هۆکارەکانی برسێتی لە ڕادەبەدەر

ناساندن

هۆکارەکانی برسێتی لە ڕادەبەدەر (بە عەرەبی: اسباب جوع الشدید، بە ئینگلیزی: The cause of extreme hunger)، هەستکردن بە برسێتی ئامانجی ئەوەیە مرۆڤ هەست بە پێویستی خواردن بکات، بۆ ئەوەی وزەی پێویست بۆ جەستە دابین بکات دوای خواردنی ژەمێک، دەست دەکات بە گواستنەوەی لە ڕێگای کۆئەندامی هەرسەوە لە گەدە بۆ ڕیخۆڵە باریکە و ڕیخۆڵە گەورە، لە ڕێگای گرژبوونی تایبەتمەندەوە کە بۆ ماوەی ١٣٠ خولەک دەخایەنێت، پاشان هۆرمۆنی مۆتیلین گرژبوونی دواتر هان دەدات کە بەرپرسن لە دەنگی گەدە کە بەزۆری کەسی برسی دەیبیستێت.

هۆرمۆنێکی دیکە کە پێی دەوترێت گرێلین پەیامێک بۆ مێشک دەنێرێت کە پێویستە نزیکەی دوو کاتژمێر دوای ژەمی پێشوو بخورێت، ئەمەش بە هاندانی خانە دەمارییەکان کە دەکەوێتە ناوەندی کۆنترۆڵکردنی برسێتی لە هیپۆتالاموسی مێشکدا ئەنجام دەدرێت پێویستە ئاماژە بەوە بکرێت کە هەستکردن بە برسێتی زیاد دەکات واتا زیادبوونی ئارەزووی خواردن، لەوانەیە دۆخێکی فیزیۆلۆجی بێت، ئەمەش لە منداڵان و هەرزەکاراندا لە قۆناغەکانی گەشەکردندا ڕوودەدات، یان دوای وەرزشێکی زۆر، ئەمەش پێویستی جەستە بە خۆراک زیاد دەکات.

هۆکارەکانی برسێتی لە ڕادەبەدەر

لە ڕووی پزیشکییەوە هەستی توندی برسێتی پێی دەوترێت بولیمیا بە پێچەوانەی هۆکارە سروشتییەکانی هەستکردن بە برسێتی زیادەڕۆیی وەک: وەرزشکردن یان چالاکییە ماندووەکان، بولیمیا نامێنێت کاتێک خواردنی خۆراک زیاد دەکات بەبێ دەستنیشانکردن و چارەسەرکردنی هۆکارەکەی، بەڵام بولیمیا دەتوانێت پچڕپچڕ بێت،  وەک چۆن بەزۆری نیشانەی کێشەیەکی تەندروستی یان دەروونییە کە کەسی تووشبوو بەدەستیەوە دەناڵێنێت.

هەستکردن بە برسێتی بەزۆری دوای نانخواردن نامێنێت، بەڵام ڕەنگە هەندێک کەس بە برسی بمێننەوە بەبێ ئەوەی هەست بە پڕبوونی گەدە بکەن، هەروەها لەوانەیە هەستکردن بە برسێتی لەگەڵدا بێت بە درێژایی ڕۆژ پێویستە ئاماژە بەوە بکرێت کە گۆڕانکاری زۆر لە شێوازی ژیان و سروشتی خواردندا یارمەتیدەرە بۆ ڕزگاربوون لەم کێشەیە. هەندێک لە گرنگترین هۆکارەکانی برسێتی زۆر کە پەیوەندییان بەو شێوازی ژیانەوە هەیە کە پەیڕەو دەکرێت:

١. ڕێجیم: پەیڕەوکردنی ڕێجیمێک کە کالۆری کەمتری تێدایە لەوەی لەش پێویستی پێیەتی، دەبێتە هۆی هەستکردن بە برسێتی بەردەوام، گەدە دەردانی هۆڕمۆنی برسێتی زیاد دەکات کە بە گرێلین ناسراوە.

٢. ڕێجیمێکی زۆر شەکر: شەکر یەکێکە لەو ماددە خۆراکییانەی کە ئارەزووی خواردنی خەڵک زیاد دەکات، شەکرەکان بەتایبەتی فرۆکتۆز دەردانی هۆڕمۆنی گرێلین زیاد دەکەن و هەندێک ناوچەی مێشک هاندەدەن کە بەرپرسن لە هەستکردن بەوەی کە گەدە پڕ نەبووەتەوە ڕەنگە پرۆسەی بەتاڵکردنەوەی گەدە لە خۆراکیش خێراتر بکات.

٣. خۆراکی کەم پرۆتین: زانیاری دەرکەوتووە کە خواردنی پرۆتین لە ژەمەکاندا هەستی تێربوون بەرز دەکاتەوە و یارمەتی دابەزاندنی کێشی لەش دەدات بەزۆری ڕێنمایی دەکرێت ڕۆژانە ٥٦ گرام پڕۆتین بۆ پیاوان بخورێت، ٤٦ گرام پرۆتین بۆ مێینەکان، لە ڕۆژدا دابەش دەکرێن بەسەر ژەمەکاندا بۆ بەرزکردنەوەی هەستی تێربوون.

٤. ئاوچنیانی لەش: جگە لە گرنگی ئاو لە پاراستنی تەندروستی گشتی لەش، هەستکردن بە تێری و کەمبوونەوەی ئارەزووی خواردن و دابەزاندنی کێشیش هاندەدات، بەپێی توێژینەوەکان.

