ناوه‌ڕۆك
پێشەکی
نەشتەرگەری دانانی دڵی دەستکرد (Artificial Heart Implantation Surgery) یەکێکە لە گرنگترین و سەرنجڕاکێشترین پێشکەوتنەکانی پزیشکی هاوچەرخ. ئەم نەشتەرگەرییە بریتییە لە دانانی ئامێرێکی میکانیکی کە ڕۆڵی دڵی سروشتی دەگێڕێت یان یارمەتی دەدات لە جەستەی مرۆڤدا. ئامانجی سەرەکی لەم نەشتەرگەرییە، یارمەتیدانی ئەو نەخۆشانەیە کە کێشەی جددی لە کارکردنی دڵیاندا هەیە و چارەسەری تر کاریگەرییان نەبووە. ئەم تەکنیکە نوێیە دەرفەتی ژیانێکی نوێ و باشتر دەدات بە ئەو کەسانەی کە پێشتر هیوایەکی کەمیان هەبوو بۆ بەردەوامبوون لە ژیان.
مێژووی دڵی دەستکرد
بیرۆکەی دڵی دەستکرد بۆ سەرەتای سەدەی بیستەم دەگەڕێتەوە، بەڵام یەکەم هەوڵی جددی بۆ دروستکردنی دڵێکی دەستکردی کارا لە ناوەڕاستی سەدەی بیستەمدا دەستی پێکرد. لە ساڵی ١٩٦٩دا، دکتۆر دەنتۆن کوولی یەکەم دڵی دەستکردی تەواوی لە مرۆڤدا تاقی کردەوە، کە تەنها بۆ ماوەی ٦٤ کاتژمێر کاری کرد. لە ساڵی ١٩٨٢دا، دکتۆر ویلیام دەڤریس یەکەم دڵی دەستکردی درێژخایەنی لە نەخۆشێک بە ناوی بارنی کلارک داناوە، کە ١١٢ ڕۆژ ژیا. لەو کاتەوە، پێشکەوتنی بەرچاو لە تەکنەلۆژیای دڵی دەستکرددا ڕوویداوە، کە بووەتە هۆی باشترکردنی کوالێتی و درێژکردنەوەی ماوەی کارکردنی ئەم ئامێرانە.
جۆرەکانی دڵی دەستکرد
بە گشتی سێ جۆری سەرەکی دڵی دەستکرد هەیە. یەکەم، دڵی دەستکردی تەواو (Total Artificial Heart) کە جێگرەوەی تەواوی دڵی سروشتییە و هەردوو سکۆڵەی دڵ دەگرێتەوە. ئەم جۆرە زیاتر بۆ ئەو نەخۆشانە بەکاردێت کە چاوەڕێی گواستنەوەی دڵن.
دووەم، ئامێری یارمەتیدەری دڵی چەپ (Left Ventricular Assist Device - LVAD) کە تەنها یارمەتی سکۆڵەی چەپی دڵ دەدات بۆ پاڵپێوەنانی خوێن بۆ جەستە. ئەم جۆرە باوترینە و بۆ ماوەیەکی درێژتر بەکاردێت.
سێیەم، ئامێری یارمەتیدەری هەردوو لای دڵ (Biventricular Assist Device - BiVAD) کە یارمەتی هەردوو سکۆڵەی دڵ دەدات. هەر جۆرێک لەم ئامێرانە بۆ حاڵەتێکی تایبەت و پێداویستی جیاوازی نەخۆش بەکاردێت.
ئامادەکاری بۆ نەشتەرگەری
پێش ئەنجامدانی نەشتەرگەری دانانی دڵی دەستکرد، نەخۆشەکە دەبێت کۆمەڵێک پشکنینی ورد و تەواو ئەنجام بدات. ئەمە پشکنینی خوێن، تیشکی سنگ، سۆنەر، و تاقیکردنەوەی تایبەتی دڵ دەگرێتەوە. هەروەها، تیمی پزیشکی پێداچوونەوە بە مێژووی پزیشکی نەخۆشەکەدا دەکەن و هەڵسەنگاندن بۆ تەندروستی گشتی دەکەن. ڕاوێژکاری دەروونی و کۆمەڵایەتیش بەشێکی گرنگە لە پرۆسەی ئامادەکاری، چونکە نەخۆشەکە پێویستی بە ئامادەیی دەروونی هەیە بۆ گۆڕانکارییە گەورەکانی ژیانی. هەروەها، نەخۆشەکە و خێزانەکەی ڕاهێنانیان پێدەکرێت لەسەر چۆنیەتی ژیان لەگەڵ دڵی دەستکرد و چۆنیەتی مامەڵەکردن لەگەڵ ئامێرەکە.
