ناوه‌ڕۆك
ناساندن
هۆکارەکانی کورتبوونی هەناسە (بە ئینگلیزی: Causes of shortness of breath، بە عەرەبی: أسباب ضيق التنفس) زۆربەی حاڵەتەکانی کورتی هەناسەدان بەهۆی نەخۆشییەکانی دڵ و سییەکانەوەن. دڵ و سییەکان بەشدارن لە گواستنەوەی ئۆکسجین بۆ شانەکان و لابردنی دوانە ئۆکسیدی کاربۆن، و کێشە لە هەر یەکێک لەم پرۆسانە کاریگەری لەسەر هەناسەدان هەیە.
کورتبوونی هەناسە کە لە ڕووی پزیشکیەوە بە dyspnea ناسراوە، زۆرجار بە توندبوونەوەی سنگ، نەبوونی هەوا، سەختی هەناسەدان، بێ هەناسەیی یان هەستکردن بە خنکان وەسف دەکرێت. چەند هەستێک هێندە ترسناکن وەک ئەوەی کە نەتوانیت هەوای پێویست بەدەست بهێنیت.
وەرزشێکی زۆر قورس، پلەی گەرمی زۆر، قەڵەوی و نیشتەجێبوونی شوێنی بەرز دەتوانن ببنە هۆی کورتبوونەوەی هەناسە لە کەسێکی تەندروستدا. لە دەرەوەی ئەم نموونانە، کورتبوونەوەی هەناسە لەوانەیە نیشانەی کێشەی پزیشکی بێت.
هۆکارەکانی لەناکاوی کورتبوونی هەناسە
کورتبوونەوەی هەناسە کە لەناکاو دێت (پێی دەوترێت تیژ) ژمارەیەکی سنووردار هۆکاری هەیە، لەوانە:
- فرە هەستیاری.
- ڕەبۆ.
- ماندووبوون.
- لاوازبوونی جەستە وەک کەمی ڕێژەی ئاسنی خوێن.
- ژەهراویبوونی یەکە ئۆکسیدی کاربۆن.
- ئاخنینی دڵ (شلەی زیاد لە پێویست لە دەوری دڵ).
- نەخۆشی درێژخایەنی ڕاگرتنی سییەکان (COPD) زاراوەیەکی تەواوە بۆ کۆمەڵێک نەخۆشی کە ڕێگری لە لێشاوی هەوا دەکات لە سییەکانەوە - لەوانە ئاوسانی سییەکان.
- ڤایرۆسی کۆرۆنا ٢٠١٩ (کۆڤید - ١٩).
- نەخۆشییەکانی دڵ.
- نزمی پەستانی خوێن.
- جەڵتەی دڵ.
- ناڕێک لێدانی دڵ (کێشەی لێدانی دڵ).
- شکستی دڵ.
- هەوکردنی سیکڵدانۆچکەکانی هەوا (و هەوکردنەکانی تری سییەکان).
- هەوا چوونە ناو سینگ - سییە ڕووخان.
- گیرانی خوێنبەری سییەکان (Pulmonary Embolism) نەخۆشییەکی خوێنە لە خوێنبەرەکانی سییەکاندا ڕوودەدات.
- لەدەستدانی خوێنی لەناکاو.
- گیرانی ڕێڕەوی هەوای سەرەوە (ڕاگرتن لە ڕێڕەوی هەناسەدان).
- فرە ڕەقبوون.
هۆکارەکانی درێژخایەنی کورتبوونی هەناسە
لە حاڵەتی کورتبوونی هەناسە کە بۆ چەند هەفتەیەک یان زیاتر بەردەوام دەبێت (پێی دەوترێت درێژخایەن)، ئەم حاڵەتە زۆرجار بەهۆی ئەم هۆکارانەوە دەبێت:
- ڕەبۆ، نەخۆشییەکی درێژخایەنە کە کاریگەری لەسەر سییەکان هەیە.
- نەخۆشی درێژخایەنی ڕاگرتنی سییەکان (COPD) زاراوەیەکی تەواوە بۆ کۆمەڵێک نەخۆشی کە ڕێگری لە لێشاوی هەوا دەکات لە سییەکانەوە - لەوانە ئاوسانی سییەکان.
- سنووردانانی سییەکان.
- تێکچوونی کارکردنی دڵ.
- نەخۆشی شلەی سییەکان (Interstitial Lung disease) زاراوەیەکی تەواوە بۆ کۆمەڵێک حاڵەتی گەورە کە سییەکان بریندار دەکات.
- قەڵەوی.
- تێکەڵبوونی شلە (کەڵەکەبوونی شلە لە دەوری سییەکان).
هۆکارەکانی تر
هەروەها هەندێک حاڵەتی تەندروستی تر لەوانەیە ببێتە هۆی ئەوەی کە وەرگرتنی هەوای پێویست قورس بێت. ئەمانە بریتین لە:
- کێشەی سییەکان.
- دەردەکۆپان - (بە تایبەتی لە منداڵاندا).
- شێرپەنجەی سییەکان.
- هەوکردنی پەردەی دەوروبەری سییەکان.
- کۆبوونەوەی شلەی سییەکان، شلەی زیاد لە پێویست لە سییەکاندا.
- بەڕیشاڵبوونی سییەکان (Pulmonary fibrosis) نەخۆشییەک کاتێک ڕوودەدات کە شانەی سییەکان زیانیان پێدەگات و بریندار دەبن.
- بەرزی پەستانی خوێنی سییەکان.
- دەردە سارکۆید (Sarcoidosis).
- سیل.
- کێشەی دڵ.
- نەخۆشی ماسولکەی دڵ (Heartiomyopathy).
- شکستی دڵ.
- هەوکردنی پەردەی دڵ (هەوکردنی شانەکانی دەوروبەری دڵ).
کێشەکانی تر
- کەمخوێنی حاڵەتێکە کە لەش ئۆکسجین بەپێی پێویست وەرناگرێت بەهۆی کەمی خڕۆکە سوورەکانی خوێنەوە.
- شێواوی دڵەڕاوکێ.
- شکانی پەراسووەکان.
- خنکان (پێویستی بە فریاگوزاری سەرەتایی هەیە).
- هەوکردنی زمانۆچکە (هەڵئاوسانی "سەر" لە بۆرییەکەی هەوا).
- هەڵمژینی تەنی نامۆ (پێویستی بە فریاگوزاری سەرەتایی هەیە).
- کۆنیشانەی جولیان - باری.
- چەمانەوی نائاسایی بڕبڕەی پشت (Kyphoscoliosis).
- مایاسینا گرەیڤیس (ئەو حاڵەتەی کە دەبێتە هۆی لاوازبوونی ماسولکەکان).
هۆکارەکانی ئەم نیشانانە بە گشتی پەیوەستن بە نیشانەکانەوە. لەگەڵ پزیشک یان پسپۆڕێکی تری چاودێری تەندروستی کار بکە بۆ دەستنیشانکردنێکی ورد.
