ناوه‌ڕۆك
ناساندن
دەرمانەکانی چارەسەری سەرئێشە (بە ئینگلیزی: The drugs of headache، بە عەرەبی: علاج الصداع) ئازاری سەرئێشە لەوانەیە ببێتە هۆی تێکدانی ژیان و زەحمەتکردنی چالاکییەکانی ڕۆژانە. بەڵام خۆشبەختانە بە چەند ڕێگایەک دەتوانیت سەرئێشە کەم بکەیتەوە. جۆرەها دەرمانی سەرئێشە، هەردوو دەرمانی ڕەچەتەی پزیشکی و بێ ڕەچەتە، دەتوانن چارەسەری کاریگەری سەرئێشە دابین بکەن. لەگەڵ دابینکەری تەندروستی قسە بکە دەربارەی باشترین دەرمانی گونجاو بۆ تۆ.
دەرمانی سەرئێشە چییە؟
ئەگەر ئازاری سەرئێشەت هەبێت، دەرمانەکان دەتوانن یارمەتیدەر بن. دەتوانیت هەندێک دەرمانی سەرئێشە بکڕیت ڕاستەوخۆ لە ڕەفەی دەرمانخانەکان و سوودیان لێببینیت. ئەم دەرمانانە بە دەرمانی ئازار شکێنی بێ ڕەچەتەی پزیشکی دەناسرێن یان ئازار شکێنی سەروو کۆنتڕۆڵ. لەگەڵ دەرمانەکانی تری سەرئێشە، کە پێویستی بە ڕەچەتەی پزیشکی هەیە، خزمەتگوزاری تەندروستی دەتوانێت یارمەتیت بدات لە دۆزینەوەی باشترین دەرمان بەپێی پێداویستییەکان.
سێ جۆر کارکردنی دەرمانی سەرئێشە هەیە:
- کەمکردنەوەی ئازار و نیشانەکانی.
- چارەسەری نەهێشتن بۆ ڕاگرتنی ئازاری پشت سەرئێشە.
- چارەسەری خۆپاراستن بۆ کەمکردنەوەی چەندین جار و چۆنییەتی سەختی سەرئێشە.
چارەسەری کەمکردنەوەی نیشانەکانی سەرئێشە
ئەم دەرمانانە یارمەتیت دەدەن لەو نیشانانەی کە لەوانەیە لەگەڵ سەرئێشەدا بێن، وەک ئازار، هەستکردن بە نەخۆشی، هێڵنجدان و ڕشانەوە. هەندێک لەو دەرمانانە لە سەروو کۆنترۆڵ بەردەستن. ئەوانی تر پێویستیان بە ڕێنماییە.
هەوڵ بدە خۆت بەدووربگریت لە:
- ئەو خواردن و دەرمانانەی کە کافاینیان تێدایە لە کاتی بەکارهێنانی ئەم دەرمانەکانی سەرئێشە.
- ئەو دەرمانانەی کە باربیتیورایتیان تێدایە (بوتالبیتال) یان دەرمانە سڕکەرەکانی ئازارلابردن (کۆدین)، ئەگەر بکرێت.
بەڕێوەبەرایەتی خۆراک و دەرمانی ئەمریکا (FDA) زۆرێک لەو دەرمانانەی بۆ منداڵان پەسەند نەکردووە. قسە لەگەڵ دابینکەری تەندروستی بکە ئەگەر منداڵەکەت سەرئێشەی هەیە یان ئازاری نیوەی سەری هەیە.
چ دەرمانێکی سەروو کۆنترۆڵ دەتوانێت نیشانەکانی سەرئێشە کەم بکاتەوە؟
ئەم دەرمانانە نیشانەکانی سەرئێشە کەم دەکەنەوە بەبێ ڕەچەتە:
ئەسپرین
- ناوی مارکە: Bayer®, Bufferin®, Ecotrin®
- نیشانەکانی کەمدەکرێنەوە: تا و ئازار.
- خۆپاراستن و کاریگەرییە لاوەکییە شیاوەکان: دڵە کزێ، خوێنبەربوونی گەدە و ڕیخۆڵە (GI)، گیرانی قوڕگ یان تەنگەنەفەسی کە دەبێتە هۆی تەسکبوونەوەی ڕێڕەوەکانی هەوا، فرە هەستیاری و برینەکانی هەرس. ئەسپرین مەدەنە منداڵانی خوار تەمەن ١٤ ساڵ چونکە دەکرێت ببێتە هۆی نەخۆشییەکی دەگمەنی جدی کە پێی دەوترێت کۆنیشانە ڕێی.
