ناوه‌ڕۆك
ناساندن
نەخۆشی هەوکردنی حەوز (بە ئینگلیزی: Pelvic inflammatory disease، بە عەرەبی: مرض التهاب الحوض) بریتییە لە هەوکردنی کۆئەندامی زاوزێی مێینە. زۆربەی کات ڕوودەدات کاتێک بەکتریای گواستراوەی سێکسی لە زێدا بڵاودەبێتەوە بۆ منداڵدان، جۆگەی فالۆپ یان هێلکەدان.
نەخۆشی هەوکردنی حەوز بریتییە لە هەوکردنی یەکێک یان زیاتر لە ئەندامەکانی زاوزێی سەرەوە، لەوانە منداڵدان، جۆگەی فاڵوپ و هێلکەدان. هەوکردنی چارەسەرنەکراوی حەوز دەتوانێت ببێتە هۆی دروستبوونی شانەی برین و گیرفانی شلەی تووشبوو (تۆپەڵبوونی خڕۆکە سپییەکان) لە ڕێڕەوی زاوزێکردندا، کە دەکرێت ببێتە هۆی زیانی هەمیشەیی.
نیشانەکانی نەخۆشی هەوکردنی حەوز لەوانەیە نەرم یان سووک بن. هەندێک لە ژنان هیچ نیشانەیەکییان نییە. لە ئەنجامدا، لەوانەیە هەست بەوە نەکرێت کە تووشبووی هەوکردنەکەن هەتا ئەو کاتەی کێشەی دووگیانییان بۆ دروست دەبێت یان ئازاری درێژخایەنی حەوزیان دەبێت.
نیشانەکان
نیشانەکانی نەخۆشی هەوکردنی حەوز لەوانەیە سووک و قورس بێت بۆ ناسینەوە. هەندێک لە ژنان هیچ نیشانەیەکیان نییە. کاتێک نیشانەکانی نەخۆشی هەوکردنی حەوز دەردەکەون، زۆربەی کات بریتین لەمانە:
- ئازار، لە سووکەوە بۆ توند و لە خوارەوەی سک و حەوز.
- دەردراوێکی نائاسایی یان قورس کە لەوانەیە بۆنێکی ناخۆشی هەبێت.
- خوێنبەربوونی نائاسایی لە زێ، بە تایبەتی لە کاتی سێکس یان دوای سێکس یان لە نێوان ماوەکانی سووڕی مانگانەدا.
- ئازار لە کاتی سێکسدا.
- تا هەندێک جار لەگەڵ لەرز.
- زوو زوو میزکردن یان میزکردنی ئازاربەخش و قورسی لە کاتی میزکردن.
چی کاتێک سەردانی پزیشک بکرێت؟
سەردانی دابینکەری چاودێری تەندروستی بکە یان داوای چاودێری پزیشکی بەپەلە بکە ئەگەر ئەزموونی ئەمانەت کرد:
- ئازارێکی زۆر لە منداڵداندا.
- هێڵنجدان و ڕشانەوە لەگەڵ نەتوانین بۆ هێشتنەوەی هیچ شتێک.
- تا، پلەی گەرمی بەرزتر لە ١٠١ پلەی فەهرەنهایت واتا ٣٨.٣ پلەی سیلیزی.
- دەردراوی خراپ لە زێووە.
ئەگەر نیشانەکانی هەوکردنی حەوزت هەیە کە توند نین، هێشتانیش بە زووترین کات سەردانی پزیشک بکە. دەردراوی زێ لەگەڵ بۆنهاتنی، میزکردنی ئازاربەخش یان خوێنبەربوون لە نێوان ماوەکانی سووڕی مانگانەدا دەکرێت نیشانەی هەوکردنەە گوازراوە سێکسییەکانیش بێت (STI). ئەگەر ئەم نیشانانە ڕوویاندا، واز لە سێکسکردن بهێنە و زوو سەردانی پزیشک بکە. چارەسەری خێرا بۆ هەوکردنێکی گوازراوەی سێکسی (STI) دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە ڕێگریکردن لە نەخۆشی هەوکردنی حەوز
هۆکارەکان
زۆربەی جۆرەکانی بەکتریا دەتوانن ببنە هۆی نەخۆشی هەوکردنی حەوز، بەڵام هەوکردنی بەکتریایی بە بەکتریای گۆنۆریا یان کلامیدیا باوترینن. ئەم بەکتریایانە بە شێوەیەکی گشتی لە کاتی سێکسدا تووشی کەسەکان دەبن.
