ناوه‌ڕۆك
ناساندن
هۆکارەکانی نەخۆشییەکانی دڵ (بە ئینگلیزی: Causes of heart diseases، بە عەرەبی: أسباب أمراض القلب) پشت دەبەستێت بە جۆری دیاریکراوی نەخۆشی دڵ. چەندین جۆری جیاوازی نەخۆشی دڵ هەیە کە هەریەکەیان هۆکاری تایبەتیان هەیه.
چۆن دڵ کاردەکات؟
دڵ پێکدێت لە سکۆڵەکانی چەپ و ڕاست لەگەڵ گوێچکەڵەکانی ڕاست و چەپ. هەروەها ژوورەکان و دەمەوانەکانی دڵ. بۆ تێگەیشتن لە هۆکارەکانی نەخۆشی دڵ، تێگەیشتن لە چۆنیەتی کارکردنی دڵ یارمەتیدەر دەبێت. دڵ دابەش دەبێت بەسەر دوو ژووری سەرەوە (گوێچکەڵە) و دوو ژووری خوارەوە (سکۆڵە). لای ڕاستی دڵ خوێن دەگوازێتەوە بۆ سییەکان لە ڕێگەی بۆرییەکانی خوێنەوە (سییە خوێنبەر). لە سییەکاندا، خوێن ئۆکسجین هەڵدەگرێت و دواتر دەگەڕێتەوە لای چەپی دڵ لە ڕێگەی خوێنهێنەرەکانی سییەکانەوە. دواتر بەشی چەپی دڵ خوێنەکە لە ڕێگەی شاخوێنبەرە پاڵدەنێت و دەگوێزێتەوە بۆ تەواوی جەستە.
دەمەوانەکانی دڵ
چوار زمانەی دڵ دەمەوانەی نێوان گوێچگەڵە و سکۆڵەی ڕاست، زمانەی شاخوێنبەر، سییە زمانە و دەمەوانەی نێوان گوێچگەڵە و سکۆڵەی چەپ کە خوێنەکە بە ڕێگای ڕاست دەجوڵێن. زمانەکان تەنها یەک ڕێگا دەکەنەوە و تەنها کاتێک پێویستیان پێیەتی. پێویستە زمانەکان هەموو ڕێگاکە بکەنەوە و بە توندی دابخرێن بۆ ئەوەی هیچ دزەکردنێک نەبێت.
لێدانی دڵ
دڵ گرژ دەبێت و خاو دەبێتەوە لە سووڕێکی بەردەوامدا. لە کاتی گرژبوونی دڵدا، ژوورەکانی دڵی خوارەوە (سکۆڵەکان) بە توندی گرژ دەبن. ئەم کردارە خوێن بۆ سییەکان و بەشەکانی تری لەش پاڵ دەنێت. لە کاتی خاو بوونەوەی دڵدا، سکۆڵەکان پڕدەبن لە خوێن کە لە ژووری سەرەوەی دڵ (گوێچکەڵەکان) وەریانگرتووە.
سیستەمی کارەبای دڵ
سیستەمی کارەبای دڵ بەردەوام دەبێت لە لێدان. لێدانی دڵ کۆنترۆڵی ئاڵوگۆڕی بەردەوامی خوێنی دەوڵەمەند بە ئۆکسجین دەکات لەگەڵ خوێنی کەم ئۆکسجین. ئەم ئاڵوگۆڕە زیندووت دەهێڵێتەوە. ئاماژە کارەباییەکان لە ژووری ڕاستی سەرەوە دەست پێدەکەن (گوێچکەڵەی ڕاست). ئاماژەکان بە ڕێگای تایبەتدا دەڕۆن بۆ ژوورەکانی خوارەوەی دڵ (سکۆڵەکان). ئەمە وا لە دڵ دەکات کە پاڵ بە خوێنەوە بنێت.
هۆکارەکانی نەخۆشی خوێنبەری کۆرۆنەری
پەرەپێدانی نەخۆشی ڕەقبوونی خوێنبەرەکان، کۆبوونەوەی چەورییەکان لە خوێنبەرەکان (atherosclerosis) باوترین هۆکاری نەخۆشی خوێنبەری کۆرۆنەرییە. هۆکارەکانی مەترسی بریتییە لە خۆراکی خراپ، نەبوونی چالاکی وەرزشی، قەڵەوی و جگەرەکێشان. هەڵبژاردنی شێوازی ژیانی تەندروست دەتوانێت مەترسی تووشبوون بە نەخۆشی ڕەقبوونی خوێنبەرەکان کەم بکاتەوە.
