ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
سەردەمی ناپلیۆنی یەکێکە لە قۆناغە هەرە گرنگەکانی مێژووی ئەوروپا کە نزیکەی دوو دەیە (1799-1815) درێژەی کێشا و بە سەرکەوتنی ناپلیۆن بۆناپارت وەک یەکەم کونسوڵ لە فەرەنساوە دەستی پێکرد و تاکو شکستی لە شەڕی واتەرلۆ درێژەی کێشا. ناپلیۆن بۆناپارت (1769-1821) یەکێکە لە گەورەترین ستراتیژیکارانی سەربازی مێژووی مرۆڤایەتی کە بە هۆی ئازایەتی و لێهاتوویی سەربازییەوە لە پلەی ئەفسەری سادەوە گەیشتە پلەی ئیمپراتۆری فەرەنسا. لە ماوەی فەرمانڕەوایی ناپلیۆندا، فەرەنسا بەشی هەرە زۆری کیشوەری ئەوروپای داگیرکرد یان کۆنترۆڵ کرد. جەنگەکانی ناپلیۆن گۆڕانکاری گەورەیان بەسەر سیستەمی سیاسی، کۆمەڵایەتی و سەربازی ئەوروپادا هێنا و کاریگەری درێژخایەنیان لەسەر مێژووی جیهان هەبوو.
سەرەتای ژیانی سەربازی ناپلیۆن (پێش 1799)
ناپلیۆن بۆناپارت لە دوورگەی کۆرسیکا لە ساڵی 1769 لەدایک بووە. لە تەمەنی گەنجیدا بوو بە ئەندامی هێزە سەربازییەکانی فەرەنسا و دوای شۆڕشی فەرەنسا (1789) دەرفەتی پێشکەوتنی زیاتر بۆ رەخسا. ناپلیۆن لە ماوەی جەنگەکانی شۆڕشی فەرەنسادا دەرکەوت، بەتایبەتی لە گەمارۆی تولۆن (1793) کە تواناکانی وەک ئەفسەرێکی توپخانە دەرکەوت.
ناپلیۆن خێرا بەرەو پێش چوو و لە تەمەنی 24 ساڵیدا پلەی ژەنەڕاڵی وەرگرت. لە سەردەمی جەنگی یەکەمی هاوپەیمانی (1792-1797) دەرفەتی زیاتری بۆ دەرکەوتن هەبوو. لە 1796دا، فەرماندەیی هێزەکانی فەرەنسای لە ئیتاڵیا وەرگرت کە بووە دەستپێکی ناوبانگی نێودەوڵەتی.
هەڵمەتی ئیتاڵیا (1796-1797)
لە ساڵی 1796دا، ناپلیۆن فەرماندەی لەشکری فەرەنسا بوو لە ئیتاڵیا و لەوێ چەندین سەرکەوتنی گەورەی بەدەست هێنا دژی هێزەکانی نەمسا و هاوپەیمانەکانیان. سەرکەوتنە سەرەکییەکانی بریتی بوون لە:
- شەڕی مۆنتینۆت (١٢ی نیسان ١٧٩٦): یەکەم سەرکەوتنی ناپلیۆن وەک فەرماندەی لەشکر، دژی هێزەکانی نەمسا.
- شەڕی لۆدی (١٠ی ئایار ١٧٩٦): بەناوبانگترین سەرکەوتنی سەرەتای ناپلیۆن کە لە پردی لۆدی بەسەر ڕووباری ئەددادا هێزەکانی دوژمنی شکاند.
- گەمارۆی مانتوا (یونیو ١٧٩٦ - فێبرایەری ١٧٩٧): گەمارۆیەکی درێژخایەن کە بە تەسلیمبوونی گەورەترین قەڵای نەمسا لە باکووری ئیتاڵیا کۆتایی هات.
- شەڕی ڕیڤۆلی (١٤-١٥ی جانواری ١٧٩٧): سەرکەوتنێکی یەکلاکەرەوە دژی نەمسا کە بووە هۆی کۆتایی هاتنی هەوڵەکانیان بۆ ڕزگارکردنی مانتوا.