بە شێوەیەکی کەمتر باو، بەکتریا دەتوانێت بچێتە ناو ڕێڕەوی زاوزێکردنەوە هەر کاتێک ئەو بەربەستە ئاساییەی کە لەلایەن ملی منداڵدانەوە دروست بووە تێکدەچێت. ئەمە لەوانەیە لە کاتی سوڕی مانگانە و دوای منداڵبوون یان لەبارچوون ڕووبدات. بە دەگمەن بەکتریا دەتوانێت بچێتە ناو ڕێڕەوی زاوزێکردن لە کاتی دانانی ئامێری ناو منداڵدان (IUD). جۆرێک لە کۆنترۆڵی منداڵبوونی درێژخایەن یان هەر پرۆسەیەکی پزیشکی کە دانانی ئامێرەکان لە ناو سکدا دەگرێتەوە.
هۆکارەکانی مەترسی
چەند هۆکارێک لەوانەیە مەترسی تووشبوون بە نەخۆشی هەوکردنی حەوز زیاد بکەن، لەوانە:
- چالاکی سێکسی و گەنجتر لە ٢٥ ساڵ.
- هەبوونی چەندین هاوبەشی سێکسی.
- پەیوەندی سێکسی لەگەڵ کەسێکدا کە زیاتر لە یەک هاوبەشی سێکسی هەیە.
- سێکس بەبێ کۆندۆم.
- بە بەردەوامی گەرماوکردن کە هاوسەنگی بەکتریای باش بەرامبەر بەکتریای زیانبەخش لە زێ تێک دەدات.
- هەبوونی مێژووی نەخۆشی بۆ نەخۆشی هەوکردنی حەوز یان هەوکردنی گوازراوەی سێکسی.
- مەترسییەکی بچووک هەیە بۆ هەوکرنی حەوز دوای دانانی ئامێری ناو منداڵدان (IUD). ئەم مەترسییە بە شێوەیەکی گشتی سنووردارە بۆ سێ هەفتەی یەکەمی دوای داخڵکردن.
ئاڵۆزییەکان
نەخۆشی هەوکردنی حەوزی چارەسەرنەکراو لەوانەیە ببێتە هۆی دروستبوونی شانەی برین و گیرفانی شلەی تووشبوو (Abscesses) لە ڕێڕەوی زاوزێکردندا. کە دەکرێت زیانی هەمیشەیی بە ئەندامەکانی زاوزێ بگەیەنێت.
ئاڵۆزییەکانی ئەم زیانە لەوانەیە بریتی بن لە:
سکپڕی دەرەوەی ڕەحم: هەوکردنی و نەخۆشییەکانی حەوز یەکێکە لە هۆکارە سەرەکییەکانی دووگیانی لە دەرەوەی ڕەحم واتا منداڵدان. دووگیانییەکی دەرەوەی ڕەحم دەکرێت ڕووبدات کاتێک نەخۆشی هەوکردنی حەوز چارەسەر نەکراوە کە دەبێتە هۆی ئەوەی شانەی برینەکە گەشە بکات لە جۆگەی فاڵوپ. شانەی برینەکە ڕێگری لە هێلکە پیتێنراوەکە دەکات لەوەی ڕێگای خۆی بگرێتەبەر بەناو جۆگەی فاڵوپ بۆ چاندن لە منداڵداندا. لەجیاتی ئەوە، هێلکەکە لە جۆگەی فاڵوپ دەچێنرێت. دووگیانی لە کاتی دووگیانیدا دەتوانێت ببێتە هۆی خوێنبەربوونێکی گەورە کە مەترسی لەسەر ژیان هەیە و پێویستی بە چاودێری پزیشکی بەپەلە هەیە.
نەزۆکی: زیان گەیاندن بە ئەندامەکانی زاوزێ لەوانەیە ببێتە هۆی نەزۆکی واتا نەتوانینی دووگیان بوون. هەتا زیاتر نەخۆشی هەوکردنی حەوز هەبوو، مەترسی نەزۆکی زیاتر دەبێت. دواخستنی چارەسەر بۆ نەخۆشی هەوکردنی حەوز بەهەمان شێوە بە شێوەیەکی بەرچاو مەترسی نەزۆکی زیاد دەکات.
