ناوه‌ڕۆك
سەرەتا
فەڕەنسا وەک یەکێک لە هێزە سەرەکییەکانی ئەوروپا ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە جەنگی جیهانی دووەم ئەزموونی فەڕەنسا لە جەنگدا کۆمەڵێک قۆناغی جیاوازی تێپەڕاند لە شکستی سەربازییەوە بۆ داگیرکاری دواتر بەرخۆدان و لە کۆتاییدا ڕزگاربوون ئەم وتارە بە وردی باس لە ئەزموونی فەڕەنسا دەکات لە ماوەی جەنگی جیهانی دووەم لە 1939 تا 1945 و کاریگەرییەکانی ئەم ئەزموونە لەسەر داهاتووی وڵاتەکە.
هێرش و داگیرکاریی فەڕەنسا
کاتێک جەنگی جیهانی دووەم لە ساڵی 1939 دەستی پێکرد فەڕەنسا لەگەڵ بەریتانیا ڕاگەیاندنی جەنگیان دژی ئەڵمانیای نازی دەرکرد بەڵام لە سەرەتادا فەڕەنسا سیاسەتێکی بەرگریی پاسیڤی گرتەبەر کە بە جەنگی ساختە ناسرا ئەمە تا 10ی مایسی 1940 بەردەوام بوو کاتێک ئەڵمانیا هێرشی سەربازیی خۆی دەستپێکرد.
لە 10ی مایسی 1940 هێزەکانی ئەڵمانیا هێرشیان کردە سەر فەڕەنسا بەلجیکا و هۆڵەندا ئەم هێرشە بە بلیتزکریگ جەنگی هەورەبروسکە ناسرا سەرەڕای ئامادەکارییەکانی فەڕەنسا هێزەکانی ئەڵمانیا توانیان بە خێرایی پێشڕەوی بکەن هێڵی ماژینۆ کە بەرگرییەکی بەهێزی فەڕەنسا بوو بە ئاسانی دەوری درا لە 14ی حوزەیرانی 1940 هێزەکانی ئەڵمانیا گەیشتنە پاریس و بە بێ بەرگری داگیریان کرد.
هۆکارەکانی شکستی فەڕەنسا زۆر بوون لەوانە لاوازیی سەرکردایەتی سەربازی کەموکوڕی لە ئامادەکاریی جەنگ و پشتبەستن بە ستراتیژی بەرگریی کۆن ئەم هۆکارانە بوونە هۆی ئەوەی کە فەڕەنسا لە ماوەیەکی کورتدا شکست بخوات و داگیر بکرێت
حکومەتی ڤیشی
دوای شکستی سەربازی، فەڕەنسا بووە دوو بەشەوە بەشی باکوور و ڕۆژئاوای فەڕەنسا ڕاستەوخۆ لەژێر کۆنترۆڵی ئەڵمانیادا بوو لە بەشی باشووری فەڕەنسا حکومەتێکی نوێ بە سەرۆکایەتی مارشاڵ فیلیپ پێتەن دامەزرا کە ناوەندەکەی لە شاری ڤیشی بوو
حکومەتی ڤیشی سیاسەتی هاوکاری لەگەڵ ئەڵمانیای نازی گرتەبەر ئەم حکومەتە ئایدۆلۆژیایەکی کۆنەپارێزانەی هەبوو و دروشمی کار خێزان نیشتمان ی بەرز کردەوە لە جێگەی دروشمی کۆماری ئازادی یەکسانی برایەتی هەروەها حکومەتی ڤیشی سیاسەتێکی دژە جوولەکەی گرتەبەر و بەشداری کرد لە ڕاوەدوونان و دەستگیرکردنی جوولەکەکان لەگەڵ ئەمانەشدا کۆنترۆڵێکی توندی بەسەر ژیانی کۆمەڵایەتی و کولتووریدا سەپاند و سانسۆری بەکارهێنا
بزووتنەوەی بەرگری
سەرەڕای داگیرکاری و حکومەتی ڤیشی بزووتنەوەیەکی بەرهەڵستی بەهێز لە فەڕەنسا سەری هەڵدا کە بە لا ریزیستانس ناسرا ئەم بزووتنەوەیە لە سەرەتادا بە شێوەیەکی پەرتەوازە و بچووک دەستی پێکرد بەڵام بە تێپەڕبوونی کات گرووپە جیاوازەکان یەکیان گرت و ڕێکخراوتر بوون.
ژەنەراڵ شارل دیگۆل کە لە لەندەن بوو بووە سیمبولی بەرگری و سەرکردەی فەڕەنسای ئازاد دیگۆل ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە یەکخستن و هاندانی بزووتنەوەی بەرگری
چالاکییەکانی بزووتنەوەی بەرگری زۆر و جۆراوجۆر بوون لەوانە کۆکردنەوەی زانیاری و سیخوڕی بۆ هاوپەیمانان ئەنجامدانی کردەوە تێکدەرانەکان دژی هێزەکانی ئەڵمانیا یارمەتیدانی فڕۆکەوانە بەریتانی و ئەمریکییە کەوتووەکان و شاردنەوەی جوولەکەکان هەروەها چاپ و بڵاوکردنەوەی ڕۆژنامە و بڵاوکراوەی نهێنی بۆ هاندانی خەڵک دژی داگیرکەران
ژیان لە ژێر داگیرکاریدا
ژیانی ڕۆژانەی خەڵکی فەڕەنسا بە شێوەیەکی بەرچاو گۆڕا لە ژێر داگیرکاریدا سیستەمی جیرەبەندی خۆراک جێبەجێ کرا و برسێتی بڵاو بووەوە کەمیی سووتەمەنی کاریگەری لەسەر گواستنەوە و گەرمکردنەوە هەبوو ژیانی شەوانە سنووردار کرا و کۆنترۆڵی توند بەسەر کۆبوونەوەکاندا سەپێنرا
زۆر کەس ناچار کران بۆ کارکردن لە ئەڵمانیا بڕۆن ئەمە بووە هۆی لێکترازانی خێزانەکان و دروستبوونی کێشەی کۆمەڵایەتی هەروەها کۆمەڵگای فەڕەنسا دابەش بوو بەسەر لایەنگرانی بەرگری و هاوکارانی داگیرکەران ئەمەش بووە هۆی دروستبوونی کەشێکی ناجێگیر و پڕ لە گومان
هۆلۆکۆست لە فەڕەنسا
جوولەکەکانی فەڕەنسا ڕووبەڕووی مەترسییەکی گەورە بوونەوە لە ماوەی داگیرکاریدا پێش جەنگ نزیکەی 330000 جوولەکە لە فەڕەنسا دەژیان حکومەتی ڤیشی یاسای دژە جوولەکەی دەرکرد و مافەکانیانی سنووردار کرد
لە ماوەی داگیرکاریدا نزیکەی 76000 جوولەکە لە فەڕەنسا بۆ کەمپەکانی مەرگ ڕاگوێزران کەمپی دران لە نزیک پاریس وەک وێستگەیەکی گواستنەوە بەکاردەهات لەوێوە جوولەکەکان بۆ کەمپەکانی مەرگ لە پۆڵەندا و شوێنەکانی تر دەنێردران