هەڵمەتی ئیتاڵیا بووە هۆی ئەوەی ناپلیۆن چەندین دەوڵەتۆچکەی ئیتاڵی بڕووخێنێت و کۆماری نوێ دروست بکات لەژێر کاریگەری فەرەنسادا. لە کۆتاییدا، فەرەنسا پەیمانی کامپۆ فۆرمیۆی لەگەڵ نەمسا مۆرکرد (١٧ی ئۆکتۆبەر ١٧٩٧) کە بە پێی ئەو پەیماننامەیە، فەرەنسا دەستی بەسەر باکووری ئیتاڵیا و بەلجیکادا گرت.
هەڵمەتی میسر (1798-1801)
دوای سەرکەوتن لە ئیتاڵیا، ناپلیۆن سەرنجی خستە سەر خۆرهەڵاتی ناوەڕاست. لە ١٩ی مای ١٧٩٨، لەشکرێکی گەورەی فەرەنسی بەرەو میسر بەڕێکەوتن بە ئامانجی لێدان لە کاریگەری بەریتانیا لە ناوچەکە و دروستکردنی بنکەیەک بۆ هەڕەشەکردن لە بەرژەوەندییەکانی بەریتانیا لە هیندستان.
ڕووداوە سەرەکییەکانی هەڵمەتی میسر:
- شەڕی هەڕەمەکان (٢١ی یولیو ١٧٩٨): ناپلیۆن سەرکەوتنێکی گەورەی بەدەست هێنا دژی ماملوکەکان نزیک قاهیرە. بەڵام لە ١ی ئۆگەست، ئەدمیراڵ هۆرێشیۆ نێلسۆنی بەریتانی کەشتیگەلی فەرەنسی لە شەڕی نیلدا تێکشکاند کە بووە هۆی بڕینی پەیوەندی ناپلیۆن لەگەڵ فەرەنسا.
- هەڵمەتی شام (فێبرایەر-مای ١٧٩٩): ناپلیۆن بەرەو شام (سوریای ئێستا) پێشڕەوی کرد، بەڵام نەیتوانی عەککا بگرێت و ناچاربوو بگەڕێتەوە میسر.
- شەڕی ئەبوقیر (٢٥ی یولیو ١٧٩٩): ناپلیۆن سەرکەوتنێکی گەورەی بەدەست هێنا دژی هێرشی عوسمانی بۆ سەر میسر.
لە مانگی ئۆگەستی ١٧٩٩، ناپلیۆن بەبێ ئاگاداری سوپاکەی میسری بەجێهێشت و گەڕایەوە فەرەنسا کە تێیدا دەرفەتی سیاسی بینی بەهۆی لاوازبوونی حکومەتی ناوەندی. لەشکری ماوە لە میسر، بە فەرماندەیی ژەنەڕاڵ کلێبەر، لە سەرەتای ساڵی ١٨٠١ تەسلیم بوو.
ناپلیۆن وەک یەکەم کونسوڵ (1799-1804)
لە ٩ی نۆڤەمبەر ١٧٩٩ (١٨ی برومێر بە پێی ڕۆژژمێری شۆڕشی فەرەنسا)، ناپلیۆن لە کودەتایەکدا بەشداری کرد کە بووە هۆی ڕووخانی حکومەتی ناوەندی فەرەنسا و دامەزراندنی سیستەمی کونسوڵیەت کە تێیدا ناپلیۆن وەک یەکەم کونسوڵ دەسەڵاتی سەرەکی وەرگرت. لەم ماوەیەدا ناپلیۆن چەندین ڕیفۆرمی ناوخۆیی ئەنجامدا و سەرنجی خستە سەر جەنگەکانیش.
هەڵمەتی دووەمی ئیتاڵیا (1800)
لە کاتێکدا جەنگی دووەمی هاوپەیمانی (١٧٩٨-١٨٠٢) بەردەوام بوو، ناپلیۆن بڕیاری دا جارێکی تر بەرەو ئیتاڵیا بچێت بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هێزەکانی نەمسا.
- شەڕی مارێنگۆ (١٤ی یونیو ١٨٠٠): ناپلیۆن لە شەڕێکی سەخت و نزیک لە شکستدا، توانی بەسەر هێزەکانی نەمسادا زاڵ بێت و باکووری ئیتاڵیا کۆنترۆڵ بکاتەوە. ئەمە بووە هۆی پەیمانی لونێڤیل لەگەڵ نەمسا (فێبرایەری ١٨٠١).
