ناوه‌ڕۆك
ناساندن
نیشانەشکێن (بە ئینگلیزی: Sniper، بە عەرەبی: قناص)، نیشانەچییەکی سەربازی/نیمچە سەربازییە کە لە شوێنی شاردنەوە یان لە دوورییەکەوە ئامانجەکەی دەپێکێت. بەگشتی نیشانەشکێنەکان ڕاهێنانی تایبەتمەندیان هەیە و بە تفەنگی وردبینی بەرز و ئۆپتیکی گەورەکردنی بەرز دەناسرێنەوە، زۆرجاریش وەک چاودێریش کاردەکەن کە زانیاری تاکتیکی دەدەنەوە بە یەکەکانیان یان بارەگای فەرماندەییەکانیان.
دە کوشندەترین نیشانەشکێن لە مێژوودا
بە درێژایی مێژوو نیشانەشکێنەکان پێکهاتەیەکی گرنگی ستراتیژیی سەربازی بوون، چونکە دەتوانن لە مەودای دوورەوە دوژمن لەناوببەن و سیخوڕی پێشکەش بکەن و بەبێ ئەوەی ببینرێن دزە بکەنە ناو هێڵەکانی دوژمنەوە. لە ماوەی سەدەی بیستەم ئەم کۆمەڵە کارامەییەی سەلماندوویەتی کە بەهایەکی زۆری هەیە بۆ فەرماندە و ژەنەڕاڵەکانی بەرەکانی شەڕ.
تیمە تاکە نیشانەشکێنەکان (لە جەنگی جیهانیی یەکەمەوە تا ئێستا) چەندین جار توانای خۆیان سەلماندووە کە زیانێکی زۆر بە کارمەندان و مۆڕاڵی دوژمن بگەیەنن. بەڵام وەک هەموو جەنگاوەرەکان، هەندێک لە نیشانەشکێنەکان سەلماندوویانە کە کاریگەرترن لە هەندێکی تر.
پێوانەکانی هەڵبژاردن
لە هەڵبژاردنی ١٠ کوشندەترین نیشانەشکێن لە مێژوودا بۆ ئەم لیستەی خوارەوە، کۆمەڵێک پێوەر بەکارهێنراون. سەرەتا کۆی ژمارەی کوشتنی پشتڕاستکراوی هەر نیشانەشکێنێک وەک نیشاندەری سەرەکی کاریگەریی گشتییان لە بەرەکانی شەڕدا. واتە تەنیا ئاماژەیە بۆ کوشتنێک کە لە ڕاپۆرتەکانی دوای کردەوەدا ڕاپۆرت کراوە یان لەلایەن کەسێکی چاودێر، مەدەنی، یان تاکێکی لایەنی سێیەمەوە شایەتحاڵی هەبووە.
دووەم پێوەر کە بۆ ئەم لیستە بەکاردەهێنرێت، ژمارەی کوشتنەکانی "دڵنیانەکراو" یان "ئەگەری"یە کە لەلایەن هەر نیشانەشکێنێکەوە ژماردراوە. وەک لە ناوەکەیەوە دەردەکەوێت، "دڵنیا نەکراوە" ئاماژەیە بۆ ئەو تەقەکردنانەی کە پێدەچێت مردنیان لێکەوتبێتەوە بەڵام ناتوانرێت لەلایەن نیشانەشکێنەکە یان چاودێرەکەیانەوە پشتڕاست بکرێتەوە.
١٠- چاک ماوینێی (١٠٣ کوشتن)
چارڵز بنیامین “چاک” ماوینێی (Chuck Mawhinney) پێشتر هێزی دەریایی ئەمریکا بووە و لە کاتی جەنگی ڤێتنامدا شانزە مانگ لە سەربازیدا بووە. وەک نیشانەشکێنێک، ١٠٣ کوشتنی پشتڕاستکراوەی هەبووە (ریکۆردی هێزی دەریایی)، لەگەڵ ٢١٦ کوشتنی ئەگەری. ماوینێی کوڕی سەربازێکی دێرین بووە لە هێزی دەریایی لە جەنگی جیهانیی دووەم و دوای تەواوکردنی خوێندنی ئامادەیی لە ساڵی ١٩٦٧ پەیوەندی بە هێزی دەریایی کرد.