هۆکارەکانی ناڕێک لێدانی دڵ
هۆکارە باوەکانی ناڕێک لێدانی دڵ یان ئەو حاڵەتانەی کە دەبنە هۆی ئەمانە بریتین لە:
- نەخۆشییەکانی دڵە ماسولکە
- نەخۆشی خوێنبەری کۆرۆنەری
- شەکرە
- خراپ بەکارهێنانی دەرمان
- فشاری دەروونی
- زۆر بەکارهێنانی کحول یان کافایین
- کێشەی دڵ لە کاتی لەدایکبوون (کەموکوڕییە زگماکییەکانی دڵ)
- بەرزی پەستانی خوێن
- جگەرە کێشان
- نەخۆشی دەمەوانەی دڵ
- بەکارهێنانی هەندێک دەرمان لەوانە ئەوانەی کە بەبێ ڕەچەتە وەرگیراون لەگەڵ تەواوکەرەکان
هۆکارەکانی نەخۆشییە زگماکییەکانی دڵ
نەخۆشییەکی دڵە گەشە دەکات هەر لەو کاتەوەی منداڵێک لە سکدا گەشە دەکات. نەخۆشییەکە لەگەڵ لەدایکبوونی دڵ دروست دەبێت کاتێک دڵی منداڵەکە گەشە دەکات، نزیکەی مانگێک دوای پیتێن. نەخۆشییە زگماکییەکانی دڵ ڕۆیشتنی خوێن لە دڵدا دەگۆڕن هەندێک لە نەخۆشییە پزیشکیەکان، دەرمان و بۆهێڵەکان مەترسی تووشبوون بە نەخۆشییە زگماکییەکانی دڵ زیاد دەکەن.
هۆکارەکانی ئەستووربوون یان گەورەبوونی ماسولکەکانی دڵ
هۆکاری نەخۆشی دڵە ماسولکە پشت دەبەستێت بە جۆری ماسولکەی دڵ. هۆکاری باوترین جۆری ئەم نەخۆشییە زۆرجار نەزانراوە. دەکرێت لە ڕێگەی خێزانەکانەوە (بە بۆماوەیی) بگوازرێتەوە. دڵە ماسولکە بە شێوەیەکی ئاسایی لە ژووری سەرەکی پاڵنانی دڵەوە دەست پێدەکات (سکۆڵەی چەپ). زۆر شت دەتوانێت ببێتە هۆی زیان گەیاندن بە سکۆڵی چەپ، لەوانە جەڵتەی دڵ، هەوکردن، ژەهر و هەندێک دەرمان، لەوانە دەرمانی شێرپەنجە.
Hypertrophic cardiomyopathy: ئەم جۆرە بە شێوەیەکی گشتی لە ڕێگەی خێزانەکانەوە دەگوازرێتەوە (بە بۆماوەیی)
Restrictive cardiomyopathy: ئەمە کەمترین جۆری باوی نەخۆشی دڵە ماسولکەیە. دەکرێت بەبێ هیچ هۆکارێکی زانراوەوە بێت یان هەندێک جار بەهۆی کۆبوونەوەی پڕۆتینێکەوە دروست دەبێت کە پێی دەوترێت ئەمایلۆید لە دڵدا (ئەمیلۆیدۆسی دڵ) یان شێواوی بەستەرە شانە.
هۆکارەکانی نەخۆشی دەمەوانەی دڵ
لەوانەیە زۆر شت ببێتە هۆی نەخۆشیەکانی دەمەوانەی دڵ. هەندێک کەس لەگەڵ نەخۆشی دەمەوانەی دڵ لە دایک دەبن (نەخۆشی دەمەوانەی زگماکی دڵ). هەروەها نەخۆشی دەمەوانەی دڵ لەوانەیە بەهۆی نەخۆشییەکانی وەک:
- تای ڕۆماتیدی
- هەوکردن (هەوکردنی ناوپۆشی دڵ)
- شێواوی شانەی بەستەر
هۆکارەکانی هەوکردنی دڵ
هەوکردنی دڵ، وەک هەوکردنی ناوپۆشی دڵ، کاتێک ڕوودەدات کە میکرۆبەکان دەگەنە دڵ یان دەمەوانەکانی دڵ. باوترین هۆکارەکانی تووشبوون بە نەخۆشییەکانی دڵ بریتین لە:
- بەکتریا
- ڤایرۆسەکان
- مشەخۆرەکان