- پەیمانی ئامیان (٢٥ی مارس ١٨٠٢): کۆتایی بە جەنگی دووەمی هاوپەیمانی هێنا کاتێک فەرەنسا و بەریتانیا پەیماننامەی ئاشتییان مۆر کرد.
سەردەمی ئیمپراتۆری (1804-1814)
لە ١٨ی مای ١٨٠٤، ناپلیۆن خۆی وەک ئیمپراتۆری فەرەنسا ڕاگەیاند و لە ٢ی دێسەمبەری هەمان ساڵدا تاجی لەسەر نرا. لەم قۆناغەدا، ناپلیۆن چەندین هەڵمەتی سەربازی ئەنجامدا کە فەرەنسای کردە هێزی زاڵی ئەوروپا.
جەنگی سێیەمی هاوپەیمانی (1805)
لە ساڵی ١٨٠٥دا، هاوپەیمانێتی نوێ دژی فەرەنسا پێکهات کە لە بەریتانیا، نەمسا، ڕووسیا، ناپۆلی و سوید پێکهاتبوو. ناپلیۆن بەخێرایی سوپاکەی لە بوولۆن (کە پلانی هەبوو هێرش بکاتە سەر بەریتانیا) بۆ ناوەندی ئەوروپا گواستەوە.
- شەڕی ئولم (١٦-٢٠ی ئۆکتۆبەر ١٨٠٥): ناپلیۆن هێزەکانی نەمسای بە فەرماندەیی ژەنەڕاڵ ماک گەمارۆ دا و ناچاری کرد تەسلیم بێت بەبێ شەڕێکی گەورە.
- شەڕی تەرافاڵگار (٢١ی ئۆکتۆبەر ١٨٠٥): هەر چەندە ئەمە شکستێکی گەورە بوو بۆ فەرەنسا کاتێک ئەدمیراڵ نێلسۆن کەشتیگەلی فەرەنسا و ئیسپانیای تێکشکاند، بەڵام ناپلیۆن بەردەوام بوو لە سەرکەوتن لە وشکانی.
- شەڕی ئوستەرلیتز (٢ی دێسەمبەر ١٨٠٥): بەناوبانگترین سەرکەوتنی ناپلیۆن کە بە "شەڕی سێ ئیمپراتۆر" ناسراوە. ناپلیۆن سوپای هاوبەشی نەمسا و ڕووسیای بە شێوەیەکی ستراتیژی تێکشکاند، کە بووە هۆی کشانەوەی نەمسا لە جەنگ و مۆرکردنی پەیمانی پرێسبورگ.
جەنگی چوارەمی هاوپەیمانی (1806-1807)
پروسیا کە سەرسام ببوو بە زیادبوونی هێزی فەرەنسا لە ئەڵمانیا، لە پایزی ١٨٠٦دا جەنگی دژی فەرەنسا ڕاگەیاند و ڕووسیا پشتگیری کرد.
- شەڕی یێنا و ئاوێرستێدت (١٤ی ئۆکتۆبەر ١٨٠٦): لە تەنها یەک ڕۆژدا، ناپلیۆن و مارشاڵەکانی دوو سەرکەوتنی گەورەیان بەدەست هێنا دژی هێزەکانی پروسیا کە بووە هۆی ڕووخانی سوپای پروسیا و داگیرکردنی بەرلین.
- گەمارۆی قاڕی (١٨٠٦-١٨١٤): دوای تێکشکاندنی کەشتیگەلی فەرەنسا لە تەرافاڵگار، ناپلیۆن هەوڵی دا ئابووری بەریتانیا بە ڕێگای گەمارۆی بازرگانی لاواز بکات.
- شەڕی ئەیلاو (٨ی فێبرایەر ١٨٠٧): شەڕێکی خوێناوی بێ ئەنجامی یەکلاکەرەوە لە نێوان هێزەکانی فەرەنسا و ڕووسیا.
- شەڕی فریدلاند (١٤ی یونیو ١٨٠٧): ناپلیۆن سەرکەوتنێکی گەورەی بەدەست هێنا دژی ڕووسیا کە بووە هۆی کۆتایی هاتنی جەنگ و مۆرکردنی پەیمانی تیلسیت.
پەیمانی تیلسیت (یولیو ١٨٠٧) سەقامگیرییەکی کاتی بۆ باکوور و ڕۆژهەڵاتی ئەوروپا هێنا و ڕووسیا بە فەرمی گەمارۆی قاڕی دژی بەریتانیای قبوڵ کرد.