٥. خۆراکی کەم ڕیشاڵی: ڕیشاڵ پرۆسەی هەرسکردن بەرز دەکاتەوە و ڕێگری دەکات لە قەبزی، ئەمە جگە لەوەی سوودەکانی لە کەمکردنەوەی هەستکردن بە برسێتی لە ماوەی نێوان ژەمەکاندا، بەزۆری پێشنیار دەکرێت بۆ پیاوان خانمان ڕۆژانە ٣٨ گرام و ٢٥ گرام ڕیشاڵ بخۆن.

٦. خوێی سەر مێز: کۆمەڵەی دڵی ئەمریکی ئامۆژگاری دەکات دوور بکەونەوە لە خواردنی زیاتر لە ٢٣٠٠ میلیگرام سۆدیۆم بەگشتی و باشتر وایە خواردنی خوێ لە ١٥٠٠ میلیگرام زیاتر نەبێت، جگە لە سودەکانی بۆ تەندروستی دڵ، توێژینەوەکان دەریانخستووە ئەو خۆراکانەی کە بڕێکی زیاتر خوێی تێدایە ڕێژەی خواردنی خواردن زیاد دەکات.

٧. شیرینکەرەوە دەستکردەکان: توێژینەوەکان دەریانخستووە کە شیرینکەرەوەکان کە بەزۆری لە خۆراکە بێ شەکرەکان یان سۆدەی ڕێجیمدا هەن ڕەنگە کاربکەن بۆ زیادکردنی ئارەزووی خواردن.

٨. تێکچوونی خەو: نەخەوتنی پێویست مەترسی زۆری هەیە، وەک قەڵەوی و نەخۆشی شەکرە، وەک چۆن دەتوانێت ئاستی هۆرمۆنی گرێلین زیاد بکات، بەمەش هەستکردن بە برسێتی، لە ئەنجامی تێکچوونی هۆرمۆنەکان کە بەهۆی کەم خەویەوە دروست دەبێت.

هەندێک لە دیارترین حاڵەت و تێکچوونی تەندروستی دەخەینەڕوو کە ڕەنگە ببێتە هۆی هەستکردن بە برسێتی و زیادبوونی ئارەزووی خواردن

• نەخۆشی شەکرە: بەرزبوونەوەی ئاستی شەکر لە خوێندا کە دەبێتە هۆی نەتوانینی گلوکۆز لە دابینکردنی وزەی پێویست بۆ خانەکانی لەش لە ئەنجامی کەمی ئەنسۆلین یان زیادبوونی بەرگری لەش بەرانبەر ئەنسۆلین، ئەمەش دەبێتە هۆی هەستکردن بە برسێتی بەردەوام بەبێ ئەوەی لە کاتی خواردنی خواردنەکەدا تێر ببێت.
• کەمی شەکری خوێن: کە جگە لە برسێتی نیشانەکانی تری لێدەکەوێتەوە، وەک دڵەڕاوکێ و کاڵبوونی پێست، ئارەقکردنەوە، هەرچەندە مرۆڤەکان ئەو کەسانەی نەخۆشی شەکرەیان هەیە زیاتر ئامادەن بۆ دابەزینی شەکری خوێن، بەڵام زۆرێک لە حاڵەتە تەندروستییەکانی تر دەتوانن ببنە هۆی کەمبوونەوەی شەکری خوێن، وەک هەوکردنی جگەر، نەخۆشی گورچیلە و تێکچوونی ڕژێنی ئەدریناڵین و ڕژێنی هێلکەدان .
• ڕژێنی تایرۆید چالاک: ڕژێنێکە بەرپرسە لە ڕێکخستنی پرۆسەکانی میتابۆلیزم و بەکارهێنانی وزە لە جەستەدا، هەروەها ڕژێنێکی تایرۆید چالاکی زۆر دەبێتە هۆی زیادبوونی ئارەزووی خواردن و هەستکردن بە برسێتی، جگە لە دابەزاندنی کێش و سکچوون و ماندوێتی.
• تێکچوونی دەروونی: وەک دڵەڕاوکێ، گرژی دەروونی، خەمۆکی، جگە لە تێکچوونی خواردنی دەروونی و زۆر خواردن تێکچوون.
• وەستانی سوڕی مانگانە: گۆڕانکارییە هۆرمۆنییەکانی لە کاتت وەستانی سوڕی مانگانە دەبێتە هۆی مەترسی زیادبوونی کێش، کەمبوونەوەی ئاستی ئیسترۆجین دەبێتە هۆی زیادبوونی ئارەزووی خواردن و هەستکردن بە برسێتی.
• شیرپێدان: ژنانی شیردەر بەزۆری پێویستیان بە بڕێکی زیاتر لە کالۆری هەیە، ئەمەش ڕەنگە ببێتە هۆی زیادبوونی ئارەزووی خواردن بە شێوەیەکی گشتی باشترە ٤٥٠ کالۆری زیادە بۆ خانمانی شیردەر بخۆن.
• دووگیانی: کۆرپەلە پێویستی بە چەندین مادەی خۆراکی هەیە، ئەمەش دەبێتە هۆی زیادبوونی ئارەزووی خواردن لە ئافرەتانی دووگیاندا، بەزۆری دووگیانی لەگەڵ زیادبوونی ٢-٣  کیلۆگرام لە ماوەی سێ مانگی یەکەمدا دەبێت، و زیادبوونی ٠،٥ کیلۆ لە هەفتەیەکدا لە ماوەی مانگی دواتردا لە مانگەکانی دووگیانی.