دوای ئەوەی لە قوتابخانەی نیشانەشکێنەکانی چاودێری لە کەمپی پێندڵتۆن خوێندوویەتی، ماوینێی لە کەرتی یەکەم، هێزی دەریایی پێنجەم، لەشکری یەکەمی دەریایی لە ڤێتنامی باشوور دەستنیشانکرا، دواتر لەوێ گواسترایەوە بۆ گەلەی نیشانەشکێنەکانی سکاوتەکانی HQ. بە کارکردن لەگەڵ یەکە سەربازییە جیاوازەکان، کارە سەرکەوتووەکانی ماوینێی لە ڤێتنام بوو بە ئەفسانەیی. تەنانەت لە یەکێک لە ڕووبەڕووبوونەوەکاندا، ماوینێی شانازیی بەوە دەکات کە لە یەک دانیشتندا تەواوی گەلەی دوژمن (نزیکەی ١٦ سەربازی دوژمن)ی کوشتووە.
دواتر ماوینێی گواسترایەوە بۆ ئەمریکا، لەوێ وەک ڕاهێنەری تەقەکردن لە بنکەی پێشووی خۆی کە کەمپی پێندڵتۆن بوو، کاری کرد. دواتر لە ساڵی ١٩٧٠ هێزی دەریایی بەجێهێشت و تا خانەنشینبوونی لەگەڵ دەزگای دارستانەکانی ئەمریکا کاری دەکرد.
ماوینێی هەرگیز باسی لە دەستکەوتەکانی نەکردووە بۆ خێزانەکەی یان هاوڕێکانی، پێی باشتر بووە بێدەنگ بێت لەبارەی کاتەکانی لە هێزی دەریایی. بەڵام لە ساڵی ١٩٩١دا، کارە سەرکەوتووەکانی ماوینێی لەلایەن هاوڕێ نیشانەشکێنەکەی جۆزێف وارد لە کتێبی Dear Mom: A Sniper’s Vietnam گێڕدرایەوە. دوای ئەوەی بەڵگەنامەکان سەلماندیان کە ماوینێی ١٠٣ کوشتنی پشتڕاستکراوەی لە کاتی جەنگدا هەبووە، بە فەرمی لەلایەن هێزی دەریاییەوە ناسێندرا کە زۆرترین کوشتنی تۆمارکراوی تا ئێستا لە مێژووی دەریاییدا هەبووە.
٩- ئادێلبێرت والدرۆن (١٠٩ کوشتن)
ئادێلبێرت ئێف "بێرت" والدرۆنی سێیەم (Adelbert Waldron) پێشتر نیشانەشکێنێکی سوپای ئەمریکا بووە و لە کاتی جەنگی ڤێتنامدا لەگەڵ یەکەی ٩ی پیادەدا خزمەتێکی زۆری کردووە. پێش ئەوەی لە سوپای ئەمریکادا خزمەت بکات، والدرۆن نزیکەی دوانزە ساڵ لە هێزی دەریایی ئەمریکادا بووە. لەگەڵ گواستنەوەی بۆ سوپای ئەمریکا، لە ماوەی کەمتر لە هەشت مانگدا، والدرۆن ١٠٩ کوشتنی دوژمنی کۆکردەوە.
لە یەکێک لە نموونەکاندا دەوترێت والدرۆن سەربازێکی دوژمنی لە زیاتر لە ٩٠٠ مەتر لە بەلەمەکەیەوە کە دەجووڵایەوە، خستووەتە خوارەوە. بەهۆی خۆبەخشی و پابەندبوون و ئازایەتییەکەیەوە، والدرۆن هەریەک لە خەڵاتەکانی خاچی خزمەتگوزاری بەرز، ئەستێرەیەکی زیوین، سێ ئەستێرەی برۆنزی و خەڵاتی یەکەی سەرۆکایەتی پێ بەخشراوە.
دوای ئەوەی ڤێتنامی بەجێهێشت، دواتر والدرۆن لە شاری فۆرت بێنینگ لە ویلایەتی جۆرجیا دەستنیشانکرا و لەوێ وەک ڕاهێنەری تەقەکردن بۆ سوپای ئەمریکا کاری کردووە. بەڵام مانەوەی والدرۆن لە جۆرجیا تەمەنێکی کورت بوو، چونکە لە ساڵی ١٩٧٠دا سوپای بەجێهێشت. دواتر لە ١٨ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٥ لە تەمەنی ٦٢ ساڵیدا کۆچی دوایی کردووە، لە گۆڕستانی نیشتمانی ڕیڤەرساید لە شاری ڕیڤەرساید لە ویلایەتی کالیفۆرنیا بە خاک سپێردراوە.
٨- هێنری نۆروێست (١١٥ کوشتن)
هێنری “داکی” نۆروێست (Henry Norwest) نیشانەشکێنێکی کەنەدی بوو کە بە کارە سەرکەوتووەکانی لە جەنگی جیهانیی یەکەمدا ناسرابوو. نۆروێست لە ١ی ئایاری ١٨٨٤ لە شاری فۆرت ساسکاچوان لە ویلایەتی ئەلبێرتای ئەمریکا لەدایکبووە، پێش ئەوەی لە ساڵی ١٩١٥ پەیوەندی بە سوپای کەنەدا بکات، وەک دەستی ڕەنچ و نمایشکاری ڕۆدیۆ و لە کۆتاییدا پۆلیسی سوارەی شاهانەی باکووری ڕۆژاوا کاری کردووە.
