ناوه‌ڕۆك
ناساندن
شیکاری ASO (بە عەرەبی: ما هو تحليل ASO، بە ئینگلیزی: What is ASO test) پشکنینی ASO، یان شیکاری دژە سترێپتۆلیسین O، یان پشکنینی دژە سترێپتۆلیسین O یان تاقیکردنەوەی دژە سترێپتۆلیسین O، وەک پشکنینێکی تاقیگەیی پێناسە دەکرێت کە ئامانج لێی پێوانەکردنی ئاستی دژەتەنەکانە لە خوێندا کە وەک کاردانەوەی جەستە بۆ تووشبوون بە گروپی A سترێپتۆکۆکس بەرهەم دەهێنرێت (بە ئینگلیزی: گروپی Aی هەوکردنی سترێپتۆکۆکۆس)، کە ماددەیەکی ژەهراوی دەردەدات و بە سترێپتۆلایسین ناسراوە، هەربۆیە ناوی پشکنینەکە بەو ناوە ناونراوە، چونکە ئەم پشکنینە یارمەتی پشتڕاستکردنەوەی هەوکردنەکە دەدات لە ماوەیەکی کورتدا واتای هەوکردنی بەکتریای سترێپتۆکۆکای.
بۆچی شیکاری ASO ئەنجام دەدرێت؟
گروپی A هەوکردنی سترێپتۆکۆکای زۆرجار دەبێتە هۆی ئازاری قورگ یان هەوکردنی پێست و ئەگەر چارەسەری گونجاو وەرنەگیرێت، ئەم هەوکردنە دەتوانێت ببێتە هۆی سەرهەڵدانی چەندین ئاڵۆزی وەک ئاماژەمان پێدا، ئەم بەکتریایانە توانای دەردانی سترێپتۆلایسین ئۆیان هەیە، کە جەستە بەرەنگاری دەبێتەوە بۆیە پزیشک داوای ئەوە دەکات کە پشکنینی ASO ئەنجام بدرێت ئەگەر نیشانەکانی پەیوەست بە هەر ئاڵۆزیەک لە ئەنجامی تووشبوونێکی پێشوو بە بەکتریا سترێپتۆکۆکی گروپی A هەبێت، بۆ ئەوەی دیاری بکرێت کە ئایا ئەم نیشانانە لە ئەنجامی ئاڵۆزییەکانی ئەم هەوکردنەن، وەک سترێپتۆلایسین. دژەتەنەکانی O بۆ ماوەی ٣ ڕۆژ لە خوێندا دەمێننەوە تا ٨ هەفتە دوای تووشبوون، هەروەها ئەگەری هەیە ڕێژەیان بۆ چەند مانگێک لە دوای تووشبوون بە بەرزی بمێنێتەوە، هەروەها ڕەنگە دوو پشکنین بە جیاوازی دوو هەفتە ئەنجام بدرێت بۆ پشتڕاستکردنەوەی هەوکردنەکە و دڵنیابوون لە چاکبوونەوە، ئەمەش بۆ چاودێریکردنی ئاستەکانی دژەتەنەکانە، جا بەرزببنەوە، کەمببنەوە، یان وەک خۆیان بمێننەوە.
چ نیشانەیەک ڕەنگە پێویستی بە پشکنینی ASO هەبێت؟
وەک باسمان کرد، ئەنجامدانی ئەم پشکنینە پەیوەستە بە چاوەڕوانی تووشبوون بە هەریەکێک لە ئاڵۆزییەکانی سترێپتۆکۆکی گروپی A، و لەنێو ئەو نیشانانەی کە ڕەنگە پەیوەندییان بە هەندێک لەو ئاڵۆزیانەوە هەبێت، لەگەڵ جەختکردنەوە لەوەی کە لەوانەیە دەربکەون بەهۆی کێشە تەندروستییەکانی دیکە کە پەیوەندییان بەوەوە نییە ئەم ئاڵۆزیانە، ئەمانەن:
تای ڕۆماتیزم: (بە ئینگلیزی: Rheumatic fever)، کە تووشی چەند بەشێکی جەستە دەبێت، وەک دڵ و جومگەکان و ئێسکەکان لەوانەیە ئەم نیشانانە لەخۆ بگرێت:
- تا.
- ئاوسانی و ئازار لە زیاتر لە جومگەیەک لە جەستەدا بەزۆری کاریگەری لەسەر جومگەکانی مەچەک و ئەژنۆ و ئانیشک و پاژنەی پێ دەبێت و ڕەنگە هەندێکجار لە شوێنێکەوە بۆ شوێنێکی تر بگوازرێتەوە.
- جوڵەی خێرا و چەقۆکێش، کە لە ڕووی پزیشکییەوە بە (کۆریای سیدنهام) ناسراوە.
- دەرکەوتنی گرێی بچووک و بێ ئازار لە ژێر پێستدا.
- پەڵەی پێست.
- هەوکردنی دڵ (بە ئینگلیزی: Carditis) لە هەندێک حاڵەتدا و ئەمەش ڕەنگە هیچ نیشانەیەکی نەبێت، بەڵام لەوانەیە ببێتە هۆی خێرا لێدانی دڵ، هەناسە تەنگی، یان ئازاری سنگ.
هەوکردنی موولوولەکانی جگەر: هەوکردنی موولوولەکانی جگەر، کە هەندێک نیشانەی لەگەڵدایە، لەوانە ئەمانەی خوارەوە:
- هەستکردن بە ماندوێتی و ماندوێتی گشتی.