ئەسیتامینۆفین و پاراسیتامۆل
- ناوی مارکە: Tylenol®
- نیشانەکانی کەمدەکرێنەوە: تا و ئازار.
- خۆپاراستن و کاریگەرییە لاوەکییە شیاوەکان: گۆڕانکاری لە ڕێژەی خوێن و کارکردنی جگەر، بەڵام کاریگەرییە لاوەکییەکان دەگمەنن ئەگەر دەرمانەکە بە ئاڕاستەکراوی وەربگیرێت.
ئایبۆپرۆفین (NSAID، یان دەرمانی دژە هەوکردنی ناستێرۆیدی)
- ناوی براند: Advil®, Motrin IB®, Nuprin®
- نیشانەکانی کەمکردنەوە: تا، ئازار و هەوکردن.
- خۆپاراستن و کاریگەرییە لاوەکییە شیاوەکان: ناڕەحەتی ڕێڕەوی هەرس و گەدە، خوێنبەربوونی ڕێڕەوی هەرس، هەستکردن بە نەخۆشی، ڕشانەوە، هێڵنجدان، برینی پێست و گۆڕانکاری لە کرداری جگەر.
ناپرۆکسین سۆدیۆم (NSAID)
- ناوی مارکە: Aleve®
- نیشانەکانی کەمکردنەوە: ئازار.
- خۆپاراستن و کاریگەرییە لاوەکییە شیاوەکان: ناڕەحەتی ڕێڕەوی هەرس و گەدە، خوێنبەربوونی ڕێڕەوی هەرس، هەستکردن بە نەخۆشی، ڕشانەوە، هێڵنجدان، برینی پێست و گۆڕانکاری لە کرداری جگەر.
چ دەرمانێکی ڕەچەتەکراو دەتوانێت نیشانەکانی سەرئێشە کەمبکاتەوە؟
لەگەڵ دابینکەری تەندروستی قسە بکە بۆ ئەوەی بزانیت ئایا هەر یەکێک لەم دەرمانانە گونجاوە بۆت:
Antiemetics Promethazine HCI
- شێوە: حەب، شروپ، دەرزی یان ژەمی ئێوارە.
- ناوی مارکە: Phenergan®
- نیشانەکانی کەمکردنەوە: هێڵنجدان و هەستکردن بە بێزاری، ڕشانەوە.
- خۆپاراستن و کاریگەرییە لاوەکییە شیاوەکان: سەرلێشێواوی، بێخەوی، سەرگێژبوون، ناڕەحەتی ڕێڕەوی هەرس و گەدە، کابوسی شەوانە، جووڵەی کۆنتڕۆڵنەکراوی ماسولکەکان، و لێدانی لێو یان جووڵەی جووین.
Prochlorperazine
- شێوە: شاف
- ناوی مارکە: Compazine®
- نیشانەکانی کەمکردنەوە: هەستکردن بە بێزاری، هێڵنجدان و ڕشانەوە.
- خۆپاراستن و کاریگەرییە لاوەکییە شیاوەکان: سەرلێشێواوی، بێخەوی، سەرگێژبوون، ناڕەحەتی ڕێڕەوی هەرس و گەدە، کابوسی شەوان، جووڵەی کۆنتڕۆڵنەکراوەکانی ماسولکە، لێدانی لێو یان جوڵەی جووین.
Trimethobenzamide HCI
- شێوە: دەرزی کەپسۆل، شروپ یان شاف.
- ناوی مارکە: Tigran®
- نیشانەکانی کەمکردنەوە: هەستکردن بە بێزاری، هێڵنجدان و ڕشانەوە.
- خۆپاراستن و کاریگەرییە لاوەکییەکان: کەمبوونەوە و تێکچوونی بینین، بێخەوی، سەرلێشێواوی، جوڵەی ماسولکە کۆنترۆڵنەکراوەکان، لێدانی لێو یان جوڵەی جووین.
Metoclopramide HCI
- شێوە: شروب، حەب یان دەرزی.
- ناوی مارکە: Reglan®
- نیشانەکانی کەمکردنەوە: هەستکردن بە بێزاری، هێڵنجدان و ڕشانەوە.
