ئەرمینیا 

وڵاتی ئەرمینیا 

ئەرمینیا یاخود پێشی دەوترێت کۆماری ئەرمینیا یەکێکە لە وڵاتەکانی قەوقاز، وڵاتێکی داخراوە واتا هیچ لایەکی بە ئاو دەورەنەدراوە و دەکەوێتە بەرزاییەکانی ڕۆژئاوای ئاسیا.

ڕۆژئاوای وڵاتی تورکیایە، لە باکووریەوە جۆرجیا هەڵکەوتووە لەگەڵ ڕێڕەوی لاچین کە ناوچەیەکە لەژێر دەسەڵاتی هێزەکانی ڕووسیادا، لە ڕۆژهەڵاتیشەوە ئازەربایجانە، لە باشووریشەوە وڵاتی ئێران و کۆماری ئۆتۆنۆمی ناخچیڤان (کە ناوچەیەکی داخراوی ژێر دەسەڵاتی ئازەربایجانە) هەڵکەوتوون، شاری یەریڤان پایتەخت و گەورەترین شاری ئەو وڵاتەیە.

زانیاری گشتی

جوگرافیا

ئەرمینیا وڵاتێکی داخراوە دەکەوێتە بەشی خوارووی هەرێمی قەوقازەوە، هەرێمی قەوقاز لەڕووی جوگرافی و سیاسییەوە گرنگە بەهۆی هەڵکەوتەی لە ڕۆژئاوای ئاسیا و ڕۆژهەڵاتی ئەوروپادا، ئەرمینیا لە باشوورەوە دەکەوێتە باشووی قەوقاز و زەوییە نزمەکانی نێوان دەریای ڕەش و دەریای قەزوین، لە باکووری ڕۆژهەڵاتیشەوە کوێستانەکانی ئەرمینیا هەڵکەوتووە کە یەکێکە لە سێ ناوچە زۆر بەرزەکەی ڕۆژئاوای ئاسیا و چیای ئارارارتیش لەو ناوچەیە هەڵکەوتووە کە بەرزییەکەی ٥١٣٧ مەترە.

ئەرمینیا وڵاتێکە کە زۆربەی ناوچەکانی شاخاوییە، خاوەنی ڕووباری زۆرە کە ڕێڕەوی ئاوەکەیان خێرایە و کۆمەڵێک دارستانیشی هەیە، زەوی وڵاتەکە بەرزترینی ٤٠٩٠ مەتر لە ئاستی ڕووی دەریا و نزمترینی ٣٩٠ مەتر لە ئاستی ڕووی دەریاوە بەرزن، بەشێوەیەکی تێکڕایی بە دەیەم وڵات هەژمار دەکرێت لەڕووی بەرزی لە ئاستی ڕووی دەریاوە و لە ٪٨٥ وڵاتەکە ناوچەیەکی شاخاوییە کە ئەم ڕێژەیەی زیاترە لە هەردوو وڵاتی سویسرا و نیپاڵ.

چیای ئارارات کە بەرزترین چیایە لە ناوچەکەدا، لە کۆندا بەشێک بووە لە خاکی ئەم وڵاتە کە ٥١٣٧ مەتر لە ئاستی ڕووی دەریاوە بەرزە بەڵام لە ئێستادا بەشێکە لە وڵاتی تورکیا بەڵام بەڕوونی لە ئەرمینیاوە دەبینرێت، لە ئەرمینیا تا ئێستاش بە سیمبولێکی وڵاتەکە دادەنرێت، هەر بەو هۆیەشەوە ناوی چیاکە لە سروودی نیشتیمانی ئەرمینیادا بوونی هەیە.