- پەلە و برینی سەر پێست.
- ئازار لە جومگەکاندا.
- کەمبوونەوەی ڕێژەی میز، یان دەرکەوتنی خوێن تێیدا.
- بەرزی فشاری خوێن.
- ئاوسانی لەش کە بە ئاوسانی ناسراوە.
ئامادەکارییەکان و چۆنیەتی ئەنجامدانی شیکاری ASO
بۆ ئەنجامدانی ئەم پشکنینە پێویستە کەسی پەیوەندیدار نمونەی خوێن بدات. پەیوەندیدار بەم شیکارییە پێش ئەنجامدانی پێویست بە چەندین ئامادەکاری و ڕێنمایی دەکات کە پزیشک لە نەخۆشەکە پرسیاریان دەکات، لەوانە ئەمانەی خوارەوە.
- پزیشک ئاگادار بکرێتەوە لە هەموو ئەو دەرمانانەی کە کەسەکە بەکاری دەهێنێت، جا بە ڕەچەتەی پزیشک بێت یان بەبێ ڕەچەتە، و هیچ دەرمانێک مەهێڵەرەوە مەگەر پزیشک فەرمانی پێبکات.
- لەوانەیە پزیشک پێشنیاری وەستاندنی بەکارهێنانی هەندێک دەرمان بکات. پێش ئەنجامدانی پشکنینەکە نموونەی ئەم دەرمانانە بریتین لە؛ هەندێک دەرمانی دژە زیندەیی و کۆرتیزۆل، بەکارهێنانی ئەم دەرمانانە ڕەنگە ببێتە هۆی کەمبوونەوەی ئاستی دژەتەنەکان، ئەمەش وا دەکات بۆ پزیشکەکە دەستنیشانکردنی نەخۆشییەکە قورس بێت.
- خۆبەدوورگرتن لە خواردن و خواردنەوە بۆ ماوەی ٦ کاتژمێر پێش پشکنین.
لێکدانەوەی ئەنجامی شیکاری ASO
ئەنجامی ئەم پشکنینە پەیوەستە بە چەند هۆکارێکەوە، لەوانە: ڕەگەز، مێژووی تەندروستی کەسەکە، تەمەن، شێوازی ئەنجامدانی پشکنینەکە و چەند هۆکارێکی تر، بۆیە گرنگە بپرسین کە ئەنجامی پشکنینەکە مانای چییە لە چاودێری تەندروستی. ئەنجامەکە یان ئەرێنی یان نەرێنی دەردەکەوێت و ئەنجامێکی ئەرێنی بەو مانایەیە کە دژەتەنەکان ئامادەن و ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە کەسەکە بەم دواییە تووشی بەکتریا سترێپتۆکۆکای بووە. بەڵام لە هەر پێنج حاڵەتێکدا یەکێکیان ئەنجامی پشکنینەکە بەرزبوونەوەی بەکتریاکانی سترێپتۆکۆکای نیشان نادات هەرچەندە کەسەکە هەوکردن و تای ڕۆماتیزمی هەبووە دواتر لەوانەیە پێویستی بە پشکنینی تر هەبێت بۆ سەلماندنی بوونی هەوکردنێکی چالاک. ئەنجامێکی نەرێنی بەو مانایەیە کە هیچ دژەتەنێک بۆ بەکتریاکانی سترێپتۆکۆکای لە خوێندا نییە، بەڵام ئەمەش بەدەر نییە لەوەی ئەنجامی نەرێنی هەڵە هەبێت، چونکە ئاستی دژەتەنەکان لە خوێندا کە زیاد دەکات دوای هەوکردنەکە ڕەنگە کات بخایەنێت. هەروەها لەوانەیە پێویست بکات کەسەکە دوو هەفتە دوای پشکنینی یەکەم دووبارە پشکنین بکرێتەوە، وەک پێشتر باسمان کرد.
ئاستی ئاسایی دژەتەنی سترێپتۆلیسین O لەگەڵ تەمەندا دەگۆڕێت، و بەم شێوەیە کورت دەکرێتەوە:
- ٧٠ IU/mL یان کەمتر، بۆ تەمەنەکانی خوار ٥ ساڵ.
- ٦٤٠ IU/mL یان کەمتر، بۆ تەمەنی ٥ بۆ ١٧ ساڵ.
- ٥٣٠ IU/mL یان کەمتر، بۆ تەمەنی ١٨ ساڵ و سەرووتر.
کاریگەرییە لاوەکییەکانی شیکاری ASO
وەرگرتنی نمونەی خوێن لە هەندێک کەس ڕەنگە قورستر بێت لە هەندێکی تر، ئەمەش بەهۆی گۆڕانی قەبارەی خوێنهێنەرەکان و لوولەکانی خوێن لە کەسێکەوە بۆ کەسێکی تر، هەروەها گۆڕانکارییان لە هەمان کەسدا. لە لایەکەوە بۆ لایەکی ترەوە کاریگەری لاوەکی تر کە لەوانەیە لە کاتی ڕاکێشانی خوێن ڕوو بدەن دەگمەنن، و لەوانەیە بریتی بن لە: هەوکردن لە ئەگەری برین، خوێنبەربوون لەو شوێنە ڕووبدات کە دەرزییەکەی تێدا دانراوە، یان خوێن لە ژێر پێستدا کۆببێتەوە، کە بە هیماتۆما ناسراوە، و بێهۆشبوون یان هەستکردن بە سەرگێژخواردن.