- خۆپاراستن و کاریگەرییە لاوەکییە شیاوەکان: جووڵەی کۆنترۆڵنەکراوی ماسولکەکان، لێدانی لێو یان جووڵەی جووین، هەستیاری بۆ تیشکی خۆر، ئازاری خوارەوەی قاچەکان و سکچوون.
Antihistamines cyproheptadine HCI
- شێوە: شروب یان حەب
- ناوی مارکە: Periactin®
- نیشانەکانی کەمکردنەوە: بێخەوی، درێژی ماوەی سەرئێشەی نیوەس سەر.
- خۆپاراستن و کاریگەرییە لاوەکییەکان: زیادبوونی کێش و سەرلێشێواوی.
Diphenhydramine HCI
- شێوە: حەب، شلە، جێڵی شل
- ناوی مارکە: Benadryl®
- نیشانەکانی کەمکردنەوە: هەستکردن بە ڕشانەوە.
- خۆپاراستن و کاریگەرییە لاوەکییە شیاوەکان: بێخەوی، سەرگێژبوون، تێکچوونی هەماهەنگی، گۆڕانی هەڵسوکەوت.
چارەسەری نەهێشتن بۆ سەرئێشە
لە کاتی سەرئێشەدا دەرمانی یەکجارەکی نەهێشتنی سەرئێشە وەردەگریت. زۆرجار بۆ سەرئێشەی نیوەی سەر بەکاردێت. ئەم دەرمانانە ئەو کردارانە دەوەستێنن کە دەبنە هۆی ئازاری سەرئێشە. بەمەش یارمەتی کەمکردنەوەی نیشانەکانی سەرئێشە دەدەن، وەک هەستکردن بە نەخۆشی، هێڵنجدان، ڕشانەوە و هەستیاری بۆ ڕووناکی و دەنگ.
بۆ باشترین ئەنجام، ئەم دەرمانانە وەربگرە کاتێک یەکەم جار تێبینی سەرئێشەی نێوەی سەر دەکەیت. ئەگەر لە کاتی وەرگرتنی دەرمانەکان هەستی نزیک لە نوۆرە فێت بۆ دروستبوو دووربکەوە لە بەکارهێنانیان. قسە لەگەڵ دابینکەری تەندروستیت بکە و بزانە کام دەرمانە بۆ تۆ گونجاوە.
ئەو دەرمانانەی کە دەتوانن سەرئێشە ڕابگرن بریتین لە:
Ergot dihydroergotamine mesylate
- ناوی مارکە: DHE-45®, Injection Migranal® intranasal (دەرمانی ناو لووت).
- کاریگەرییە لاوەکییەکان: هێڵنجدان، سڕبوونی پەنجەکانی دەست و پەنجەکانی پێ. ئەم دەرمانانە دەبنە هۆی تەسکبوونەوەی بۆرییەکانی خوێن. ئەگەر مێژووی نەخۆشی خوێنبەری کۆرۆنەریت هەیە، نەخۆشی ماسولکەی دڵ یان جەڵتەی مێشک، نابێت ئەم دەرمانانە وەربگریت.
ناوی گشتی: Triptans, sumatriptan succinate*, zolmitriptan*, rizatriptan*, naratriptan HCI†, almotriptan malate*$, frovatriptan succinate†, eletriptan hydrobromide*
- ناوی مارکە: Imitrex® injection, oral or intranasal; Zomig®, oral or Intranasal; Maxalt® oral; Amerge®oral; Axert® oral; Frova® oral; Relpax ®oral.
- کاریگەرییە لاوەکییە شیاوەکان: هێڵنجدان، سەرئێشە، بێخەوی، وشکبوونی دەم، سەرگێژبوون، ماندووبوون، هەستی گەرم یان سارد، ئازاری سنگ، سوور هەڵگەڕان، هەستکردن بە توندی و گیران لە دەوروبەری سنگ یان قوڕگ، سڕبوون. (خەڵک بە شێوەیەکی گشتی ئەم دەرمانانە بە باشی قبوڵ دەکەن.) ئەم دەرمانانە دەبنە هۆی تەسکبوونەوەی بۆرییەکانی خوێن.
- ئەگەر مێژووی نەخۆشی خوێنبەری کۆرۆنەریت هەیە، نەخۆشی ماسولکەی دڵ یان جەڵتەی مێشک، نابێت ئەم دەرمانانە وەربگریت.
