ناوه‌ڕۆك
ناساندن
نەخۆشی دڵ یان نەخۆشییەکانی دڵ (بە ئینگلیزی: Heart diseases، بە عەرەبی: أمراض القلب) چەند نەخۆشییەکن کە کاریگەرییان لەسەر دڵ هەیە. نەخۆشییەکانی دڵ بریتین لە، نەخۆشی لوولەکانی خوێن وەک نەخۆشی خوێنبەری کۆرۆنەری، لێدانی ناڕێکی دڵ، کێشەی دڵ کە لەگەڵی لەدایک دەبیت (کەموکوڕییە زگماکییەکانی دڵ)، نەخۆشی ماسولکەی دڵ و نەخۆشی دەمەوانەی دڵ.
چی کاتێک سەردانی پزیشک بکرێت؟
داوای چاودێری پزیشکی بەپەلە بکەن ئەگەر ئەم نیشانانەی نەخۆشی دڵت هەیە:
- ئازاری سنگ
- هەناسە کورتی
- بورانەوە
چارەسەری نەخۆشییەکانی دڵ ئاسانترە کاتێک زوو دەستنیشان دەکرێت. قسە لەگەڵ کارمەندی تەندروستی بکە ئەگەر هەر نیگەرانییەکت هەیە سەبارەت بە تەندروستی دڵت. بەیەکەوە، خۆت و پزیشک دەتوانن گفتوگۆ لەسەر ڕێگاکان بکەن بۆ کەمکردنەوەی مەترسی نەخۆشییەکانی دڵ. ئەمە بە تایبەتی گرنگە ئەگەر مێژووی خێزانی نەخۆشی دڵت هەبێت. ئەگەر پێتوایە لەوانەیە نیشانەکانی نەخۆشی دڵت هەبێت، چاوپێکەوتنێک وەربگرە بۆ بینینی پزیشک.
هۆکارە مەترسیدارەکان
هۆکارەکانی توشبوون بە نەخۆشییەکانی دڵ بریتین لە:
تەمەن: پیربوون مەترسی تووشبوون بە خوێنبەرەکان زیاد دەکات و ماسولکەی دڵ لاواز دەبن یان ئەستوور دەبن.
سێکس: پیاوان بە گشتی مەترسی تووشبوونیان بە نەخۆشییەکانی دڵ زیاترە. مەترسی تووشبوونی ژنان دوای تووشبوون بە تەمەنی نائومێدی زیاد دەکات.
مێژووی خێزانی: مێژووی خێزانی نەخۆشی دڵ مەترسی تووشبوون بە نەخۆشی خوێنبەری کۆرۆنەری زیاد دەکات، بەتایبەتی ئەگەر دایک و باوک لە تەمەنێکی زوودا گەشەیان پێدابێت (پێش تەمەنی ٥٥ ساڵی بۆ خزمێکی نێر، وەک برا یان باوک، ٦٥ ساڵ بۆ خزمێکی مێینە وەک دایک یان خوشک).
جگەرە کێشان: ئەگەر جگەرە دەکێشیت واز بهێنە. جگەرەکێشان زیان بە خوێنبەرەکان دەگەیەنێت، جەڵتەی دڵ زیاتر لە جگەرەکێشەکاندا باوە وەک لەو کەسانەی جگەرە نەکێشن. ئەگەر پێویستت بە یارمەتی هەیە لە وازهێنان، قسە لەگەڵ دابینکەری چاودێری تەندروستی بکە دەربارەی ئەو ستراتیژیانەی کە دەتوانن یارمەتیدەر بن.
خۆراکی ناتەندروست: ئەو خۆراکانەی کە چەوری و خوێ و شەکر و کۆلیسترۆڵی تێدایە پەیوەندییان بە نەخۆشییەکانی دڵەوە هەیە.
بەرزی پەستانی خوێن: بەرزی پەستانی خوێن لەوانەیە ببێتە هۆی ئەوەی خوێنبەرەکان ڕەق و ئەستوور بن. ئەم گۆڕانکارییانە ڕێگری لە ڕۆیشتنی خوێن دەکەن بۆ دڵ و جەستە بە گشتی.
بەرزی کۆلیسترۆڵ: هەبوونی بەرزی کۆلیسترۆڵ مەترسی تووشبوون بە ڕەقبوونی خوێنبەرەکان زیاد دەکات. نەخۆشی ڕەقبوونی خوێنبەرەکان پەیوەندی بە جەڵتەی دڵ و جەڵتەی مێشکەوە هەیە.
شەکرە: شەکرە مەترسی توشبوون بە نەخۆشییەکانی دڵ زیاد دەکات، هەروەها قەڵەوی و بەرزی پەستانی خوێن مەترسی توشبوون بە نەخۆشی شەکرە و دڵ زیاد دەکات.
