ناوه‌ڕۆك
ناساندن
ئاوسانی چاوەکان یان هەڵئاوسانی چاو ( بە عەرەبی: تورم العينين، بە ئینگلیزی: Swelling of the eyes)، زۆربەی خەڵک دەناڵێنن بە ئاوسانی چاو یان هەڵئاوسانی چاویان بەهۆی گریان یان کەم خەوتن، ئەمەش لە زۆربەی حاڵەتەکاندا هۆکارەکەی ڕاگرتنی شلەیە لە شانەکانی دەوروبەری چاوەکاندا. زاراوەی پزیشکی بۆ پێستی دەوروبەری چاوەکان کە ئاوساو یان هەڵئاوساو دەردەکەون بریتییە لە (ئاوسانی دەوروبەری چاو). هۆکارەکەی بە شێوەیەکی باو بریتییە لە ئاوسانی چاوەکان کە بەهۆی ڕاگرتنی شلەمەنییەوە دروست دەبێت، کە دەکرێت بەهۆی گریانەوە یان لە کاتی خەوتندا ڕووبدات.
بۆچی گریان دەبێتە هۆی ئاوسانی چاو؟
چاوی هەموو مرۆڤێک سێ جۆر فرمێسک دروست دەکات، فرمێسکی بنەڕەتی بەردەوام لە چاودایە و پێشەوەی چاو چەور دەکەن و خۆراک دەدەن بە چاو و دەیپارێزن. چاو جۆری دووەم دروست دەکات کە فرمێسکی ڕەفڵەکسە (reflex) بۆ شۆردنی ماددە وروژێنەرەکانی وەک دوکەڵ یان تەنی نامۆ. بەگشتی کاتێک فرمێسکەکان لە چاو ڕژان ئەوا لە ڕێگەی بۆرییەکانی فرمێسکەوە دەڕژێنە پشتی لووتەوە. ئەمانە کەناڵی بچووکی ئاوەڕۆن لە گۆشەکانی ناوەوەی هەر چاوێکدا. کاتێک دەگرین مەیلی ئەوەمان هەیە فرمێسکێکی زۆر دروست بکەین. ئەمانە "فرمێسکی سۆزداری"ن کە جۆری سێیەمن. لە ڕێگەی سیستەمی ئاوەڕۆکەوە ئاو دەڕواتە دەرچەی لووت و ئەمەش دەبێتە هۆی هاتەخوارەوەی ئەو بەشە فرمێسکەی کە لە لووتدایە. ئەمەش دەبێتە هۆی دووبارە هەڵمژینی شلەکە لە لایەن چاوەوە، کە بەشێکی لە شانەکانی ژێر چاودا دەهێڵێتەوە، ئەمەش وا دەکات شوێنەکە بئاوسێت.
بۆچی خەوتن دەبێتە هۆی ئاوسانی چاو؟
لە ڕۆژدا جەستە بەردەوام فرمێسکی بنەڕەتی دروست دەکات و چاو دەتروکێنێت. بەمەش چاوەکان بە شێوەیەکی پاک و خاوێن دەمێنێتەوە. جەستەمان لە کاتی خەوتندا لە فرمێسک دروستکردن ناوەستێت، بەڵام چاومان لە چاوتروکاندن دەوستێت ئەمەش بەو مانایەیە کە چینێکی فرمێسک لەسەر چاو دەمێنێتەوە، بەبێ ئەوەی لە ڕێگەی بۆرییەکانی فرمێسکەوە ئاوەکە دەربچێت. هەندێک جار ئەم شلە زیادەیە دووبارە هەڵدەمژرێتەوە بۆ ناو شانەکانی دەوروبەری چاوەکان و دەبێتە هۆی ئاوسانی چاو.
ئامۆژگاری بۆ کەمکردنەوەی ئاوسانی چاو
ئەمانەی خوارەوە چەند ئامۆژگاری و چارەسەرێکن بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ هەڵئاوسانی چاو. تکایە ئاگاداربن کە توێژینەوە زانستییەکان لەم بوارەدا سنووردارن و کاریگەرییەکان لە کەسێکەوە بۆ کەسێکی تر جیاواز بێت.