- * واتا کاریگەری کورتە مەودا
- † واتا کارگەری درێژ مەودا
- $ واتا FDA پەسەندیکردووە بۆ هەرزەکارانی تەمەن ١٢ بۆ ١٨ ساڵ
دەرمانی ناو خوێنهێنەرەکان دەتوانن یارمەتی نەهێشتنی سەرئێشە بدەن؟
هەندێک سەرئێشە، بەتایبەتی سەرئێشەی نیوەی سەر، زیاتر لە ٢٤ کاتژمێر دەخایەنێت و وەڵامی دەرمانەکانی تری نەهێشتن ناداتەوە. لەم حاڵەتانەدا، دابینکەری چاودێری تەندروستی دەکرێت پێشنیاری ئەوە بکات کە دەرمان وەربگریت لە شوێنی تایبەت و لە ڕێی ئاوەوە (موغەزی).
ئەم شوێنە بە زۆری لە نەخۆشخانە یان کلینیکە کە خەڵک دەرمانی ناو خوێنهێنەری لێ وەردەگرن. پەرستار چاودێری ئەو کەسانە دەکات کە موغەزییان بۆ دانراوە. بە شێوەیەکی گشتی، دەرمانی ناو خوێنهێنەر دەتوانێت کۆتایی بە هێرشی سەرئێشەی نیوە سەر بهێنێت، تەنانەت ئەگەر دەرمانەکانی تر سەرکەوتوو نەبن. دەکرێت بۆ ماوەی چەند کاتژمێرێک یان ڕۆژێکی تەواو لە شوێنی تایبەتی نەخۆشخانە بیت، بەپێی نیشانەکانت.
FDA هەندێک چارەسەری نەهێشتنی بۆ هەرزەکاران پەسەند کردووە، بەڵام هیچیان بۆ منداڵە بچووکەکان نییە. لەگەڵ چاودێری تەندروستی منداڵ قسە بکە بۆ دۆزینەوەی باشترین ڕێگا بۆ چارەسەرکردنی سەرئێشە.
چارەسەری خۆپاراستن لە سەرئێشە
هەندێک کەس ڕۆژانە دەرمان بۆ خۆپاراستن لە سەرئێشە بەکاردێنن. لە زۆربەی حاڵەتەکاندا توێژەران ئەم دەرمانانەیان بۆ نەخۆشییە تەندروستییەکانی تر پەرەپێداوە. بەڵام بۆیان دەرکەوت کە دەرمانەکان یارمەتی سەرئێشە دەدەن. لە ڕاستیدا ئەم دەرمانانە چارەسەری سەرئێشە ناکەن لەگەڵ ئەوەشدا، دەتوانن ڕێژە و ماوە و توندی هێرشی سەرئێشە کەم بکەنەوە.
دەرمانەکانی خۆپاراستن دەتوانن دەرمانی سەروو کۆنتڕۆڵ یان دەرمانی ڕەچەتەدار بن. لە کاتێکدا ئەم دەرمانانە نەریت دروست ناکەن واتا خووی بەکارهێنان دروست ناکەن، بەڵام دەکرێت ببنە هۆی کاریگەری لاوەکی ناخۆش. کارمەندی تەندروستی کارت لەگەڵ دەکات بۆ ڕێکخستنی ژەمی وەرگرتنی دەرمانەکە کە ئامانج لە کەمکردنەوەی سەرئێشە و کەمکردنەوەی کاریگەرییە لاوەکییەکانە.
ئەو دەرمانانەی بۆ خۆپاراستن لە سەرئێشە بریتین لە:
Amitriptyline HCI
- ناوی مارکە: Elavil®
- کاریگەری لاوەکی: ماندوێتی، وشکبوونی دەم، زیادبوونی کێش و قەبزی.
- ڕێنماییەکان کاتێک بۆ سەرئێشە بەکاردێت: لە ژەمی کەم دەست پێبکە و هێواش هێواش زیادی بکە بۆ ئاستی چارەسەری. بەگشتی لە شەواندا بەکاریبهێنە.
Antihistaminescyproheptadine HCI (syrup or tablet)
- ناوی مارکە: Periactin®
- کاریگەرییە لاوەکییەکان: دەکرێت ببێتە هۆی خەوتن. دەتوانێت ببێتە هۆی زیادبوونی کێش و خەواڵووی.
- ڕێنماییەکان کاتێک بۆ سەرئێشە بەکاردێت: لە ژەمە کەمەکان دەست پێبکە و هێواش هێواش زیادی بکە. بەزۆری لە کاتی خەوتندا وەریانبگرە.