هەرچەندە سەرەتا بەهۆی هەڵسوکەوتی خراپەوە تەنها سێ مانگ لە ژیانی سەربازیدا مایەوە، بەڵام دواتر بە ناوێکی جیاوازەوە ناوی خۆی تۆمارکردەوە و لە کەرتی ٥٠ی پیادەی کەنەدا دەستنیشانکرا. لە ماوەی کەمتر لە سێ ساڵدا، نۆرۆست ١١٥ کوژراوی پشتڕاستکراوەی کۆکردەوە. بەهۆی زانیارییە سەرنجڕاکێشەکانی لەسەر تاکتیکی دزێو و خۆدزینەوە، زۆرجار نۆروێست بۆ ئەرکی سیخوڕی دەنێردرا بۆ دڵی خاکی دژمن. لە کاتی شەڕی ڤیمی ڕیجدا بەهۆی قارەمانێتییەکەیەوە خەڵاتی میدالیای سەربازی پێبەخشرا. سەرەڕای توانا سەرنجڕاکێشەکانی و پەرۆشی چەسپاوی بۆ یەکەکەی، نۆروێست هەرگیز کۆتایی جەنگی جیهانیی یەکەمی نەبینی.
تەنها سێ مانگ پێش وەستانی شەڕەکان، نۆروێست لەلایەن نیشانەشکێنێکی ئەڵمانیەوە بینرا و پێش ئەوەی بتوانێت تەقە بکاتەوە کوژرا (١٨ی ئابی ١٩١٨). دواتر لە گۆڕستانی وارڤیلێرز چێرشیارد لە شاری وارڤیلەرز لە شاری سۆمی فەرەنسا بە خاک سپێردرا. تفەنگەکەی (“تفەنگی ڕۆس”) لە ئێستادا لە مۆزەخانە لە کالگاری نمایشکراوە.
٧- کریس کایل (١٦٠ کوشتن)
کریستوفر سکۆت کایل (Chris Kyle) نیشانەشکێنێکی هێزی دەریایی ئەمریکا بوو کە چوار گەشتی ئەرکی لە عێراقدا ئەنجامداوە. کایل لە ٨ی نیسانی ١٩٧٤ لە شاری ئۆدێسا لە ویلایەتی تەکساس لەدایکبووە، دوای ئەوەی وەک جووتیار و سوارێکی پیشەگەری ڕۆدیۆ کاردەکات، دواتر کایل پەیوەندی بە هێزی دەریایی ئەمریکاوە کردووە دوای ئەوەی لە ماوەی سواری ڕۆدیۆدا تووشی پێکانێک بووە کە کۆتایی بە ژیانی پیشەیی هێنا. دوای ئەوەی نەشتەرگەری بۆ کرا لە توخمە نیشانەشکێنەکانی SEAL Team-3 دەستنیشانکرا و بە خێرایی خۆی لە نێوان هەندێک چالاکیی چڕدا لە سەرتاسەری عێراقدا بینیەوە.
لە ماوەی چوار گەشتی ئەرکەکەیدا، کریس کایل ١٦٠ کوشتنی پشتڕاستکراوەی لە سەرانسەری عێراق لە ناوچە ناوخۆییەکانی وەک ڕەمادی، فەللوجە و بەغدا کۆکردەوە. بەهۆی پێگەی ئەفسانەیی، یاخیبووانی ناوچەکە دواتر ناویان ناوە شەیتانی ڕەمادی. تەنانەت یاخیبووانی عێراق ٢٠ هەزار دۆلاریان پێشکەشی هەرکەس کرد کە بتوانێت کایل بکوژێت، کە دواتر پێش کۆتاییهاتنی ژیانی بۆ ٨٠ هەزار دۆلار بەرزکرایەوە. هەروەها کایل بە لێدانە باوەڕپێنەکراوەکانی ناسرابوو، درێژترین لێدانەکانی کوشتنی ٢١٠٠ یاردە بوو بە تفەنگی نیشانەشکێنی ماکمیلان TAC-338.
دوای جێهێشتنی سەربازی لە ساڵی ٢٠٠٩، کایل گەڕایەوە ماڵەوە و بوو بە کەسایەتییەکی پێشەنگ لە یارمەتیدانی ئەندامانی پێشووی سەربازی کە تووشی PTSD بوون بۆ یارمەتیدانیان لە تێکەڵبوونەوە بە ژیانی مەدەنی. لە ٢ی شوباتی ٢٠١٣، کایل و هاوڕێکەی بەناوی چاد لیتلفیڵد، لەلایەن ئیدی ڕەی ڕۆس لەکاتی سەردانی مەیدانی تەقەکردن لە ناوچەی ئێرات لە ویلایەتی تەکساس کوژران.