جەنگی نیمچە دوورگەی ئیبیریا (1807-1814)
لە نۆڤەمبەری ١٨٠٧دا، ناپلیۆن پەلامارەکانی بەرەو نیمچە دوورگەی ئیبیریا دەستپێکرد. لە ١٨٠٨دا پروپاگەندەی دەستێوەردان کرد لەسەر تاج و تەختی ئیسپانیا و براکەی خۆی جۆزێفی خستە سەر تەخت.
- هەڵمەتی ناپلیۆن بۆ ئیسپانیا (نۆڤەمبەر ١٨٠٨ - جانواری ١٨٠٩): ناپلیۆن کەسایەتی بەرەنگاری چووە ئیسپانیا و توانی سەرکەوتن بەدەست بهێنێت، بەڵام سەرکوتکردنی بەرەنگارییە خۆجێییەکان ئەستەم بوو.
- جەنگی نیمچە دوورگە (١٨٠٨-١٨١٤): جەنگێکی درێژخایەن بوو کە تێیدا دوک وێلینگتۆنی بەریتانی پشتگیری خەباتی چەکداری ئیسپانی و پورتوگالی کرد دژی داگیرکاری فەرەنسا. ئەم جەنگە یەکێک بوو لە هۆکارە سەرەکییەکانی لاوازبوونی ئیمپراتۆریای ناپلیۆن.
جەنگی پێنجەمی هاوپەیمانی (1809)
لە ئەپرێلی ١٨٠٩دا، نەمسا ئامادەکاری کرد بۆ جەنگی نوێ دژی فەرەنسا لە کاتێکدا ناپلیۆن سەرقاڵی کێشەکانی ئیسپانیا بوو.
- شەڕی ئێچمول (٢٢ی ئەپرێل ١٨٠٩): ناپلیۆن سەرکەوتنێکی گەورەی بەدەست هێنا دژی هێزەکانی نەمسا.
- شەڕی ئاسپێرن-ئێسلینگ (٢١-٢٢ی مای ١٨٠٩): یەکەم شکستی مەیدانی ناپلیۆن بەرامبەر ئەرشیدوک چارلزی نەمسا.
- شەڕی واگرام (٥-٦ی یولیو ١٨٠٩): ناپلیۆن سەرکەوتنێکی گەورەی بەدەست هێنا کە بووە هۆی مۆرکردنی پەیمانی شۆنبرون و کۆتایی هاتنی جەنگ.
هەڵمەتی ڕووسیا (1812)
دوای تێکچوونی پەیوەندییەکانی لەگەڵ قەیسەر ئەلێکساندەری یەکەمی ڕووسیا، ناپلیۆن لە ٢٤ی یونیو ١٨١٢دا لەگەڵ مەزنترین لەشکرکێشی لە مێژووی ئەوروپادا (نزیکەی ٦٨٠,٠٠٠ سەرباز) هێرشی کردە سەر ڕووسیا.
- شەڕی بۆرۆدینۆ (٧ی سێپتەمبەر ١٨١٢): یەکێک لە خوێناویترین شەڕەکانی ناپلیۆنی کە تێیدا هێزەکانی فەرەنسا بەسەر هێزەکانی کوتوزۆفی ڕووسی زاڵ بوون، بەڵام نەیانتوانی تێکیان بشکێنن.
- داگیرکردنی مۆسکۆ (١٤ی سێپتەمبەر ١٨١٢): ناپلیۆن مۆسکۆی داگیرکرد، بەڵام ڕووسەکان پێش کشانەوە شارەکەیان سووتاند.
- پاشەکشەی زستانی (ئۆکتۆبەر-دێسەمبەر ١٨١٢): ناپلیۆن ناچاربوو بەرەو فەرەنسا پاشەکشە بکات. سەرمای زستانی ڕووسیا، برسێتی و هێرشی بەردەوامی سوپای ڕووسیا بوونە هۆی تێکشکانی سوپای فەرەنسا. لە کۆتاییدا، تەنها نزیکەی ٢٠,٠٠٠ سەرباز بە شێوەیەکی ڕێکخراو گەڕانەوە.