Botulinum toxin injection
- ناوی مارکە: Botox®, Dysport®, Seomin® and Mybloc®.
- کاریگەرییە لاوەکییەکان: کاریگەرییە لاوەکییەکانی دەرزی ژەهراوی بۆتولینۆم دەگۆڕێت بەپێی ئەو ناوچەیەی چارەسەر وەردەگرێت. زۆربەی کێشەکان لە یەک یان دوو ڕۆژدا باشتر دەبن. ئەمانە بریتین لە: ئازار، هەڵچوون یان گۆڕانی ڕەنگ لە شوێنی دەرزی لێدانەکە، نیشانەکانی وەک ئەنفلۆنزا، سەرئێشە، ئازاری مل، تێکچوونی گەدە، کەمبوونەوەی چاو، هەستیاربوونی چاو یان سووربوون.
Calcitonin gene receptor peptide (CGRP) بەرهەڵستکاری
- ناوی مارکە: Aimovig®
- کاریگەرییە لاوەکییە شیاوەکان: کاردانەوەی شوێنی دەرزی، قەبزی، ئێشە و گرژبوونی ماسولکەکان.
Gepants, rimegepant
- ناوی مارکە: NURTEC®
- کاریگەرییە لاوەکییە شیاوەکان: کاردانەوەی هەستیاری، لەوانە کێشەی هەناسەدان و برینی پێست، هێڵنجدان، ئازاری گەدە و ڕێڕەوی هەرس.
Beta blockers atenolol, propranolol HCI
- ناوی مارکە: Tenormin®, Inderal®.
- کاریگەرییە لاوەکییە سەرەکییەکان: ماندووبوون
- خەمۆکی، زیادبوونی کێش، لاوازی و سکچوون، تێکچوونی بیرەوەری، کەمبوونەوەی ماسولکەی وەرزشوانان.
- ڕێنماییەکان کاتێک بۆ سەرئێشە بەکاردێت: یەک بۆ سێ جار لە ڕۆژێکدا، بەپێی شێوەکەی کە حەبە یان دەرزییە یان شێوەکانی ترە.
Calcium channel blockers, verapamil, flunarizine
- ناوی مارکە: Calan®, Isoptin®, Sibelium®.
- کاریگەری لاوەکی گەورە: قەبزی، سەرگێژبوون، هەڵوەرینی قژ.
- ڕێنماییەکان کاتێک بۆ سەرئێشە بەکاردێت: لە ژەمە کەمەکانەوە دەست پێبکە و بە هێواشی زیادی بکە. دوو جار لە ڕۆژێکدا. زۆربەی کات ژەمی یەکەم لە بەیانیاندا وەربگیرێت.
Anticonvulsants valproic acid
- ناوی مارکە: Depakote®
- کاریگەری لاوەکی گەورە: هەستکردن بە خەوتن، زیادبوونی کێش، لەرزین، شکستی دەگمەنی جگەر. لەوانەیە ببێتە هۆی هەڵەی لەدایکبوون.
- ڕێنماییەکان کاتێک بۆ سەرئێشە بەکاردێت: لە ژەمە کەمەکان دەست پێبکە و بە هێواشی زیادی بکە. لەوانەیە پێویستت بە پشکنینی خوێن بێت.
Topiramate
- ناوی مارکە: Topamax®
- کاریگەرییە لاوەکییە گەورەکان: هەرچەندە دەگمەنن بەڵام دەکرێت بریتیبن لە؛ ئاوی ڕەشی چاو، بەردی گورچیلە (کاتێک ژەمێکی زۆر بەکاردەهێنیت، بەزۆری زیاتر لە ١٥٠ میلیگرام)، کەمکردنەوەی کێش، زەحمەتی دۆزینەوەی وشە.
- ڕێنماییەکان کاتێک بۆ سەرئێشە بەکاردێت: لە ژەمە کەمەکان دەست پێبکە و بە هێواشی زیاد بکە. دەکرێت ڕۆژانە دوو بۆ سێ جار بەکاربهێنرێت.
Gabapentin
- ناوی مارکە: Neurontin®
- کاریگەرییە لاوەکییە گەورەکان: بە شێوەیەکی گشتی بەباشی بەکاردێت.
- ڕێنماییەکان کاتێک بۆ سەرئێشە بەکاردێت: لە ژەمە کەمەکان دەست پێبکە و بە هێواشی زیادی بکە. دەکرێت ڕۆژانە دوو بۆ سێ جار بەکاربهێنرێت.