پرۆسەی نەشتەرگەری
نەشتەرگەری دانانی دڵی دەستکرد پرۆسەیەکی ئاڵۆز و درێژخایەنە کە چەندین کاتژمێر دەخایەنێت. سەرەتا، نەخۆشەکە بە تەواوی بێهۆش دەکرێت. پاشان، نەشتەرگەر سنگی نەخۆشەکە دەکاتەوە بۆ گەیشتن بە دڵ. دڵی سروشتی بە تەواوی لانابرێت، بەڵکو ئامێری دەستکرد لە تەنیشتی یان لە شوێنێکی نزیک دادەنرێت. لە کاتی داخستنی دڵی سروشتی، نەخۆشەکە لەسەر ئامێری دڵ و سی دەستکرد (heart-lung machine) دادەنرێت بۆ پاراستنی سوڕی خوێن. دوای دانانی ئامێرەکە، پەیوەندی نێوان ئامێرەکە و دەمارە خوێنبەرە سەرەکییەکان دروست دەکرێت. پاشان، ئامێرەکە دەخرێتە کار و چاودێری دەکرێت بۆ دڵنیابوون لە کارکردنی دروستی. لە کۆتاییدا، سنگی نەخۆشەکە دادەخرێتەوە و دەگوازرێتەوە بۆ بەشی چاودێری چڕ.
چاودێری دوای نەشتەرگەری
دوای نەشتەرگەری، نەخۆشەکە بۆ ماوەیەک لە بەشی چاودێری چڕ دەمێنێتەوە بۆ چاودێری وردی دۆخی تەندروستی. لەم قۆناغەدا، گرنگترین شت کۆنترۆڵکردنی ئازار، ڕێگریکردن لە هەوکردن، و دڵنیابوونە لە کارکردنی دروستی ئامێرەکە. نەخۆشەکە بە تێپەڕبوونی کات فێر دەبێت چۆن لەگەڵ ئامێرەکە بژی و چۆن چاودێری بکات. ئەمە پێویستی بە ڕاهێنانی بەردەوام و پشتگیری دەروونی هەیە. هەروەها، نەخۆشەکە پێویستی بە بەکارهێنانی دەرمانی دژە مەیینی خوێن دەبێت بۆ ڕێگریکردن لە دروستبوونی مەیینی خوێن لە ئامێرەکەدا. بەدواداچوونی بەردەوام و سەردانی ڕێکوپێکی پزیشک بەشێکی گرنگن لە ژیانی ڕۆژانەی نەخۆشەکە.
ئەنجامەکان و کاریگەرییەکان
نەشتەرگەری دانانی دڵی دەستکرد کاریگەری گەورەی لەسەر ژیانی نەخۆشەکان هەیە. زۆربەی نەخۆشەکان باشبوونەوەیەکی بەرچاو لە کوالێتی ژیانیان بەدەست دەهێنن. توانای جووڵە و چالاکییان زیاد دەکات و هەستی ماندووبوون و کورتی هەناسەیان کەم دەبێتەوە. هەروەها، ماوەی ژیانیان درێژ دەبێتەوە، بە تایبەتی بۆ ئەو نەخۆشانەی کە چاوەڕێی گواستنەوەی دڵن. لەگەڵ ئەوەشدا، ژیان لەگەڵ دڵی دەستکرد گۆڕانکاری گەورە لە ژیانی نەخۆشەکە دروست دەکات. پێویستە نەخۆشەکە بەردەوام ئاگاداری ئامێرەکە بێت، پاتری بگۆڕێت، و ئاگاداری هەر نیشانەیەکی نائاسایی بێت. هەروەها، ژیانی کۆمەڵایەتی و کاری نەخۆشەکە دەکرێت کاریگەری هەبێت.
مەترسی و ئاڵۆزییەکان
وەک هەر نەشتەرگەرییەکی گەورە، دانانی دڵی دەستکرد مەترسی و ئاڵۆزی خۆی هەیە. گرنگترین مەترسییەکان بریتین لە: هەوکردن، کە دەکرێت زۆر مەترسیدار بێت ئەگەر ئامێرەکە تووشی هەوکردن ببێت؛ خوێنبەربوون، کە دەکرێت پێویستی بە نەشتەرگەری زیاتر هەبێت؛ مەیینی خوێن، کە دەکرێت ببێتە هۆی جەڵتەی مێشک یان ئۆرگانەکانی تر؛ و کێشە لە کارکردنی ئامێرەکە، کە دەکرێت پێویستی بە گۆڕینی ئامێرەکە یان بەشێک لێی هەبێت. هەروەها، هەندێک نەخۆش دەکرێت تووشی کێشەی دەروونی ببن وەک خەمۆکی یان دڵەڕاوکێ بەهۆی ژیان لەگەڵ ئامێرێکی وەها گرنگ و ژیانبەخش.
داهاتووی تەکنەلۆژیای دڵی دەستکرد
لێکۆڵینەوە و پەرەپێدان لە بواری دڵی دەستکرددا بەردەوامە. زانایان و ئەندازیاران کار لەسەر دروستکردنی دڵی دەستکردی چووکتر، سووکتر، و درێژخایەنتر دەکەن. هەوڵ دەدرێت بۆ دروستکردنی دڵی دەستکرد کە بتوانێت خۆی لەگەڵ پێداویستییەکانی جەستە بگونجێنێت، هەروەک دڵی سروشتی. هەروەها، لێکۆڵینەوە لەسەر بەکارهێنانی خانەی بنەڕەتی بۆ دروستکردنی دڵی زیندوو بەردەوامە، کە دەکرێت لە داهاتوودا ببێتە جێگرەوەیەکی باشتر بۆ دڵی دەستکردی میکانیکی. پێشکەوتن لە بواری هێزی وزە و کۆنترۆڵی دیجیتاڵیشدا دەکرێت ببێتە هۆی باشترکردنی کارایی و درێژکردنەوەی تەمەنی ئەم ئامێرانە.
سەرچاوەکان
74 بینین