لە یاریگای کاوبۆیز لە شاری ئارلینگتۆن لە ویلایەتی تەکساس ڕێوڕەسمێکی یادکردنەوە بۆ کایل سازکرا، پێش ئەوەی دواجار لە گۆڕستانی ویلایەتی تەکساس لە ئۆستن بەخاک بسپێردرێت.
"ئەرکی من بوو تەقە لە دوژمن بکەم، پەشیمان نیم، پەشیمانیم بۆ ئەو کەسانەیە کە نەمتوانی ڕزگاریان بکەم: مارین، سەرباز، هاوڕێکانم. من بێهەڵوێست نیم، شەڕیش بە ڕۆمانسی ناکەم." خراپترین ساتەکانی ژیانم وەک سەربازێک بووە، بەڵام دەتوانم بە ویژدانێکی ئاسوودە لەبەردەم خوادا بوەستم سەبارەت بە ئەنجامدانی کارەکەم."
— کریس کایل
٦. ڤاسیلی زایتسێڤ (٢٤٢ کوشتن)
ڤاسیلی گریگۆریڤیچ زایتسێڤ (Vasily Zaytsev) نیشانەشکێنێکی سۆڤیەت بوو کە لە جەنگی جیهانیی دووەمدا لە سوپای سووردا خزمەتێکی زۆری کردووە. زیاتر لە ٢٤٢ کوشتنی پشتڕاستکراوەی هەیە. بەپێی زانیارییەکان، زایتسێڤ لە ٢٣ی ئازاری ١٩١٥ لە شاری یێلینینسکۆی ویلایەتی ئۆرێنبۆرگ لەدایکبووە و لە چیای ئۆرال لە باپیرەیەوە فێری تەقەکردن بووە. دوای تەواوکردنی کۆلێژ بۆ ماوەیەکی کورت لە بواری بیناسازیدا کاردەکات، دواتر زایتسێڤ ناوی خۆی تۆمارکرد لە سوپای سۆڤیەت.
دوای دەستپێکردنی ئۆپەراسیۆنی باربارۆسا، زایتسێڤ خۆبەخشانە پەیوەندی بە هێڵی پێشەوە کرد، لەوێشدا لە یەکەی ١٠٤٧ی تفەنگ لە گەلەی ٢٨٤ی تفەنگی تۆمسک دامەزرا. تەنانەت پێش ئەوەی ببێتە نیشانەشکێنی سوپای سوور، زایتسێڤ بە بەکارهێنانی تفەنگێکی ستاندارد بە ٣٢ کوشتن دەناسرێتەوە. تا ساڵی ١٩٤٢، پێش شەڕی ستالینگراد، کاری زایتسێڤ وەک نیشانەشکێن بە فەرمی دەستی پێکرد. زایتسێڤ شارەزایەکی سیخوڕی و شاردنەوە بوو، بە گۆڕینی بەردەوامی پێگە و توانای داهێنەرانەی خۆی بۆ شاردنەوە ناسرابوو.
بە درێژایی شەڕی ستالینگراد، زایتسێڤ زیاتر لە ٢٠٠ کوشتنی دوژمنی کەڵەکە کرد پێش ئەوەی بەهۆی هێرشی هاوەنی ئەڵمانییەوە کوێر بێت. دوای ئەوەی مانگێک لە نەخۆشخانە مایەوە، زایتسێڤ لە شوباتی ساڵی ١٩٤٣ گەڕایەوە بۆ بەرە و لە شەڕی بەرزاییەکانی سیلۆ لە ئەڵمانیا دەستی کردەوە بە خزمەت.
دوای جەنگ، زایتسێڤ دواتر لە ساڵی ١٩٤٣ پەیوەندی بە حیزبی شیوعییەوە دەکات و لە شاری کیێڤی ئۆکرانیا نیشتەجێ دەبێت و تا کۆتایی تەمەنی وەک ئەندازیار کاری کردووە. لە ١٥ی کانوونی دووەمی ١٩٩١ لە تەمەنی ٧٦ ساڵیدا کۆچی دوایی کرد و دواتر لە گردی مامایێڤ لە ڤۆڵگۆگراد بە ڕێزلێنانی تەواوی سەربازی بە خاک سپێردرا. بەهۆی ئەو کارانەی لە کاتی جەنگدا، زایتسێڤ خەڵاتی “پاڵەوانی یەکێتیی سۆڤیەت”ی پێبەخشرا. بۆ هەمیشە وەک یەکێک لە کوشندەترین نیشانەشکێنەکانی مێژووی مۆدێرن دەمێنێتەوە.