بەکارهێنانی کیسی چا
لەوانەیە کەسێک هەوڵی ئەوە بدات دوو کیسە چای کافایین لە ئاوی گەرمدا تەڕ بکات، پاشان بیخاتە ناو سەلاجەوە تاوەکو سارد دەبێتەوە. پاشان کەسێک دەیتوانی چاوەکانی دابخات و یەک کیسە چا لەسەر هەریەکەیان بۆ ماوەی نزیکەی ٥ خولەک دابنێت. بیرکردنەوەکە ئەوەیە کە کافایینی ناو چایەکە خوێنبەرەکان بەرتەسک دەکاتەوە و ئاوسانەکە کەم دەکاتەوە.
بەکارهێنانی کرێمی تایبەت بە ژێر چاو
بەکارهێنانی کرێمی تایبەت بە ژێر چاو لەوانەیە دەرکەوتنی ئاوساوی کەم بکاتەوە کە دەبێتە توندکردنەوەی پێستیش. تێکەڵکردنی کرێمەکە لەگەڵ شێدارکەرەوە دەتوانێت بۆنی کرێمەکە خۆشتر بکات.
کرێمی چاو
بەکارهێنانی کرێمی چاو کە پێکهاتەی دژە هەوکردنی تێدایە، وەک گلیسیرین و ڤیتامین سی و کەرەی شیا، ڕەنگە یارمەتیدەر بێت بۆ کەمکردنەوەی ئاوسانی چاو.
بەکارهێنانی پارچە خەیار بۆ ژێر چاو
خەیار ماددەی دژە ئۆکسانی تێدایە کە یارمەتی کەمکردنەوەی خوران و ئارامکردنەوەی چاوی ئاوساو دەدات. لەوانەیە کەسێک هەوڵبدات پارچەیەک خەیارێکی سارد بخاتە سەر هەر چاوێک بۆ ماوەی ٣٠ خولەک.
بەکارهێنانی پەتاتە بۆ ژێر چاو
پەتاتە ئەنزیمێکی تێدایە کە یارمەتی کەمکردنەوەی ئاوسانی دەدات. کەسێک دەتوانێت ٢ کەوچکی چێشت پەتاتەی کاڵ ورد بکات، پارچە پەتاتە ورد کراوەکان بخاتە ناو دوو کیسی چای بەتاڵەوە، پاشان بیخاتە سەر پێڵووی چاوە داخراوەکانی.
لەکاتی ئاوسانی چاوەکان کەی سەردانی پزیشک بکەین
ئاوسایی و هەڵئاوسانی دەوروبەری چاوەکان دوای خەوتن یان گریان تەواو ئاساییە. هیچ زیانێکی نییە و بەزۆری ماوەکەی درێژ نییە و بۆ ماوەیەکی زۆر نامێنێتەوە. هەرکەسێک چاوەکانی ئاوساوە و نیشانەکانی تری کێشەیەکی تەندروستی لە ناوچەکەدا هەیە وەک ئازار، دەرچوون، یان تێکچوونی بینین، پێویستە چاودێری پزیشکی وەربگرێت.
پوختە
گریان و خەوتن دوو لە هۆکارە باوەکانن بۆ ئاوسانی دەوروبەری چاو ئەمەش لە کاتی ڕاگرتنی شلەدا دەبێت. لە هەردوو حاڵەتەکەدا جەستە فرمێسک بەرهەم دەهێنێت و شانەکانی دەوروبەری چاوەکان شلەی زیادە دەهێڵنەوە. ئەو ئاوسانەی کە بەهۆی گریانەوە یان لە کاتی خەوتندا دروست دەبێت، هیچ زیانێکی نییە و بە شێوەیەکی ئاسایی خۆی نامێنێت، هەرچەندە کەسێک دەتوانێت هەنگاوی جۆراوجۆر بنێت بۆ کەمکردنەوەی ئاوساوییەکە. هەرکەسێک گومانی ئەوەی هەیە کە کێشەیەکی تەندروستی جددیتر دەبێتە هۆی ئاوسانی دەوروبەری چاو، پێویستە قسە لەگەڵ پزیشکی پسپۆڕدا بکات.
