شێوەیەکی ئاسایی بۆیە پشکنینەکە بە پێوانی ڕێژەی خانەکانی خوێن دادەنرێت. خڕۆکە سوورەکانی خوێن ئۆکسجین بە تەواوی لەشدا دەگوازنەوە. کەمی ڕێژەیان یان زۆریان دەکرێت نیشانەی هەندێک نەخۆشی بێت.
پشکنینی ڕێژەی خوێن پشکنینێکی سادەیە. هەندێک جاروەک هێماتۆکریت و هەندێک جاریش وەک پشکنینی قەبارەی خانەیی PCV ناودەبرێت تەنها جیاوازی نێوانیشیان ئەوەیە هێماتۆکریت بەشێکە لە پشکنینی تێکڕای خانەکانی خوێن بەڵام PCV بەجیا ئەنجام دەدرێت .
ئەم پشکنینە بۆچی ئەنجامدەدرێت؟
پشکنینی ڕێژەی خوێن کە پێشی دەوترێت هێماتۆکریت یاخود PCV دەتوانێت یارمەتی تیمی چاودێری تەندروستی بدات لە دەستنیشانکردنی یان چاودێری کردنی چۆنیەتی وەڵامدانەوەی چارەسەر. پشکنینە زۆرجار وەک بەشێک لە پشکنینی تێکڕای پێکهاتەکانی خوێن (CBC) ئەنجام دەدرێت.
هەروەها پشکنینە بۆ دەستنیشانکردنی کەمخوێنی یان خەستبوونەوەی خوێن لە نەخۆشەکاندا ئەنجام دەدرێت. بە شێوەیەکی گشتی ئەنجام دەدرێت بۆ خەمڵاندنی پێویستی هەر خوێن گواستنەوەیەک و چاودێریکردنی وەڵامی چارەسەری خوێن گواستنەوە.
خوێن تێکەڵەیەکە لە پلازما و خانەکان (خڕۆکەی سوور و خڕۆژەی سپی و پەڕەکانی خوێن) دەگرێتەوە. پشکنینی ڕێژەی خوێن دەتوانێت دیاری بکات چەندێک لە خوێن لە خانەکانی پێک بێت. ئەگەر ئەنجامەکانی ڕێژەی خوێن خوێندنەوەیەکی ٥٠% ی نیشان بدات، ئەوە ئاماژە بەوە دەکات کە ٥٠ ملم لە خانەکانی بە تەواوی لە ١٠٠ ملمی خوێندا هەیە.
کاتێک ڕێژەی خوێن کەم دەبێت، واتا ڕێژەی خڕۆکە سوورەکانی خوێن لە خوێندا کەمترە لە ئاسایی. ئەمە دەکرێت ئاماژە بەوە بکات:
- خوێن زۆر کەم خڕۆکەی سووری تەندروستی هەیە. ئەم حاڵەتە پێی دەوترێت کەمخوێنی. کە جەستە ڤیتامین و کانزای پێویستی تێدا نییە.
- یاخود لەدەستدانی لەناکاوی خوێن یان درێژخایەن.
کاتێک ڕێژەی خوێن بەرزە، واتا ڕێژەی خڕۆکە سوورەکانی خوێن لە خوێندا بەرزترە لە ئاسایی. ئەمە دەکرێت ئاماژە بکات بە:
- وشکبوونەوە.
- نەخۆشییەک کە دەبێتە هۆی ئەوەی جەستە خانە سوورەکانی خوێن زۆر بەرهەم بهێنێت، وەک خەستبوونەوەی خوێن.
- نەخۆشی سییەکان یان دڵ.
- ژیانکردن لە بەرزاییەکی بەرزدا، وەک لە چیاکان.
چۆن خۆت بۆ پشکنین ئامادە دەکەیت؟
پشکنینێکی سادەی خوێنە. پێویست ناکات پێش پشکنینەکە خێرا بیت یان ئامادەکاری تر بکەیت.
چۆن پشکنینەکە ئەنجامدەدرێت؟
نموونەی خوێن بە شێوەیەکی گشتی بە دەرزییەک لە خوێنهێنەری دەست وەردەگیرێت. لەوانەیە هەست بە هەندێک ئازار بکەیت لە شوێنەکە، بەڵام دواتر دەتوانیت چالاکییە ئاساییەکان دەست پێ بکەیت. پاش پرۆسەی وەرگرتنەکە ئەو خوێنەی کە وەرگیراوە دەکرێتە ناو تیوبی تایبەت بە CBC یان دەکرێتە ناو تیوبێکی بچووکی باریکەوە (Microtube یان Heamatocrit tube). ئەگەر کرایە ناو تیوبی CBC یەوە ئەوە ڕاستەوخۆ لە ڕێی ئامێری کۆڵتەرەوە ئەنجامەکە دیاریدەکرێت بەڵام ئەگەر کرایە ناو تیوبە بچووکەکەوە ئەوە پێویستی بەچەند ڕێکارێکی تر دەبێت، دوای ئەوەی کرایە ناو تیوبە باریکە بچووکەکەوە تیوبەکە دەکرێتە ناو سەنتەرفیوجەوە بۆ جیاکردنەوەی پلازما لە خانەکانی خوێن، کە بۆ ئەم مەبەستە بۆ ماوەی پێنج خولەک دەسووڕێنڕێتەوە لە ناو ئامێری سەنتەرفیوجەکەوە. پاشان بە یارمەتی ڕاستەیەکی خوێندنەوە و ئامرازێکی تایبەت تەکنیککاری تاقیگە ڕێژەی خوێن دیاریدەکات.