جەنگی شەشەمی هاوپەیمانی (1813-1814)
دوای کارەساتی ڕووسیا، وڵاتانی ئەوروپا هاوپەیمانێتییەکی نوێیان دژی ناپلیۆن پێکهێنا.
- شەڕی لوتزێن (٢ی مای ١٨١٣) و شەڕی باوتزێن (٢٠-٢١ی مای ١٨١٣): ناپلیۆن بە سوپایەکی نوێ سەرکەوتنی بەدەست هێنا، بەڵام نەیتوانی شکستێکی تەواو بە دوژمنەکانی بهێنێت.
- شەڕی درێسدن (٢٦-٢٧ی ئۆگەست ١٨١٣): دوا سەرکەوتنی مەیدانی گەورەی ناپلیۆن.
- شەڕی لایپزیگ "شەڕی نەتەوەکان" (١٦-١٩ی ئۆکتۆبەر ١٨١٣): گەورەترین شەڕی ئەوروپا تا جەنگی یەکەمی جیهانی. ناپلیۆن شکستێکی گەورەی هێنا و ناچاربوو پاشەکشە بکات بۆ فەرەنسا.
- هەڵمەتی فەرەنسا (جانواری-ئەپرێل ١٨١٤): دوا شەڕەکانی ناپلیۆن بۆ بەرگریکردن لە فەرەنسا لە کاتێکدا هێزەکانی هاوپەیمان هێرشیان کردە سەر کە بە داگیرکردنی پاریس لە ٣١ی مارس کۆتایی هات.
لە ٦ی ئەپرێل ١٨١٤دا، ناپلیۆن ناچارکرا واز لە تاج و تەخت بهێنێت و نەفی بکرێت بۆ دوورگەی ئێلبا.
گەڕانەوە و شکستی کۆتایی (1815)
- گەڕانەوە بۆ دەسەڵات: "جەنگی سەد ڕۆژە"
لە 1ی مارسی 1815دا، ناپلیۆن لە دوورگەی ئێلبا هەڵات و لەگەڵ گرووپێکی بچووک لە ئەفسەرە وەفادارەکانیدا گەڕایەوە فەرەنسا. لە کەناری خوارووی گۆلفی خوان دابەزی و بەرەو پاریس کەوتە ڕێ. بە درێژایی ڕێگا، سەربازانی فەرەنسی کە بۆ گرتنی ناردرابوون، یەک لەدوای یەک ڕیزەکانیان گۆڕی و چوونە پاڵی.
لە 20ی مارسدا، ناپلیۆن گەیشتە پاریس و دووبارە دەسەڵاتی گرتەوە دەست، پاشای بۆربۆن لویس 18ی ناچار کرد هەڵبێت، بەبێ ئەوەی تەنانەت یەک فیشەک تەقێندرابێت. ئەم سەردەمە ناسراوە بە "سەد ڕۆژەکان".
- کاردانەوەی ئەوروپا:
وڵاتانی ئەوروپی کە لە کۆنگرەی ڤیەننا کۆببوونەوە، یەکسەر دژی گەڕانەوەی ناپلیۆن هەڵوێستیان وەرگرت و بە "دوژمنی ئاشتی جیهانی" ناویان برد. بەریتانیا، پرووسیا، نەمسا و ڕووسیا بەڵێنیاندا هەر یەکەیان 150,000 سەرباز بنێرن بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی.
کەمپینی بەلجیکا و شەڕە سەرەتاییەکان
ناپلیۆن پلانی دانا بۆ ئەوەی پەلامار بداتە بەلجیکا، لەوێ دوو سوپای هاوپەیمان کۆببوونەوە:
* سوپای بەریتانی-هۆڵەندی بە سەرکردایەتی دوک وێلینگتن
* سوپای پرووسی بە سەرکردایەتی فێڵدمارشاڵ گێبهارد بلوچەر
ستراتیجیەتی ناپلیۆن ئەوە بوو کە ئەم دوو سوپایە جیابکاتەوە و بە جیا لێیان بدات. لە 15ی یونیودا سنووری بڕی و هێرشی دەستپێکرد.
- شەڕی لینی (16ی یونیو 1815):
ناپلیۆن توانی لە شەڕی لینی سەرکەوتنێکی گرنگ بەدەست بهێنێت دژی سوپای پرووسی بە سەرکردایەتی بلوچەر. پرووسیەکان بە زیانێکی گەورەوە پاشەکشەیان کرد، بەڵام سوپاکەیان لەناو نەچوو و توانیان ڕێکخستنەوەی خۆیان بکەن.