کەشوهەوا

کەشوهەوای وڵاتی ئەرمینیا بە تەواوی کوێستانییە، هاوینی گەرم و وشک و خۆرهەتاوە بە تایبەت لە مانگی حوزەیرانەوە تاکو ئەیلوول، پلەی گەرمی بە شێوەیەکی گشتی لە نێوان ٢٢ بۆ ٣٦ پلەی سیلیزیدایە و ڕێژەی شێ لە وڵاتەکەدا کەمە، کەشوهەواکەی بەهۆی چیاکانەوە فێنک و پاکە، بەهاریان کورتە بەڵام پایز درێژترە، زستانی بە تەواوی ساردە و لەگەڵ بارینی بەفردا، پلەی گەرمی لە نێوان -١٠ بۆ -٥ پلەی سیلیزی دەبن.

ئابووری

پێش سەربەخۆبوون ئابووری ئەرمینیا بەتەواوی پشتیبەستبوو بە پیشەسازی کارگەکانی وەک (کارەبا، کیمیایی، میکانیک، خۆراک، لاستیک و چنین) وە بەتەواوی پشتی بەستبوو بە سەرچاوە دەرەکییەکان، بەو هۆیەش کۆمار بەتەواوی پەرەیدابوو بە سێکتەرەکانی پیشەسازی مۆدێرن، بە دابینکردنی کەرەستەی ئامێرەکان و پێکهاتەکانی چنین، لەگەڵ کۆمارەکانی دراوسێیدا ئاڵوگۆڕی وزە و کەرەستەی خاویان دەکرد، بواری کشتوکاڵ لە پێش ڕووخانی یەکێتی سۆڤیەت کەمتربوو لە ٪٢٠ بەڵام دوای سەربەخۆبوونی وڵات لە ٪٣٠ داهاتی وڵات لەسەر کشتوکاڵ بوو.

لەڕووی کانزاییەوە ئەرمینیا دەوڵەمەندە بە بەرهەمهێنانی مس، زینک، ئاڵتوون و قوڕقوشم، وزەی دەستکەوتی وڵات لە وڵاتی ڕووسیاوە هەناردە دەکرێت، سەرچاوەی سەرەکی وڵات بۆ دەستکەوتنی وزە لەڕێی کارۆئاوییە (کە دروستکردنی وزە و کارەبایە لەڕێی ئاوەوە).

لە دوای درووستبوونی وڵاتەوە لە ١٩٩١ بەدواوە، یەکێک لە پایە گرنگە ئابووریەکانی وڵات لەڕێی کەرتی گەشتیارییەوەیە کە ڕێگەدراوە بە بوونی نیو میلیۆن گەشتیاری ساڵانە لە وڵاتەکەدا، زۆربەی لە ڕەگەزی ئەرمینییەکانن کە لە دەروەی وڵات نیشتەجێن، وەزیری ئابووری ئەرمینیا ئاماژەی بەوەدا کە گەشتیارە نێودەوڵەتییەکان زۆربەیان خەڵکی ئەم وڵاتانەن (ڕووسیا، وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا، ئەمریکا و ئێران) و بەمەبەستی گەشتیاری سەردانی وڵاتەکە دەکەن، لەگەڵ ئەوەی وڵاتەکە ڕووبەرێکی بچووکی هەیە، بەڵام چوار بنکەی کەلەپووری یونسکۆ لە وڵاتدا بوونیان هەیە.

سەرچاوەکان

1. "Constitution of Armenia, Article 20". president.am. Archived from the original on 23 December 2017. Retrieved 18 January 2018.
2. "Constitution of the Republic of Armenia - Library - The President of the Republic of Armenia". www.president.am. Archived from the original on 4 April 2020. Retrieved 7 March 2020.
3. "Statistical Service of Armenia" (PDF). Armstat. Archived (PDF) from the original on 10 October 2017. Retrieved 20 February 2014.
4. "Statistics". Retrieved 2 July 2021.
5. "The World Fact Book – Armenia". Central Intelligence Agency. Retrieved 17 July 2010.
6. Asatryan, Garnik; Arakelova, Victoria (Yerevan 2002). The Ethnic Minorities in Armenia. Part of the OSCE. Archived copy at WebCite (16 April 2010).
7. بۆردی نوسەرانی ئینسکلۆپیدیای زانیاری