قەڵەوی: زیادبوونی کێش بە شێوەیەکی ئاسایی هۆکارەکانی تری مەترسی نەخۆشییەکانی دڵ خراپتر دەکات.
نەبوونی ڕاهێنان: ناچالاکبوون (شێوازی ژیانی دانیشتن) پەیوەستە لەگەڵ چەندین جۆری نەخۆشی دڵ و هەندێک لە هۆکارەکانی مەترسی.
فشاری دەروونی: فشاری دەروونی نەگۆڕ لەوانەیە زیان بە خوێنبەرەکان بگەیەنێت و هۆکارەکانی تری مەترسی نەخۆشی دڵ خراپتر بکات.
خراپی تەندروستی ددان: زوو زوو پێویستە پوک و ددانەکانت بشۆیت. هەروەها پشکنینی ددانی ئاسایی بکەیت. ددان و پوکە ناتەندروستەکان ئاسانکاری دەکەن بۆ میکرۆبەکان بۆ چوونە ناو خوێن و گەشتکردن بۆ دڵ. ئەمەش دەکرێت ببێتە هۆی هەوکردنی دڵ.
ئاڵۆزییەکان
ئاڵۆزییەکانی نەخۆشییەکانی دڵ بریتین لە:
شکستی دڵ: ئەمە یەکێکە لە باوترین ئاڵۆزییەکانی نەخۆشی دڵ. شکستی دڵ کاتێک ڕوودەدات کە دڵ ناتوانێت خوێنی پێویست پاڵ بنێ بۆ دابینکردنی پێداویستییەکانی لەش.
جەڵتەی دڵ: جەڵتەی دڵ لەوانەیە ڕووبدات ئەگەر خوێنبەرێک لە بۆرییەکی خوێندا بگیرێت کە دەچێتەوە دڵ.
جەڵتە: ئەو هۆکارانەی کە دەبنە هۆی نەخۆشی دڵ دەتوانن ببنە هۆی جەڵتەی مێشک. ئەم جۆرە جەڵتەیە کاتێک ڕوودەدات کە خوێنبەرەکانی مێشک تەسک دەبنەوە یان ڕاگیر و هەڵپەسێنراو دەکرێن، بەمەش خوێنێکی زۆر کەم دەگاتە مێشک. جەڵتەی مێشک حاڵەتێکی لەناکاوی پزیشکیە، شانەی مێشک دەست دەکات بە مردن لە ماوەی چەند خولەکێک دوای جەڵتەی مێشک.
فراوانبوونی لوولەکانی خوێن: ئاوسانێکە لە دیواری خوێنبەرێک. ئەگەر ئاوسانەکە بتەقێت، لەوانەیە خوێنبەربوونی ناوەکی مەترسیدار لەسەر ژیان دروستببێت.
نەخۆشی خوێنبەری چێوەیی: لەم حاڵەتەدا، دەست و قاچەکان بەزۆری قاچەکان خوێنی پێویست وەرناگرن. ئەمە دەبێتە هۆی نیشانەکان، بەتایبەتی ئازاری قاچەکان لە کاتی پیاسەکردندا. ڕەقبوونی خوێنبەرەکان دەتوانێت ببێتە هۆی نەخۆشی خوێنبەری چێوەیی.
وەستانی کتوپڕی دڵ: وەستانی کتوپڕی دڵ بریتییە لە لەدەستدانی کرداری دڵ و هەناسەدان و هۆشیاری. بە شێوەیەکی گشتی بەهۆی کێشەی سیستەمی کارەبای دڵەوە دەبێت. وەستانی کتوپڕی دڵ حاڵەتێکی لەناکاوە. ئەگەر دەستبەجێ چارەسەر نەکرێت، ئەوا دەبێتە هۆی مردنی کتوپڕی دڵ.
خۆپاراستن
هەمان گۆڕانکاری شێوازی ژیان کە بەکاردێت بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشی دڵ لەوانەیە یارمەتیدەر بێت بۆ ڕێگریکردن لێی. ئەم ئامۆژگاریانەی دڵ تاقی بکەرەوە:
- جگەرە مەکێشە
- ئەو خواردنانە بخۆ کە خوێ و چەوری تێریان کەمە
- وەرزش کردن بە لایەنی کەمەوە ٣٠ خولەک لە ڕۆژێکدا و لە زۆربەی ڕۆژەکانی هەفتەدا
- کێشێکی تەندروستت هەبێت
- کەمکردنەوە و کۆنترۆڵکردنی فشاری دەروونی
- کۆنترۆڵی بەرزی پەستانی خوێن و بەرزی کۆلیسترۆڵ و شەکرە بکە
- خەوێکی باش وەرگرە، گەورەکان پێویستە ڕۆژانە ٧ بۆ ٩ کاتژمێر بخەون