- شەڕی کواتر براس (16ی یونیو 1815):
لە هەمان ڕۆژدا، مارشاڵ میشێل نی پەلاماری هێزەکانی وێلینگتنی دا لە کواتر براس. بەڵام، ناپلیۆن بە هەڵە سەرکەوتنێکی گەورەتری لە نی چاوەڕوان دەکرد. وێلینگتن توانی بەرگری بکات و پاشان بە ڕێکوپێکی پاشەکشەی کرد بۆ بارێکی بەرگریکاریی باشتر لە واتەرلۆ.
- شەڕی چارەنووسساز: واتەرلۆ (18ی یونیو 1815):
ئامادەکاری:
وێلینگتن شوێنێکی ستراتیجی هەڵبژارد لە باشووری شاری واتەرلۆ (ئێستا لە بەلجیکایە، ئەوکات بەشێک بوو لە پاشایەتی یەکگرتووی هۆڵەندا). ئەو دڵنیا بوو کە بلوچەر بەڵێنی داوە یارمەتی بدات ئەگەر ناپلیۆن هێرش بکات.
شەڕەکە:
دوای بارانێکی بەهێز لە شەودا کە هێرشی ناپلیۆنی دواخست، شەڕەکە لە نیوەڕۆی 18ی یونیو دەستی پێکرد. سوپای ناپلیۆن چەندین هێرشی بەهێزی کرد:
* سەرەتا، هێرشێک بۆ سەر قەڵای هۆگۆمۆنت لە باڵی ڕاستی وێلینگتن
* پاشان، هێرشی سەرەکی بۆ ناوەندی بەرەی بەریتانی
* هێرشی سوارەی ناپلیۆنی لە ژێر فەرماندەیی مارشاڵ نی، کە بە لایەنێکی کلاسیکی شەڕەکە دەژمێردرێت، بەڵام بەهۆی بەرگریی چوارگۆشەکانی پیادەی وێلینگتن سەرکەوتوو نەبوو
لە کاتژمێر 4:30ی دوانیوەڕۆ، یەکەمین یەکەکانی سوپای پرووسی گەیشتنە مەیدانی شەڕ و پەلاماری باڵی چەپی ناپلیۆنیان دا. ناپلیۆن ناچاربوو هێزەکانی خۆی دابەش بکات.
لە کۆتاییدا، وێلینگتن فەرمانی هێرشی گشتی دەرکرد و لە هەمان کاتدا سوپای پرووسی بە فەرماندەیی بلوچەر بە تەواوی گەیشتە مەیدانی شەڕ. گاردی ئیمپراتۆری ناپلیۆن، کە تا ئەوکات هەرگیز نەبەزرابوو، لەژێر هێرشی هاوپەیمانان تێکشکا.
- دەرەنجامەکان:
شەڕی واتەرلۆ بە تەواوی تێکشکانی سوپای ناپلیۆن کۆتایی هات. نزیکەی 25,000 سەربازی فەرەنسی کوژران یان بریندار بوون و 8,000 دیل گیران. هاوپەیمانانیش 22,000 کەسیان لەدەست دا.
- کۆتایی دەورانێک:
ناپلیۆن بە خێرایی گەڕایەوە پاریس، بەڵام پشتیوانی سیاسی خۆی لەدەست دابوو. لە 22ی یونیودا بۆ دووەم جار ناچار کرا دەست لە تەخت هەڵبگرێت. هەوڵیدا بەرەو ئەمریکا هەڵبێت، بەڵام بە کەشتی "بێلێرۆفۆن"ی بەریتانی خۆی ڕادەستکرد.
- نەفیکردنی کۆتایی:
بەریتانیەکان بڕیاریاندا ناپلیۆن بنێرن بۆ دوورگەی سەینت هیلێنا، دوورگەیەکی دوورەدەست لە ئۆقیانووسی ئەتڵەسی باشوور. لەوێ لەژێر چاودێری توندی بەریتانی، شەش ساڵی کۆتایی ژیانی بەسەر برد. لە 5ی مەی 1821دا، ناپلیۆن بۆناپارت لە تەمەنی 51 ساڵیدا کۆچی دوایی کرد.
سەرچاوەکان
392 بینین