٥- لیودمیلا پاڤلیچێنکۆ (٣٠٩ کوشتن)
لیودمیلا میخایلۆڤنا پاڤلیچێنکۆ (Lyudmila Pavlichenko) نیشانەشکێنێکی سۆڤیەت بوو کە لە جەنگی جیهانیی دووەمدا لەگەڵ سوپای سووردا خزمەتی کردووە. لە ماوەی ژیانی سەربازیدا ٣٠٩ کوشتنی تۆمارکردووە. پاڤلیچێنکۆ لە ١٢ی تەممووزی ١٩١٦ لە شاری بیلا تسێرکڤا لەدایکبووە، دواتر لەگەڵ خێزانەکەی ڕوویان لە کیێڤ کردووە و لەوێ وەک وردکەر لە کارگەی جبەخانەی کیێڤ کاری کردووە.
پاڤلیچێنکۆ لە کاتی بەتاڵیدا ئارەزووی زۆری بۆ تەقەکردن پەرەپێدا و تەنانەت پەیوەندی بە یانەیەکی تەقەکردنی ناوخۆییەوە کرد کە بۆ یەکەمجار لێهاتووییەکانی وەک تەقەکەرێک پەرەی سەند. پاڤلیچێنکۆ دوای ئەوەی هاوسەرگیری کرد و کوڕێکی بوو، دواتر لە ماوەی ساڵانی ١٩٣٠دا خوێندنی لە زانکۆی کیێڤ کرد و لە کۆتاییدا بڕوانامەی ماستەری لە مێژوودا بەدەستهێنا. دوای ئۆپەراسیۆنی باربارۆسا و داگیرکردنی خاکی سۆڤیەت لەلایەن سوپای نازییەوە، پاڤلیچێنکۆ خۆبەخشانە خزمەتی سەربازی کرد و لە گەلەی ٢٥ی تفەنگدا دەستنیشانکرا. هەرچەندە دەرفەتی ئەوەی بۆ ڕەخسا کە ببێتە پەرستار، بەڵام لەبری ئەوە پاڤلیچێنکۆ مەشقی نیشانەشکێنەکانی هەڵبژارد و بووە یەکێک لە ٢٠٠٠ نیشانەشکێنەکانی ژن لە سوپای سووردا.
پاڤلیچێنکۆ کە بە تفەنگی مۆسین-ناگانت بۆڵت ئەکشن ڕاهێنرا، دوو کوشتنی یەکەمی خۆی لە نزیک بێلیایڤکا ئەنجامدا. دواتر لە کاتی شەڕی ئۆدێسا و ناوچەکانی دەوروبەریدا، پاڤلیچێنکۆ تەنها لە ماوەی سێ مانگی شەڕدا ١٨٧ کوشتنی تۆمارکرد.
دوای ئەوەی لە مانگی حوزەیرانی ساڵی ١٩٤٢ بەهۆی تەقەی هاوەنەوە بە سەختی بریندار بوو، پاڤلیچێنکۆ تەنها دوای ئەوەی گەیشتە پلەی جێدار لە سوپای سووردا لە جەنگ کشایەوە. دواتر ئەنجومەنی سوپای باشوور ٣٠٩ کوشتنی پشتڕاستکراوەیان دەستنیشان کرد، کە ٢٥٧ سەربازی ئەڵمانی و ٣٦ نیشانەشکێنی دوژمن بوون.
دوای جەنگ پاڤلیچێنکۆ خوێندنی تەواو کرد و دەستی بە کاری مێژوونووس کرد. لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ١٩٧٤ لە تەمەنی ٥٨ ساڵیدا دوای ئەوەی تووشی جەڵتەی مێشک بوو، کۆچی دوایی کرد. لە گۆڕستانی نۆڤۆدێڤیچی لە مۆسکۆ بە خاک سپێردرا. تا ئەمڕۆش پاڤلیچێنکۆ وەک یەکێک لە کوشندەترین نیشانەشکێنەکانی مێژووی مۆدێرن دەمێنێتەوە و بە سەرکەوتووترین نیشانەشکێنی ژن دادەنرێت لە هەموو سەردەمێکدا.
