ناوه‌ڕۆك
ناساندن
پاسپۆڕت، گەشتنامە یان تێپەڕنامە (بە ئینگلیزی: Passport، بە عەرەبی: جواز السفر) بەڵگەنامەیەکی فەرمی گەشتکردنە کە لەلایەن حکوومەتێکەوە دەردەچێت و ناسنامەی کەسێکی تێدایە. کەسێک کە پاسپۆرتی هەبێت، دەتوانێت بە ئاسانی گەشت بکات بۆ وڵاتانی دەرەوە و بگەڕێتەوە، هەروەها دەستی بە هاوکاری کونسوڵی بگات. پاسپۆرت ناسنامەی کەسی و ڕەگەزنامەی خاوەنەکەی دەسەلمێنێت.
جۆرەکانی پاسپۆرت
جۆرەکانی پاسپۆرت (بە ئینگلیزی: Types of passports، بە عەرەبی: أنواع جوازات السفر) حکوومەتەکانی جیهان بۆ مەبەستی جیاواز پاسپۆرتی جۆراوجۆر دەردەکەن. باوترین جۆریان پاسپۆرتی ئاساییە کە بە تاکی هاوڵاتی وڵات و هاووڵاتیانی تر دەدرێت. لە ڕابردوودا هەندێک وڵات پاسپۆرتی بەکۆمەڵ یان پاسپۆرتی خێزانیان دەردەکرد. ئەمڕۆ پاسپۆرت بە شێوەیەکی گشتی بە تاکەکەسی گەشتیاران دەدرێت نەک گرووپەکان. جگە لە پاسپۆرتە ئاساییەکان کە لەلایەن حکوومەتە نیشتمانییەکانەوە بۆ هاوڵاتیان دەردەکرێت، جۆرەها پاسپۆرتی تر لەلایەن حکوومەتەکانەوە لە هەلومەرجی دیاریکراودا هەیە.
لە کاتێکدا کە تاکەکان بە شێوەیەکی گشتی تەنها ڕێگەیان پێدەدرێت یەک پاسپۆرتیان هەبێت، بەڵام هەندێک حکوومەت ڕێگە بە هاوڵاتیان دەدەن زیاتر لە پاسپۆرتێکی ئاسایی هەڵبگرن. هەروەها تاکەکان دەتوانن لە یەک کاتدا پاسپۆرتێکی ئاسایی و پاسپۆرتێکی فەرمی یان دیپلۆماسییان هەبێت. جۆرەکانی پاسپۆرتیش بریتین لە:
پاسپۆرتی ئاسایی
باوترین جۆری پاسپۆرتە کە وڵاتان بۆ هاووڵاتیانیان بۆ گەشتە نێودەوڵەتییەکانی دەردەکەن. بە پاسپۆرتی گەشتیاریش ناسراوە. پاسپۆرتی ئاسایی بۆ ماوەی ١٠ ساڵ کارا دەبێت (بۆ گەورەکان) و بۆ مەبەستی گەشتکردنی کەسی بەکاردێت، وەک پشوو یان گەشتی کار. زانیاری لەسەر خاوەن پاسپۆرتەکە لەخۆدەگرێت، وەک ناو، بەرواری لەدایکبوون، وێنە، واژۆکردنیان، هەروەها زانیاری لەسەر وڵاتی دەرهێنەری پاسپۆرتەکە.
پاسپۆرتی باری لەناکاو یان پاسپۆرتی فریاگوزاری
جۆرێکە لە پاسپۆرت کە لە بارودۆخی نائاساییدا دەردەچێت، وەک کاتێک پاسپۆرتی گەشتیارێک لە کاتی دەرەوەی وڵاتدا ون دەبێت یان دەدزرێت. بۆ نموونە، کەسێک لە دەرەوەی وڵات و پێویستی بە گەڕانەوە بێت بۆ ماڵەوە لە ماوەی چەند ڕۆژێکدا. هەروەها بە پاسپۆرتی کاتی یان پاسپۆرتی جێگرەوە ناسراوە. پاسپۆرتی فریاگوزاری بەزۆری بە خێرایی دەردەچێت و بۆ ماوەیەکی دیاریکراو کارا دەبێت، بەزۆری تەنها بۆ ماوەی گەشتەکەی گەشتیار بەکاردەهێنرێت. نوێ ناکرێنەوە و ناتوانرێت بۆ گەشتەکانی داهاتوو بەکاربهێنرێن.
پاسپۆرتی کاتی
جۆرێکە لە پاسپۆرت کە بۆ ماوەیەکی دیاریکراو دەردەچێت، بەزۆری بۆ گەشتی کورتخایەن. هەروەها بە پاسپۆرتی کارایی سنووردار ناسراوە. زۆرجار پاسپۆرتی کاتی دەردەچێت کاتێک گەشتیارێک پێویستی بە جێهێشتنی بەپەلەی وڵات هەبێت، بەڵام پاسپۆرتی ئاسایی نییە. بەزۆری بۆ چەند مانگێک کارا دەبن و ناتوانرێت نوێبکرێنەوە.
