ناوه‌ڕۆك
KGB
دەزگای هەواڵگری سۆڤیەتی یاخود كەی جی بی (KGB) و بە واتای لیژنەی ئاسایشی دەوڵەتیش دێت، كە دەزگای هەواڵگری گشتی سۆڤیەت بوو لە 20ـی كانوونی یەكەمی 1917 دروستكرا بە سەرۆكایەتی فلێكس دێزرسنسكای و سەرۆكایەتی گشتی ڤلادیمێر لینینی سەرۆكی ئەوكات دواتر لە ساڵی 1954 بوو بە دەزگای سەرەكی دەوڵەت، و لە 3/12/1991 دوای ڕووخانی سۆڤیەت هەڵوەشایەوە.
نیشانەی دەزگاكە شمشێرێك و پارێزەرێكە كە پارێزەری حیزبی شیوعی و شۆڕشی بەڵشەفییە، لە سەرەتاوە هەنگاوی زۆر گەورەی نا و توانی لە ساڵانی سەرەتای وڵات ئارامی و ئاسایش و بەهێزی دەزگاكە هاوشانی ئەمریكا و بەریتانیا لێبكات، و لە زۆرینەی دەزگاكانی وڵاتانی سەرمایەداری سیخوڕی هەبوو، تەنانەت لەناو دەزگاكانی هەواڵگری ئەوانیشدا.
گەورەترین سەركەوتنی دەزگاكە بەدەستهێنانی چۆنیەتی دروستكردنی بۆمبی ئەتۆمی بوو لەناوجەرگەی مانهاتنەوە كە دروستكەرەكەی لە ئەمریكا بوو، لە ماوەی جەنگی ساردیشدا سەركەوتووبوو لە پێكەوەبەستنەوەی تەواوی وڵات و پاراستنی یەكڕیزی و هێشتنەوەی تاكحیزبی لە وڵات بۆ حیزبی شیوعی، یاخود ئەوەی ناودەبرا بە (ئایدۆلۆژیای ڕوخێنەر)، توانیشی زۆرترین تەكنەلۆژیاكانی جیهان لەخۆی كۆبكاتەوە بەهۆی سیخوڕ و زاناكانییەوە لە وڵاتانی دیكەوە.
گرنگترین ئۆپەراسیۆنەكانی
پێش جەنگی سارد ئامانجی یەكەمینی یەكێتی سۆڤیەت بریتیبوو لە بەریتانیا و ئەوروپا، بەڵام لە ماوەی جەنگ ئەندامانی دەزگاكەی بەناو ئەمریكا بڵاوكردەوە و گەورەترین سەركەوتنیشی بەدەستهێنانی چۆنیەتی دروستكردنی بۆمبی ئەتۆمی بوو كە وایكرد سۆڤیەت جەمسەری ئەوپەڕی ئەمریكا بگرێت و ببێتە ڕكابەر بۆ بەهێزترین هێزی جیهانی ئەوكات، و بەهۆی ستراتیژی (لێدانی وەڵامدانەوە) هەڕەشەبوو بۆ ئەمریكا و ڕێگری دەكرد لێی بۆ بەكارهێنانی بۆمبی ئەتۆم بۆ جارێكی تر.
هەروەها دزینی داهێنانەكانی
- بزوێنەری زەبەلاحی كەشتی ئاسمانی و كاروباری دیكە.
- ڕادار
- تەشفیركردنی ڕادار و هێڵ و هۆكاری پەیوەندییەكان
بەهۆی تەشەنەكردنی ئەندامانی كەی بی جی لە وڵاتانی دیكە، ترسێك بڵابوویەوە و ناونرا بە (ترسی سوور)، و بەرپرسێك دانرا بۆ بنبڕكردنی ئەندامانی سۆڤیەت لە ئەمریكا كە (جۆزێف مەكارثی) بوو، ئەویش هەڵمەتی گەڕان بوو بەدوای هەركەسێك كە حەزێكی بۆ شیوعییەت هەبێت یاخود لایەنگریان بێت، بەمەش چاودێرییەكی ورد خرایە سەر ئەمریكییەكان كە پێی ڕانەهاتبوون.
دەزگای هەواڵگری سۆڤیەت ئەوەندە بەهێز بووبوو كە تەنانەت سەرۆكی بەشی ڕووبەڕووبونەوەی سۆڤیەت لە دەزگای هەواڵگری بەریتانیا ئەندامی خۆیان بوو، و بە چەندین تەن نووسراوی نهێنی بەریتانیای دەناردەوە بۆ سۆڤیەت كە زانیاری سەربازی و زانستی و ناوخۆیی بوون.
لە ناوخۆش چاودێرێكی بەردەوام و سەركەوتكاری خەڵكی بوو، بۆ ڕێگری لە شۆڕش و كاری ناساز بە وڵات، ئەمەش بە هەڕەشە و كوشتن و لەناوبردنی نەیاران، یاخود ئەو كەسانەی بیانوسیتایە ڕەخنەیەكی سادەش لە چۆنیەتی حوكمی وڵات یان سەركردایەتی بگرن.
كۆتایی
لە 3/12/1991 ڤادیم باكاتین ڕاسپێردرا بۆ هەڵوەشاندنەوەی دەزگاكە دوای ڕووخانی سۆڤیەت و دەزگای (دژە سیخوڕی ڕووسی) شوێنی گرتەوە، هەرچەند شارەزایان دەڵێن ئەمە تەنیا گۆڕینی ناوە و هەمان سیاسەتی KGB پەیڕەو دەكرێت لە ئاستی نێودەوڵەتی.
پۆتین و دەزگاكە
ڤلادیمێر پۆتینی سەرۆكی ڕووسیا لە 1985 بۆ 1991 لە دەزگای KGBـدا ئەندام بووە و تا ئێستاش شێوازی ڕۆیشتن و جوڵەكانی كاریگەری دەزگاكەی لەسەرە، كە جوڵەیەكی تایبەتییە و مەشقی لەسەر دەكەن.
| دامەزراندن | 12/3/1954 |
| ڕووخان | 3/12/1991 |
| بنكە | لۆبیانكا، مۆسكۆ |
| كارمەندان | 480000 (ساڵی 1991) |
| وڵات | یەكێتی سۆڤیەت |