٤- کارلۆس هاسکۆک (٩٣ کوشتن)
کارلۆس نۆرمان هاسکۆکی دووەم (Carlos Hathcock) نیشانەشکێنێکی هێزی دەریایی ئەمریکا بووە کە لە کاتی جەنگی ڤێتنامدا خزمەتی کردووە و ٩٣ کوشتنی پشتڕاستکراوەی تۆمارکراوە. هاسکۆک لە ٢٠ی ئایاری ١٩٤٢ لە شاری لیتل ڕۆک لە ویلایەتی ئەرکانساس لەدایکبووە، هەر لە تەمەنێکی بچووکەوە ئاشنای تەقەکردن بووە، چونکە خێزانەکەی زۆر پشتیان بە ڕاوکردن بۆ خۆراک بەستووە. هاسکۆک لە تەمەنی ١٧ ساڵیدا ناوی خۆی تۆمار کرد لە هێزی دەریایی و ئارەزووی منداڵی خۆی بۆ خزمەتکردنی سەربازی بەدیهێنا. دوای ئەوەی لە ساڵانی شەستەکاندا لە ڤێتنام جێگیرکرا، هاسکۆک سەرەتا وەک پۆلیسێکی سەربازی کاری کردووە پێش ئەوەی بگوازرێتەوە بۆ یەکەی نیشانەشکێنەکانی پێشەنگ ئێدوارد جەیمس لاند. لاند کە سەرسام بوو بە توانای سروشتی تەقەکردنی هاسکۆک و هەستی کرد کە هاسکۆک کەسێکی سروشتییە بۆ ئەرکی نیشانەشکێن.
هاسکۆک بە جۆش و خرۆشەوە هاتە ناو ڕۆڵە نوێیەکەیەوە و تەنها لە ماوەیەکی کورتدا ٩٣ کوشتنی تۆمارکرد. بەڵام بەهۆی سەختی پشتڕاستکردنەوەی کوشتنەکان لەم کاتەدا، خەمڵاندنەکان ژمارەی کوژراوانی هاسکۆک لە نێوان ٣٠٠ بۆ ٤٠٠ سەربازی دوژمن لە ماوەی شەڕەکەدا دادەنێن.
کارە سەرکەوتووەکانی هاسکۆک وای لە سوپای ڤێتنامی باکوور کرد کە ٣٠ هەزار دۆلار بەخشینێک بخاتە سەر کوشتنی، بەهۆی ئەو ژمارە زۆرەی پیاوانەی کە بەهۆی ئەوەوە لەدەستیان داوە. تەنانەت هاسکۆک نازناوی “Long Tr’ang”ی بەدەستهێناوە (کە بە زمانی ڤێتنامییە و واتە نیشانەشکێنی پەڕی سپی، بەهۆی ئەو پەڕە سپییەی کە هەمیشە لەناو لێواری کڵاوەکەیدا لە سەری دەکرد).
هاسکۆک چەندین ئەرکی ئەفسانەیی ئەنجامدا، لەوانە ئەرکێکی کوشتنی جەنەڕاڵێکی PAVN کە تیایدا ١٥٠٠ یارد لە دوورەوە وەستابوو و ماوەی چوار ڕۆژ و سێ شەو چاودێر بوو و خەو و خۆراکی نەبوو. دەستکەوتەکانی دیکە بریتی بوون لە خستنەخوارەوەی ژنە سەرکردەیەکی ڤێتکۆنگ کە بە "ئەپاچی" ناسراوە، کە ژمارەیەکی زۆر لە سەربازی ئەمریکی ئەشکەنجە دابوو، هەروەها کوشتنی نیشانەشکێنێکی دیاری دوژمن کە بە "کۆبرا" ناسراوە، کە بە تایبەت نێردرابوو بۆ کوشتنی هاسکۆک.
هاسکۆک لە ڤێتنام بریندار بوو، دوای ئەوەی بەهۆی مینێکی دژە تانکەوە بریندار بوو کە مەترسی لەسەر ژیانی هەبوو. دوای گەڕانەوەی بۆ ئەمریکا، هاسکۆک یارمەتی دامەزراندنی قوتابخانەی نیشانەشکێنی سکاوتەکانی هێزی دەریایی دا لە ڤێرجینیا و بەشێکی زۆری ژیانی خۆی تەرخان کرد بۆ ڕاهێنانی نیشانەشکێنەکانی داهاتوو و هێزە تایبەتەکان و یەکەکانی پۆلیس لە هونەری تەقەکردندا. بەهۆی ئەو سووتاوییە توندەی کە بەهۆی تەقینەوەکە تووشی بوو، هاسکۆک هەرگیز نەگەڕایەوە ڤێتنام.
دوای ئەوەی ساڵانێک لە شەڕی نەخۆشی ئیسکەلەرۆسیسدا بوو، دواتر هاسکۆک لە ٢٢ی شوباتی ١٩٩٩ لە ڤێرجینیا بیچ لە ویلایەتی ڤێرجینیا کۆچی دوایی کرد. لە باخچەی یادەوەری وودلاون لە شاری نۆرفۆلک لە ویلایەتی ڤێرجینیا بە خاک سپێردرا.