پاسپۆرتی فەرمی و پاسپۆرتی دیپلۆماسی
بەپێی ڕێککەوتننامەی ڤیەنا بۆ پەیوەندییە دیپلۆماسییەکان، ڕێککەوتننامەی ڤیەننا بۆ پەیوەندییە کونسوڵییەکان و ئەو پارێزراوییەی کە بەپێی یاسا نێودەوڵەتییە نەریتییەکان بە بەرپرسانی دەوڵەتێکی بیانی دەدرێت، دیپلۆماتکاران و کەسانی تر کە بە مەبەستی کاروباری حکوومەت گەشت دەکەن، مافی کەمکردنەوەی لێکۆڵینەوەیان هەیە لە خاڵە سنوورییەکان لەکاتی گەشتکردن بۆ دەرەوەی وڵات. لە ئەنجامدا، ئەم جۆرە کەسانە بە شێوەیەکی گشتی پاسپۆرتی تایبەتییان پێدەدرێت کە ئاماژە بە دۆخی خۆیان دەکات. ئەم پاسپۆرتانە بە سێ جۆری جیاواز دێن:
پاسپۆرتی دیپلۆماسی: بە شێوەیەکی ئاسایی بۆ دیپلۆماتکارانی باوەڕپێکراو، ستافی باڵای کونسوڵی، سەرۆکی دەوڵەت یان حکوومەت و بە کارمەندانی باڵای وەزارەتی دەرەوە دەدرێت. ئەو کەسانەی کە پاسپۆرتی دیپلۆماسییان هەیە، مافی زۆرترین پارێزراوییان هەیە لە پشکنینی کۆنترۆڵکردنی سنوورەکان.
پاسپۆرتی فەرمی: دەدرێت بە بەرپرسانی باڵای حکوومەت کە بە کاروباری دەوڵەت گەشت دەکەن و شایستەی پاسپۆرتی دیپلۆماسی نین. خاوەن پاسپۆرتی فەرمی بە شێوەیەکی گشتی مافی پارێزراوی هاوشێوەی دیپلۆماسییان هەیە لە پشکنینی کۆنترۆڵکردنی سنوورەکان.
پاسپۆرتی بەکۆمەڵ
جۆرێکە لە پاسپۆرت کە دەدرێت بە کۆمەڵێک کەس وەک تیمێکی وەرزشی یان گرووپێکی گەشتیاری کە پێکەوە گەشت دەکەن. بە پاسپۆرتی گرووپیش ناسراوە. پاسپۆرتەکە ناو و وردەکاری هەموو ئەندامانی گرووپەکەی تێدایە، بەزۆری لەلایەن سەرۆکی گرووپ یان بەڕێوەبەری تیمەکەوە هەڵدەگیرێت. پاسپۆرتی بەکۆمەڵ بە شێوەیەکی باو بەکارناهێنرێت و زۆرێک لە وڵاتان پاسپۆرتی بەکۆمەڵ دەرناکەن.
پاسپۆرتی خێزانی
جۆرێکە لە پاسپۆرت کە بەو خێزانانە دەدرێت کە پێکەوە گەشت دەکەن، ناوی هەموو ئەندامانی خێزانەکە لە هەمان پاسپۆرتدا نووسراون. بە پاسپۆرتی هاوبەشیش ناسراوە. پاسپۆرتی خێزانی بە شێوەیەکی باو بەکارناهێنرێت و زۆرێک لە وڵاتان ئەو پاسپۆرتە دەرناکەن. بەزۆری تەنها بۆ ئەو خێزانانە دەردەچن کە منداڵی بچووکیان هەیە و پێکەوە گەشت دەکەن، پاسپۆرتەکەش ناو و وردەکاری هەموو ئەندامانی خێزانەکەی تێدایە بە منداڵیشەوە. پاسپۆرتی خێزانی بە شێوەیەک دروست کراوە کە پرۆسەی گەشتکردن بۆ خێزانەکان ئاسانتر بکات بە ڕێگەدان بەوەی بە یەک پاسپۆرت پێکەوە گەشت بکەن.
پاسپۆرتی پەنابەران
جۆرێکە لە بەڵگەنامەی گەشتکردن بۆ ئەو پەنابەرانەی کە ناتوانن پاسپۆرت لە وڵاتی خۆیانەوە وەربگرن. هەروەها بە بەڵگەنامەی سەفەر بۆ پەنابەران ناسراوە. پاسپۆرتی پەنابەران لەلایەن ئەو وڵاتەوە دەردەچێت کە ئێستا پەنابەرەکە تێیدا نیشتەجێیە و لەلایەن زۆرێک لە وڵاتانی جیهانەوە دانی پێدا دەنرێت. ئەم پاسپۆرتانە بەزۆری بۆ ماوەیەکی دیاریکراو کارا دەبن، بەزۆری بۆ ماوەی ساڵێک یان دوو ساڵ، ڕێگە بە پەنابەران دەدەن گەشتی نێودەوڵەتی بکەن. پاسپۆرتی پەنابەران جیاوازە لە پاسپۆرتە ئاساییەکان و لەوانەیە زانیاری جیاوازیان تێدابێت، وەک باری پەنابەری هەڵگرەکە و ئەو وڵاتەی کە پاسپۆرتەکەی لێ دەرکردووە.
