با
با یەکێکە لە دیاردە بنچینەییەکانی کەشوهەوا کە لەسەر زەوی ڕوودەدەن، دەستەواژەیەکە بەکاردێت بۆ گواستنەوەی گەردیلەکانی هەوا لە ناوچەی پەستان بەرزەوە بۆ ناوچەی پەستان نزم، با هەر لەزووەوە گرنگی زۆری هەبووە و لەڕێی تۆرباینەوە سوودی لێوەرگیراوە بۆ بەرهەمهێنانی وزە کە بە تێکڕایی دەکاتە %25 وزەی جیهانیی ساڵانە، لەگەڵ ئەوەشدا با سوودێکی زۆری لێدەبینرێت لە جووڵەپێکردنی ئامێری هاڕین و پەمپی ئاو ئەمە لەلایەک، لەلایەکی دیکەشەوە با لەگەڵ خۆی تەنۆلکە هەڵدەگرێت و دەیگوێزێتەوە شوێنێکی تر ئەو تەنۆلکانەش پێیان دەوترێت تەپوتۆز.
تەپوتۆز
تەپوتۆز دەستەواژەیەکە بەکاردێت بۆ کۆمەڵە تەنۆلکەیەک کە لەوانەیە بە چاو ببینرێن ئەگەر تەنۆلکەکان لە نزیک یەکتر کۆببنەوە و ژمارەیان زۆربێت، لەبەر ئەوەی کێشی تەنۆلکەکان زۆر کەمە لەگەڵ هەڵکردنی با دا دەگوێزرێنەوە، پێکهێنەرەکانی تەپوتۆز لەوانەیە هەر یەک لە (دەنکەهەڵاڵە، بەکتریا، دووکەڵ، خۆڵەمێش، خۆڵ) و چەندەها ماددەی تر بێت، پێدەچێت گەردیلەکانی تەپوتۆز لە زریان و ڕەشەبا بەهێزەکاندا یەک بگرن و ببنە هۆی زریانی تەپوتۆزاوی کە لە زۆرینەی ناوچە کراوە و وشکەکاندا ڕوودەدات، زریان و ڕەشەبا بەهێزەکە تەپوتۆز لەگەڵ خۆی هەڵدەگرێت و کێشە بۆ بینین و هەناسەدان دروست دەکات، لە دەوروبەری ساڵی ١٩٨٣ـی زایینی زریانێکی تەپوتۆزاوی بەهێز ڕویدا لە ئوسترالیا و بووە هۆی ئەوەی زیانێکی زۆر بەر شوێنەکە بکەوێت و چەند ساڵێکی ویست تاوەکو شوێنەکە وەک و خۆی لێهاتەوە و ئاسەواری زیانەکانی زریانەکە نەما، تەپوتۆز تەنها زیانی نییە.
سوودەکانی تەپوتۆز
سەرەڕای ئەو کێشە زۆرانەی بەهۆی تەپوتۆزەوە تووشمان دەبێت وەک هەستیاری و ژمارەیەک لە نەخۆشیەکانی سیی و هەناسەدان، بەڵام زانایان توانیویانە لێکۆڵینەوە بکەن لەسەر سوودەکانی تەپ و تۆز لە چەند ڕێگەیەکەوە، گرنگترینیان ناودەبرێت بە (تەپوتۆزی ڕێگا Road Dust) کە تێکەڵ دەکرێت لەگەڵ چەندین جۆری کانزا و تاوێر و دەکرێتە نێو قیرتاوی ڕێگاکانەوە بۆ ئەوەی باشتر و پتەوتر بن و ئۆتۆمبێلەکان بەسەریدا بڕۆن، هەروەها سودێکی تری با گواستنەوەی تۆووەکانە لەنێوان درەختەکان و گوڵەکاندا کە ئەمەش یارمەتیدەرە لە پرۆسەی زۆربوونی درەختەکاندا.
لەلایەکی ترەوە ڕەنگە لە پرۆسەی گواستنەوەی تۆوەکاندا لەگەڵ تۆوی درەخت و گوڵەکان تۆوی مێرووی ناو تەپوتۆزیش هەڵبگرێت و ببێتە هۆی زۆربوونیان کە زیانێکی زۆر بە نەخۆشانی نەخۆشی ڕەبۆ و هەستیاری دەگەیەنێت، بۆیە وا باشە زوو زوو تەپوتۆزی نیشتووی نێو ماڵ پاک بکەینەوە، هەروەها لە ساردکەرەوە و بەفرگرەکاندا کۆدەبنەوە و لە نێو ماڵدا بە جوڵەیەکی کەمی هاتوچۆی نێوان ژوورەکان دەگوێزرێنەوە، بەهۆی ئەوەی تەپوتۆز کەمتر هەڵدەگرن پێشنیاری بەکارهێنانی دار و چەرم دەکرێت بۆ ڕووپۆشینی زەمینی خانوو و دوورکەوتنەوە لە بەکارهێنانی ڕاخەرێک یاخود فەرشێک بۆ زەمینەکە چونکە تەپوتۆز زۆر هەڵدەگرێت.
