ناوه‌ڕۆك
ناساندن
جۆرەکانی ڤایرۆسی هێرپس (بە ئینگلیزی: types of herpis smplex virus، بە عەرەبی: أنواع فيروس هيربيس سمبلكس) بەپێی توێژینەوەیەکی ساڵی ٢٠٢١، نزیکەی یەک لە هەر هەزار منداڵێک کە لە ئەمریکا لەدایک دەبن، تووشی ڤایرۆسی هێرپسی سادە دەبن. ئەگەر پێش دووگیانی تووشی ڤایرۆسی هێرپسی سادەی زاوزێ بوویت و دووبارە هەوکردنت هەبوو، ئەگەری ئەوە نییە ڤایرۆسەکە بگوێزیتەوە بۆ منداڵ لە کاتی منداڵبووندا. بەڵام ئەگەر لە کاتی دووگیانیدا تووشی ڤایرۆسەکە بوویت ئەم مەترسییە زیاد دەکات.
لەبەرئەوەی ڤایرۆسەکە دەتوانێت ببێتە هۆی ئاڵۆزییەکی گەورە، لەوانە منداڵبوونی پێشوەختە، گرنگە کە تیمی چاودێریت ئاگادار بکەیتەوە ئەگەر پێتوایە دەکرێت ڤایرۆسی هێرپسی سادەت هەبێت.
هەموو کەسێک دەتوانێت تووشی ڤایرۆسی هێرپسی سادە ببێت بەبێ گوێدانە تەمەن. ئەگەر بەرکەوتنی ڤایرۆسی هێرپس هەبوو، ئەگەری تووشبوونت بە ڤایرۆسەکە هەیە. لەبیرت بێت، ڤایرۆسی هێرپسی سادە زۆر باوە. هەروەها نیشانەکانی ڤایرۆسی هێرپس بە زۆری لەسەر پێست دەردەکەون وەکوو تامێسکە. هەرچەندە زۆرێک لەو کەسانەی کە لەگەڵ ڤایرۆسەکەدا دەژین هەرگیز ئەڵقەیەکیان نییە یان نازانن کە تووشی ڤایرۆسی هێرپس بوون.
جۆرەکانی ڤایرۆسی هێرپسی سادە
دوو جۆر ڤایرۆسی هێرپس هەیە؛ ڤایرۆسی هێرپسی سادەی جۆری یەک کە بە هێرپسی زارەکیش ناسراوە یان تامێسکە بە گشتی لەگەڵ ڤایرۆسی هێرپسی سادەی جۆری دوو کە بە هێرپسی زاوزێ ناسراوە یان تامێسکەی کۆئەندامی زاوزێشی پێدەوترێت.
ڤایرۆسی هێرپسی سادەی جۆری یەک
دەتوانیت ڤایرۆسی هێرپسی سادەی جۆری یەک یان هێرپسی زارەکی بگوێزیتەوە یان تووشی ببیت، لە ڕێگەی پەیوەندی ڕاستەوخۆ لەگەڵ برینی هێرپس، لیک، یان هەر دەردراوێکی تری جەستەیی لە کاتی ئەڵقەیەکدا. ئەگەر ڤایرۆسەکە دەڕێژیتەوە، کەسێک دەتوانێت لە ڕێگەی پەیوەندی ڕاستەوخۆوە تووشی ڤایرۆسەکە ببێت. نموونەی پەیوەندی ڕاستەوخۆ بریتین لە:
- ماچکردن
- سێکسی زارەکی
- بەرکەوتنی پێست بۆ پێست
بە واتایەکی دیکە، ئەگەر دەست لە برینی هێرپس بدەیت و دواتر دەست لە دەموچاو یان ئەندامی زاوزێی خۆت بدەیت، لەوانەیە تووشی ڤایرۆسەکە بیت. زۆرێک لە منداڵان تووشی ڤایرۆسەکە بوون دوای ئەوەی لەلایەن کەسێکی پێگەیشتووەوە ماچ دەکرێن یان دەست لە دەموچاویان دەدرێت.
- ڤایرۆسەکە لە تیۆریدا دەتوانرێت بگوازرێتەوە لە ڕێگەی لێو،
- قەڵەمی لێو یان سوراو، گوێزان، قاپی خواردن و خواردنەوە، بەڵام ئەمە زۆر دەگمەنە. خەمڵاندنە کۆنەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە ڤایرۆسەکە دەتوانێت لە دەرەوەی جەستە بژی تەنها بۆ چەند کاتژمێرێک یان بۆ چەند ڕۆژێک.
- زۆربەی کات، ڤایرۆسەکە دەگوازرێتەوە لە ڕێگەی بەرکەوتن لەگەڵ برینەکان یان شوێنی هەوکردنەکە لە کاتی ڕژانی ڤایرۆس.
ڤایرۆسی هێرپسی سادە جۆری دوو
هەروەک لەگەڵ ڤایرۆسی هێرپسی سادە جۆری یەک، دەتوانیت ڤایرۆسی هێرپسی سادە جۆری دوو یان هێرپسی زاوزێ بگوازیتەوە یان تووشی ببیت، لە ڕێگەی بەرکەوتنی ڕاستەوخۆ لەگەڵ برینی هێرپس، لیک، یان هەر دەردانێکی تری جەستەیی لەکاتی ئەڵقەیەکدا. هەروەها دەتوانرێت ڤایرۆسی هێرپسی سادەی جۆری دوو لە کاتی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەکەدا بگوازرێتەوە. پەیوەندی ڕاستەوخۆ دەکرێت بریتی بێت لە:
- ماچکردن
- سێکسی زارەکی
- هاوبەشکردنی کەلوپەلی سێکسی
- سێکسی ناپارێزراو
- بەرکەوتنی پێست بۆ پێست لە شوێنی هەوکردن
لەبیرت بێت، هەرچەندە زۆر کەس بیر لە ڤایرۆسی هێرپسی سادەی جۆری یەک دەکەنەوە وەک هێرپسی زارەکی و ڤایرۆسی هێرپسی سادەی جۆری دوو وەک هێرپسی زاوزێ، بەڵام هەردوو جۆری ڤایرۆسەکە دەتوانن ببنە هۆی ئەڵقەی زارەکی یان ئەندامی زاوزێ.
هەندێک لە توێژینەوە کۆنەکان پێشنیاری ئەوە دەکەن کە دژەتەنەکانی ڤایرۆسی هێرپسی سادەی جۆری یەک دەتوانن هەندێک پاراستن پێشکەش بە مێینەکان بکەن دژی تووشبوون بە ڤایرۆسی هێرپسی سادەی جۆری یەک. هێشتا زۆرێک لەو کەسانەی کە لەگەڵ جۆرێک لە ڤایرۆسەکە دەژین دواتر تووشی جۆری تر دەبنەوە.
لەوانەیە ئەگەرێکی کەمی تووشبوون بە ڤایرۆسی هێرپسی سادەی زاوزێت هەبێت ئەگەر سێکست کرد بەبێ بەکارهێنانی کۆندۆم یان ڕێگاکانی تری بەربەست. لەبیرت بێت ئەو کۆندۆم و ڕێگاکانی تری بەربەست هەمیشە شوێنی هەوکردن ناگرێتەوە، لەبەر ئەوەی برینەکان لەوانەیە لەسەر پشت یان سمتی ناوەوە دەرکەون.