ئەنجامەکان
ئەنجامەکانی پشکنینی ڕێژەی خوێن ڕاپۆرت دەکرێت وەک ڕێژەی سەدی خڕۆکە سوورەکانی خوێن. مەودای ئاسایی ڕێژەی خوێن بە شێوەیەکی بەرچاو دەگۆڕێت لەگەڵ ڕەگەز و تەمەن و سێکس.
هەروەها پێناسەی ڕێژەی سەدی خڕۆکە سوورەکانی خوێن لەوانەیە تا ڕادەیەک لە کردارێکی پزیشکیەوە بۆ کردارێکی تر جیاواز بێت. ئەمەش لەبەر ئەوەیە کە تاقیگەکان بڕیار دەدەن کە مەودای تەندروست چییە لەسەر بنەمای دانیشتوانی ناوچەکەیان.
بە شێوەیەکی گشتی، مەودایەکی ئاسایی ڕەچاو دەکرێت:
- بۆ پیاوان ٣٨.٣% بۆ ٤٨.٦%
- بۆ ژنان ٣٥.٥% بۆ ٤٤.٩%
- بۆ ئافرەتانی دووگیان ٣٣% بۆ ٣٨% هەندێک جار لە ئافرەتانی دووگیاندا ڕێژەی تا ٣٠% دادەبەزێت بەهۆی زۆربوونی ڕێژەی شلەی لەشی ئافرەتی دووگیان.
- بۆ منداڵانی تەمەن پانزە ساڵ و خوارتر
مەودای ئاسایی بەپێی تەمەن و ڕەگەز دەگۆڕێت.
پشکنینی ڕێژەی خوێن تەنها یەک پارچە زانیاری دەربارەی تەندروستی پێشکەش دەکات. قسە لەگەڵ تیمی چاودێری تەندروستی خۆت بکە دەربارەی ئەنجامی پشکنینی هێماتۆکریت و بزانە مانای چییە.
وردیی ئەنجامەکانی پشکنینەکە
چەند هۆکارێک دەتوانن کاریگەرییان لەسەر ئەنجامی پشکنینی ڕێژەی خوێن یان هیماتۆکریت هەبێت. هەندێک حاڵەت هەیە کاتێک هیماتۆکریت لە مەودایەکی ئاساییدا نییە، بەڵام ئەوە مانای ئەوە نییە کە کەسێک نەخۆشە. ئەمانە دەکرێت بریتیبن لە:
- ژیان لە بەرزاییەکی کە بەرزدا ڕێژەی خوێن زیاد دەکات.
- سکپڕی کە خوێن کەم دەکاتەوە.
- لەدەستدانی خوێنێکی زۆر کە ڕێژەی خوێن کەم دەکاتەوە.
- خوێن گواستنەوەی ئەم دواییانە لەوانەیە ڕێژەی خوێن زیاد بکات.
- وشکبوونەوەی توند لەوانەیە ڕێژەی خوێن بەرز بکاتەوە بەهۆی کەمکردنەوەی ڕێژەی پلازماوە.
تیمی چاودێری تەندروستی بیر لە هۆکارە ئاڵۆزەکان دەکەنەوە کاتێک ئەنجامەکانی پشکنینی ڕێژەی خوێن لێکدەدەنەوە. ئەگەر ئەنجامەکان زانیاری ناکۆک یان چاوەڕوان نەکراو پێشکەش بکەن، لەوانەیە بیانەوێت پشکنینی ڕێژەی خوێن دووبارە بکەنەوە و پشکنینی تری خوێن ئەنجام بدەن.
جیاوازی نێوان PCV و HCT
بەهاکانی هێماتۆکریت یاخود HCT کەمێک کەمترە لە پشکنینی قەبارەی خانەیی PCV لەبەرئەوەی هیچ پلازمایەکی تەڵەکراو نییە لە هەژمارکردنی ئۆتۆماتیکی هێماتۆکریت چونکە هێماتۆکریت بەشێکە لە پشکنینی CBC.