بۆچی پێویستە چارەسەری خۆپاراستن وەربگرم؟
ئەگەر لە هەفتەیەکدا زیاتر لە دوو جار چارەسەری کەمکردنەوە یان چارەسەری نەهێشتنی سەرئێشە بەکاردەهێنیت، قسە لەگەڵ دابینکەری چاودێری تەندروستی بکە دەربارەی چارەسەری خۆپاراستنی ڕۆژانە. هەروەها، شێوازی تری چارەسەری سەرئێشە تاقی بکەرەوە بۆ کەمکردنەوەی سەرئێشە، وەک:
- ئاو خواردنەوەیەکی گونجاو (شەش بۆ هەشت پەرداخ ئاو لە ڕۆژێکدا)
- زیندە فیدباک
- خەوتن (لانی کەم هەشت کاتژمێر لە شەوێکدا)
- ڕاهێنان
- گۆڕانی خۆراک
پێویستە چاوەڕوانی چی بکەیت کاتێک دەرمانی سەرئێشەی خۆپارێزی وەردەگری؟
پێویستە ڕۆژانە جارێک یان زیاتر دەرمانی خۆپارێزی وەربگریت. لەگەڵ ڕژێمی دەرمانەکەت بمێنەوە و فەرامۆشی مەکە. لەوانەیە بزانیت کە پێویستە دەرمان بگۆڕیت و ژەمەکان بگۆڕیت تا ئەو کاتەی چارەسەری گونجاوت بۆ دەدۆزنەوە. کاتێک دەرمانەکە وەردەگریت، هەموو ڕۆژێک ڕێژەی سەرئێشەکەت تۆمار بکە. ئەم کارە یارمەتی پزیشک دەدات بۆ ئەوەی بزانێت چۆن دەرمانەکان کار دەکەن.
لەبیرت بێت، لەوانەیە کاتێکی پێبچێت تا هەست بە کاریگەرییە تەواوەکان بکەیت. بە شێوەیەکی ئاسایی پێویستت بە نزیکەی هەشت هەفتە هەیە پێش ئەوەی خۆت و پزیشکەکەت بتوانن بڕیار لەسەر ئەوە بدەن کە چۆن کار دەکات.
دەتوانم واز لە بەکارهێنانی دەرمانی خۆپاراستن بهێنم؟
کاتێک کۆنترۆڵی سەرئێشە دەکەیت و بۆ ماوەی شەش مانگ بۆ ساڵێک دەیهێڵیتەوە، لەوانەیە بتوانیت دەرمانەکان بوەستێنیت. بە یەکجار واز لە دەرمانەکان مەهێنە، پزیشک یارمەتیت دەدات بە هێواشی ژەمەکە کەم بکەیتەوە. لەوانەیە هەندێک کەس پێویستیان بە وەرگرتنی زیاتری دەرمانەکە هەبێت.
FDA چارەسەری خۆپاراستنی بۆ منداڵان پەسەند نەکردووە لەگەڵ چاودێری تەندروستی منداڵ قسە بکە بۆ دۆزینەوەی باشترین پلانی چارەسەر بۆ هەر سەرئێشەیەک.
سەرئێشە حاڵەتێکی باوە. بەڵام پێویست ناکات لەگەڵ ئازاردا بژیت. قسە لەگەڵ دابینکەری تەندروستی بکە دەربارەی ئەو دەرمانانەی سەرئێشە کە گونجاوە بۆت.
ئەگەر هەندێک جار سەرئێشەت هەبوو، دابینکەرەکەت لەوانەیە پێشنیاری کەمکردنەوەی نیشانەکان یان دەرمانی نەهێشتنی بکات. ئەگەر سەرئێشەی بەردەوامت هەیە، بەتایبەتی سەرئێشەی نیوەی سەر، قسە لەگەڵ پزیشک بکە دەربارەی دەرمانی خۆپاراستن. لەوانەیە ماوەیەکی پێبچێت هەتا ئەو دەرمانە دەدۆزیتەوەکە گونجاوە بۆت. بەڵام کاتێک دەرمانی گونجاو و ژەمی گونجاو، کە لەگەڵ ژیانێکی تەندروست تێکەڵ دەکرێت، دەتوانێت کەمکردنەوەی سەرئێشەی درێژخایەن دابین بکات.