ئازاری درێژخایەن: نەخۆشی هەوکردنی حەوز دەتوانێت ببێتە هۆی ئازاری حەوز کە لەوانەیە چەند مانگێک یان چەند ساڵێک بخایەنێت. برین لە جۆگەی فاڵوپ و ئەندامەکانی تری حەوز دەتوانێت ببێتە هۆی ئازار لە کاتی جووتبوون و هێلکەدانان.
هەوکردنی هێلکەدان: نەخۆشی هەوکردنی حەوز لەوانەیە ببێتە هۆی ئەوەی کە تۆپەڵێک لە خڕۆکە سپییەکان لە ڕێڕەوی زاوزێکردندا دروست ببێت. بە شێوەیەکی گشتی، تۆپەڵبوون خڕۆکە سپییەکان و دروستبوونی هەوکردنەکە کاریگەری لەسەر جۆگەی فاڵوپ و هێلکەدان هەیە، بەڵام هەروەها دەتوانن لە منداڵدان یان ئەندامەکانی تری حەوزدا گەشە بکەن. ئەگەر نەخۆشییەکە چارەسەر نەکرێت، لەوانەیە تووشی نەخۆشییەکی مەترسیدارتر ببیت.
خۆپاراستن
بۆ کەمکردنەوەی مەترسی توشبوون بە نەخۆشی هەوکردنی حەوز، ئەمانە جێبەجێ بکە:
- ڕاهێنانی سێکسی سەلامەت، کۆندۆم بەکاربهێنە هەر کاتێک سێکس دەکەیت، ژمارەی هاوبەشەکانت سنووردار بکە و پرسیار دەربارەی مێژووی سێکسی هاوبەشەکەت بکە.
- قسە لەگەڵ کارمەندی تەندروستی خۆت بکە دەربارەی ڕێگری لە منداڵبوون. زۆرێک لە جۆرەکانی ڕێگری لە منداڵبوون پارێزگاری لە پەرەسەندنی نەخۆشی هەوکردنی حەوز ناکەن. بەکارهێنانی ڕێگاکانی بەربەست، وەک کۆندۆم، یارمەتی کەمکردنەوەی مەترسی دەدات. تەنانەت ئەگەر حەبی کۆنترۆڵی لەدایکبوونیش وەربگریت.
- بەکارهێنانی کۆندۆم هەر کاتێک سێکس لەگەڵ هاوبەشەکەت یاخود هاوبەشێکی نوێ دەکەیت بۆ ئەوەی پارێزگاری لە نەخۆشییەکانی سێکسی بکەیت.
- پشکنین ئەنجامبدە، ئەگەر مەترسی تووشبوونت هەیە بە هەوکردنە سێکسییە گوازراوەکان، چاوپێکەوتنێک لەگەڵ دابینکەر بکە بۆ وەرگرتنی کاتی ئەنجامدانی پشکنین. دانانی خشتەی پشکنینی ئاسایی لەگەڵ دابینکار ئەگەر پێویست بوو. چارەسەری زوو بۆ هەوکردنە سێکسییە گوازراوەکان باشترین دەرفەتت دەداتێ بۆ دوورکەوتنەوە لە ەخۆشی هەوکردنی حەوز.
- داوا بکە کە ھاوسەرەکەت پشکنین ئەنجام بدات. ئەگەر نەخۆشی هەوکردنی حەوز یان هەوکردنە سێکسییە گوازراوەکانت هەیە، ئامۆژگاری هاوسەرەکەت بکە کە پشکنین و چارەسەری بۆ بکرێت.
- دۆچ مەکە، دۆچکردن هاوسەنگی بەکتریاکان لە زێ تێک دەدات.
ئەمانە دەتوانن ڕێگری بکات لە بڵاوبوونەوەی هەوکردنە سێکسییە گوازراوەکان و ئەگەری دووبارەبوونەوەی نەخۆشی هەوکردنی حەوز.
دەستنیشانکردن
هیچ پشکنینێک نییە کە بتوانێت بە وردی نەخۆشی هەوکردنی حەوز دەستنیشان بکات. لەجیاتی ئەوە، دابینکەری چاودێری تەندروستی پشت دەبەستێت بە تێکەڵەیەک لە ئەنجامەکان:
مێژووی پزیشکی: لەوانەیە پزیشک پرسیار بکات دەربارەی نەریتە سێکسییەکان، مێژووی نەخۆشییە گوازراوە سێکسییەکان و شێوازی کۆنترۆڵی منداڵبوون. بە پزیشک بڵێ دەربارەی هەر نیشانەیەک کە ئەزموونی دەکەیت، تەنانەت ئەگەر سووکیش بن.