٣- فرانسیس پاگاهماگابۆو (٣٧٨ کوشتن)
فرانسیس پاگاهماگابۆو (Francis Pagahmagabow) نیشانەشکێنێکی کەنەدی بووە و لە جەنگی جیهانیی یەکەمدا خزمەتی کردووە. بە کوشتنی ٣٧٨ دوژمن دەناسرێتەوە. لە ٩ی ئازاری ١٨٩١ لە یەدەگی نەتەوەی یەکەمی شاواناگا لە شاری نۆبڵ لە ویلایەتی ئۆنتاریۆ لەدایکبووە، دوای سەرهەڵدانی جەنگی جیهانیی یەکەم، پاگاهماگابۆو خۆبەخشانە خزمەتی سەربازی کرد و لە ساڵی ١٩١٤دا لە هێزی گەشتیاری کەنەدا دامەزرا.
لە شوباتی ساڵی ١٩١٥ لەگەڵ یەکەی یەکەمی پیادەی کەنەدا جێگیرکرا، پاگاهماگابۆو بە خێرایی لە کاتی شەڕی دووەمی یپرێس و شەڕی سۆم لە ساڵی ١٩١٦ چالاکییەکانی ئەنجام دا. بەهۆی لێهاتوویی تەقەکردنی کە لە گەنجیدا پەرەی سەند بە خێرایی ناوبانگێکی زۆری بەدەستهێنا کە نیشانەشکێنێکی توند بوو. ڕۆڵی سەرەکی هەبوو لە چەندین شەڕدا، یارمەتی یەکەکەی دا بۆ بەرپەرچدانەوەی شەپۆلە بێشومارەکانی سەربازە ئەڵمانییەکان لە ماوەی کارکردنیدا.
یەکێک لە دەستکەوتە سەرەکییەکانی لە کاتی شەڕی سکارپ لە ٣٠ی ئابی ١٩١٨ ڕوویدا کاتێک یەکەکەیان نزیک بوو لەوەی تەقەمەنی لێ ببڕێت لە شەڕکردن لەگەڵ هێزەکانی ئەڵمانیا. پاگاهماگابۆو بە تەنیا چووە نێو خاکی دوژمن و پێویستییەکی زۆری هێنایەوە لە سەربازە مردووەکانی ناو مەیدانەکە. تاوەکوو کۆتاییی جەنگ پاگاهماگابۆو ٣٧٨ کوشتنی پشتڕاستکراوەی تۆمارکرا و سەرکەوتوو بوو لە گرتنی زیاتر لە ٣٠٠ سەربازی دوژمن بە زیندوویی.
دواتر گەڕایەوە بۆ کەنەدا و لە کاتی جەنگی جیهانیی دووەمدا وەک پاسەوان لە کارگەیەکی تەقەمەنی لە شاری نۆبڵی ئۆنتاریۆ کاری کردووە. دواتر لە ساڵی ١٩٥٢ لە دوورگەی پاری لە تەمەنی ٦١ ساڵیدا کۆچی دوایی کرد.
٢- فیۆدۆر ئۆکلۆپکۆڤ (٤٢٩ کوشتن)
فیۆدۆر ئۆخلۆپکۆڤ (Fyodor Okhlopkov) نیشانەشکێنێکی سۆڤیەت بوو کە لە جەنگی جیهانیی دووەمدا لەگەڵ سوپای سووردا خزمەتی کردووە. لە ماوەی ژیانیدا ٤٢٩ کوشتنی تۆمارکراوە. ئۆخلۆپکۆڤ لە ٢ی ئازاری ١٩٠٨ لە گوندی کرێست-خالدژای لە ڕووسیا لەدایک بووە، سەرەتا لەگەڵ براکەی پەیوەندی بە سوپای سوورەوە کردووە، کە دواتر لە شەڕدا کوژراوە.
ئۆخلۆپکۆڤ بەهۆی لەدەستدانی براکەی تووڕە بووە، سوێندی خواردووە تۆڵەی مردنەکەی بکاتەوە و بووەتە نیشانەشکێن لە بەرەی ڕۆژهەڵات. زۆرجار بە تەنیا نێردراوەتەوە دەرەوە بۆ ئەنجامدانی چاودێری و سیخوڕیکردنی جوڵەی سەربازانی دوژمن، ئۆخلۆپکۆڤ بە تەنیا بە تفەنگی نیشانەشکێن ٤٢٩ کوشتن و ژمارەیەکی بێشوماری دیکەی بە چەکی ئۆتۆماتیکی هەبووە.