پشکنینی حەوز لە ماوەی پشکنینەکاندا: دابینکەر ناوچەی حەوز دەپشکنێن بۆ دیاریکردنی بۆ ڕەقبوون و هەڵئاوسان.
هەروەها دابینکەری تەندروستی لەوانەیە سوابی لۆکە بەکاربهێنێت بۆ وەرگرتنی نموونەی شلە لە زێ و لە ملی منداڵدان. نموونەکان لە تاقیگە پشکنینیان لەسەر دەکرێت بۆ نیشانەکانی هەوکردن و دیاریکردنی بەکتریاکانی وەک گۆنۆریا و کلامیدیا.
پشکنینی خوێن و میز: ئەم پشکنینانە لەوانەیە بەکاربهێنرێن بۆ پشکنینی دووگیانی، ڤایرۆسی نەمانی بەرگری مرۆڤ (HIV) یان هەوکردنە گوازراوە سێکسییەکانی تر، یان بۆ پێوانی ژمارەی خڕۆکە سپییەکانی خوێن یان نیشانەکانی تری هەوکردن.
سۆنەر: ئەم پشکنینە شەپۆلی دەنگ بەکاردەهێنێت بۆ دروستکردنی وێنەی کۆئەندامی زاوزێ.
ئەگەر دەستنیشانکردنەکە دوای ئەمانەش ڕوون نەبوو، دەکرێت داوای ئەنجامدانی پشکنینی زیاتر بکرێت، وەک:
ناوبینی یاخود هەناوبینی: لە ماوەی ئەم پرۆسەیەدا، دابینکەر ئامێرێکی تەنک و ڕووناک دەکاتەوە ناو جەستەوە لە ڕێگەی بڕینێکی بچووکەوە لە سکتدا بۆ بینینی ئەندامەکانی حەوز.
بایۆپسی ناوپۆشی منداڵدان: لە ماوەی ئەم پرۆسەیەدا، دابینکەر بۆرییەکی تەنک دەخاتە ناو سکەوە بۆ لابردنی نموونەیەکی بچووک لە شانەی ناو منداڵدان. کە تێیدا پشکنین بۆ نیشانەکانی هەوکردن دەکرێت.
پشکنینی حەوز: لە پشکنینی حەوزدا، دابینکەری چاودێری تەندروستی دوو پەنجەی دەستکێش دەخاتە ناو زێوە. لە هەمان کاتدا پەستان دەخاتە سەر سک، دابینکەر دەتوانێت سک و هێلکەدان و ئەندامەکانی تر بپشکنێت.
چارەسەر
چارەسەری خێرا بە دەرمان دەتوانێت ئەو هەوکردنە ڕزگار بکات کە دەبێتە هۆی نەخۆشی هەوکردنی حەوز. بەڵام هیچ ڕێگایەک نییە بۆ پێچەوانەکردنەوەی هیچ برینێک یان زیان گەیاندن بە ڕێڕەوی زاوزێکردن کە نەخۆشی هەوکردنی حەوز لەوانەیە بووبێتە هۆی. چارەسەر بۆ نەخۆشی هەوکردنی حەوز زۆربەی کات بریتین لە:
دژە بەکتریا: دابینکەری چاودێری تەندروستی تێکەڵەیەک لە دژە بەکتریاکان دەنووسێت و داوا دەکات دەستبەجێ دەست بکرێت بە کارهێنانیان. دوای وەرگرتنی ئەنجامەکانی پشکنینی تاقیگە، دابینکەر لەوانەیە ڕەچەتەی دەرمانەکانت ڕێکبخات بۆ ئەوەی باشتر بگونجێت لەگەڵ ئەوەی کە هۆکاری هەوکردنەکەیە. لەوانەیە دوای سێ ڕۆژ لەگەڵ دابینکەر دووبارە بەدواداچوون بکەیتەوە بۆ دڵنیابوون لەوەی چارەسەرەکە کار دەکات. دڵنیابە لەوەی هەموو دەرمانەکان وەربگریت، تەنانەت ئەگەر هەست بە باشتر بوون بکەیت دوای چەند ڕۆژێکیش.