لە ماوەی ژیانی سەربازیدا ١٢ برینی سەختی هەبووە، دوازدەهەمین برینەکەی لە ٢٣ی حوزەیرانی ١٩٤٤ ڕوویدا، دوای ئەوەی لە کاتی هێرشکردنە سەر ڤیتێبسکدا لە سنگیدا لێیدرا، ناچار بوو لە نەخۆشخانەیەک بمێنێتەوە. سەرەڕای ئەوەی ڕەتکرایەوە ناسناوی "پاڵەوانی یەکێتیی سۆڤیەت"ی پێ بدرێت لەبەر ئەوەی خەڵکی ڕەسەن نەبووە، بەڵام دواتر یەکێتیی سۆڤیەت لە ٥ی حوزەیرانی ١٩٦٥ ئەم نازناوە فەخرییەی بە ئۆخلۆپکۆڤ بەخشی. ئەمەش دوای مردنی لە ٢٨ی ئایاری ١٩٦٨ لە تەمەنی ٦٠ ساڵیدا.
١. سیمۆ هایها (٥٠٥ کوشتن)
سیمۆ “سیمونا” هایها (Simo Hayha) نیشانەشکێنێکی فینلەندی بوو کە لە جەنگی زستانەی ساڵی ١٩٣٩-١٩٤٠دا بەشداری کردووە و ٥٠٥ کوشتنی پشتڕاستکراوەی لە دژی سەربازانی سوپای سوور تۆمارکراوە. هایها لە ١٧ی کانوونی دووەمی ١٩٠٥ لە شاری ڕاوتجارڤی لە پارێزگای ڤیپوری لە فینلاند لە خێزانێکی جووتیار لەدایکبووە، دواتر لە تەمەنی بیست و یەک ساڵیدا پەیوەندی بە میلیشیای خۆبەخشی فینلەندییەوە کردووە (بە “پاسەوانی سپی” ناسراوە).
بە بەکارهێنانی ئەو لێهاتووییانەی کە بۆ یەکەمجار لە گەنجیدا لە گەشتەکانی ڕاوکردن لەگەڵ باوکیدا پەرەی پێدراوە، هایها لە چەندین پێشبڕکێی تەقەکردندا لە سەرتاسەری پارێزگای ڤیپوریدا بەشداری کردووە، چەندین نازناوی بەدەستهێناوە بەهۆی تواناکانی تەقەکردنییەوە. لەگەڵ سەرهەڵدانی شەڕ لە نێوان فینلاند و یەکێتیی سۆڤیەت لە ساڵی ١٩٣٩، هایها وەک نیشانەشکێن بۆ یەکەی شەشەمی فینلەندی JR 34 لە کاتی شەڕی کۆلادا کاری کردووە.
لە پلەی گەرمیدا کە دەگەیشتە -٤٠ پلە و لەنێو بەفردا بە لەبەرکردنی جلوبەرگی ڕەنگی سپی خۆی دەشاردەوە، هایها هەر ٥٠٥ کوژراوەکەی لە کەمتر لە ١٠٠ ڕۆژی شەڕدا کۆکردەوە. ئەو کارە باوەڕپێنەکراوە بووە هۆی ئەوەی نازناوی "مەرگی سپی" لە نێو هەردوو سەربازە هاوڕێ و دوژمنەکاندا بەدەستبهێنێت. هایها چەکێکی SAKO M/28-30ی بەکارهێناوە. هەروەها ناسرابوو کە خۆی لەناو بەفری قورسدا کۆدەکاتەوە بۆ داپۆشینی و هاوسەنگی تفەنگەکەی، هەروەها پارچە بەفری بچووکی لەسەر زمانی داناوە بۆ ئەوەی هەناسەی خۆی نەداتە دەستی دوژمن و بدۆزرێتەوە.
لە ٦ی ئازاری ١٩٤٠دا، هایها بەهۆی فیشەکێکی کونکەری زرێپۆش کە لەلایەن سوپای سوورەوە تەقێندرابوو، بە توندی لە چەناگەی چەپیدا بریندار بوو. دوای ئەوەی بۆ ماوەی چەند ڕۆژێک لە هۆش خۆی نەما، لە ١٣ی ئازاری ١٩٤٠ (ئەو ڕۆژەی بە فەرمی ئاشتی لە نێوان ئەو دوو نەتەوەدا ڕاگەیەندرا) هۆشی کردەوە و نیوەی ڕووخساری لێبووبوویەوە.
دوای شەڕ، هایها پلەی جێداری دووەمی پێدرا و لە سەربازی خانەنشین بوو. دواتر هایها لە برینەکانی چاک بووەوە و دوای جەنگی جیهانیی دووەم بوو بە ڕاوچی موس و سەگی بەخێو دەکرد. هایها لە ساڵی ٢٠٠٢ لە تەمەنی ٩٦ ساڵیدا لە خانەی بەساڵاچووانی سەربازە دێرینەکان کۆچی دوایی کرد. لە شاری ڕوکۆلاهتی لە فینلاند بە خاک سپێردرا.