چارەسەرکردنی هاوسەرەکان: بۆ ڕێگریکردن لە دووبارە تووشبوونەوە بە نەخۆشییەکی گوازراوەی سێکسییەکان هاوبەشە سێکسییەکەت پێویستە پشکنینی بۆ بکرێت و چارەسەر بکرێت. لەوانەیە هاوبەشە تووشبووەکان هیچ نیشانەیەکی بەرچاویان نەبێت.
وازهێنانی کاتی سێکسکردن: دووربکەوەرەوە لە پەیوەندی سێکسی تا ئەو کاتەی چارەسەرەکە تەواو دەبێت و نیشانەکان چارەسەر دەکرێن.
ئەگەر دووگیان بوویت، یان بە سەختی نەخۆش بوویت، گومانی هەوکردنی حەوزت لەسەر بوو یان وەڵامی دەرمانی دەمت نەدایەوە، لەوانەیە پێویست بە نەخۆشخانە بکات. لەوانەیە دژە بەکتریای ناو دەمار وەربگریت لەگەڵ ئەو دژە بەکتریایانەی کە بە دەم وەریاندەگریت.
نەشتەرکاری زۆر بە دەگمەن پێویستە. لەگەڵ ئەوەشدا، ئەگەر حەوز بشکێت یان هەڕەشەی شکاندنی هەبێت، لەوانەیە دابینکەرەکەت بیشکێنێت. هەروەها لەوانەیە پێویست بە نەشتەرکاری هەبێت ئەگەر وەڵامی چارەسەری دژە بەکتریا نەدەیتەوە یان دەستنیشانکردنێکی گوماناویت هەبوو، وەک کاتێک یەکێک یان زیاتر لە نیشانەکانی نەخۆشی هەوکردنی حەوزت نەبوون.
نەخۆشی هەوکردنی حەوز لەوانەیە هەستێکی قورس یان فشاری دەروونی دروست بکات. لەوانەیە مامەڵە لەگەڵ دەستنیشانکردنی نەخۆشییەکی گوازراوەی سێکسی بکەیت، لەگەڵ ئەگەری نەزۆکی یان ئازاری درێژخایەن. بۆ ئەوەی یارمەتیت بدات لەگەڵ بەرزبوونەوە و نزمبوونەوەکانی دەستنیشانکردنەکەت، ڕەچاوی ئەم ستراتیژانە بکە:
چارەسەر وەرگرە: نەخۆشی هەوکردنی حەوز بەزۆری بەهۆی نەخۆشییەکی گوازراوەی سێکسییەوە دروست دەبێت. دۆزینەوەی ئەوەی کە تۆ هەوکردنی گوازراوەی سێکسیت هەیە لەوانەیە ئازاربەخش بێت بۆ تۆ یان هاوبەشەکەت. لەگەڵ ئەوەشدا، تۆ و هاوبەشەکەت پێویستە هەردووکتان بەدوای چارەسەری دەستبەجێدا بگەڕێن بۆ کەمکردنەوەی توندی نەخۆشی هەوکردنی حەوز و ڕێگریکردن لە دووبارە تووشبوونەوە.
ئامادە بن: ئەگەر زیاتر لە یەک جار نیشانەکانی نەخۆشی هەوکردنی حەوز بینیبێت، ئەوا مەترسی نەزۆکیت زیاترە. ئەگەر هەوڵت داوە دووگیان بیت و سەرکەوتوو نەبوویت، چاوپێکەوتنی پزیشک وەربگرە بۆ هەڵسەنگاندنی نەزۆکی. داوا لە دابینکاری تەندروستی بکە کە هەنگاوەکانی پشکنین و چارەسەری نەزۆکی ڕوون بکاتەوە. تێگەیشتن لە پرۆسەکە لەوانەیە یارمەتی کەمکردنەوەی دڵەڕاوکێیت بدات.
داوای پشتگیری بکە هەرچەندە تەندروستی سێکسی، نەزۆکی و ئازاری درێژخایەن لەوانەیە کێشەی کەسی قووڵ بن، بەڵام پەیوەندی بکە بە هاوسەرەکەت، ئەندامانی نزیکی خێزانەکەت یان هاوڕێکانت، یان پسپۆڕێک بۆ پشتگیری.
