ناوه‌ڕۆك
ناساندن
نیشانە و هۆکارەکانی هەوکردنی بەکتریایی (بە ئینگلیزی: Signs and Symptoms and Causes of Bacterial Infection، بە عەرەبی: علامات وأعراض وأسباب العدوى البكتيرية) هەوکردنی بەکتریایی کۆمەڵێک نیشانە و هۆکاری هەیە کە دەکرێت جیای بکاتەوە لە جۆرەکانی تری هەوکردن وەک هەوکرنی کەڕوویی و ڤایرۆسی.
هەوکردنی بەکتریایی چییە؟
بەکتریاکان لە دەوروبەرمان دەژین، تەنانەت ملیۆنانیان لە ناو ئێمەدا دەژین. یارمەتیمان دەدەن لە هەرسکردنی خۆراک، دەمانپارێزن لە داگیرکەرە زیانبەخشەکان و تەنانەت یارمەتیمان دەدەن لە دروستکردنی خۆراکی بەتام. بەڵام لەهەمان کاتدا دەتوانن زیانێکی زۆر دروست بکەن ئەگەر لە شوێنێک بن کە نابێت لەوێ بن. هەوکردنی بەکتریایی لەوانەیە بێزارکەرێکی کاتی بێت، بەڵام هەروەها دەکرێت ببێتە بارودۆخێکی مەترسیدار بۆ ژیان. هەمیشە چاودێری تەندروستی بکە بۆ ئەوەی دڵنیا بیت لەوەی باشترین ڕێگا بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشی بەکتریا وەردەگریت.
نیشانە باوەکانی هەوکردنی بەکتریایی چین؟
نیشانەکانی هەوکردنی بەکتریا دەگۆڕێت بەپێی ئەو شوێنەی لە جەستەدا تووشی هەوکردن بووە. نیشانەی سەرەکی زۆرجار تایە، جگە لە هەوکردنی پێست، کە زۆرجار دەبێتە هۆی سووربوونەوە یان ئازار لەسەر پێست. نیشانە باوەکانی هەوکردنی بەکتریا بریتین لە:
- تا
- هەڵامەت
- ماندوویی
- سەرئێشە
نیشانەکانی تر لەوانەیە بریتین لە:
- پێست: سووربوونەوە، بڵێسە، برینەکان، هەڵئاوسانی پێست یان ئازار.
- ڕیخۆڵە و گەدە: سکچوون، ئازاری گەدە، هەستکردن بە هێڵنجدان و ڕشانەوە.
- سییەکان: کۆکە، کورتبوونەوەی هەناسە، ئازاری سنگ و بوونی بەڵغەم.
- لە دەوری مێشک (هەوکردنی مێشک): ڕەقبوونی مل، هەستکردن بە بێزاری یان ڕشانەوە، هەستیاری بۆ ڕووناکی و سەرلێشێواوی.
- لە خوێندا و بڵاوبوونەوەی (septicemia): تای بەرز، لاوازی، ئارەقەکردن و نزمی پەستانی خوێن.
- دڵ: تایەکی بەرز، ئازاری سنگ، ئارەقی شەوانە، کورتبوونی هەناسە، کۆکە، ئازاری ماسولکە و ئازاری جومگەکان.
- ڕێڕەوی میز یان ئەندامی زاوزێ: سوتانەوە یان ئازار کاتێک میز دەکەیت، دەردراو لە چووک یان زێ، زیادبوونی میزکردن و ئازار لە کاتی جووتبوون.
هۆکاری هەوکردنی بەکتریایی چییە؟
زۆرێک لە بەکتریاکان دەبنە هۆی هەوکردن. زۆرجار تووشی بەکتریا دەبیت کاتێک بەکتریا دەچێتە ناو جەستە لە ڕێگەی دەم، لووت، چاوەکان یان بڕینێک لە پێست. هەندێک جار ئەو بەکتریایانەی کە بە شێوەیەکی ئاسایی لەسەر پێست یان لە جەستەدا دەژین دەچنە ئەو شوێنانەی کە نابێت (وەک لە ڕێگەی برینێکەوە) و زاوزێ دەکەن لەوێدا.
چۆن تووشی هەوکردنی بەکتریایی دەبیت؟
ڕێگا باوەکان بۆ تووشبوون بە بەکتریا بریتین لە:
- خواردن یان خواردنەوەی ئاوی پیسبوو.
- خواردن و خواردنەوەی بەرهەمە لە قوتونراوەکان.
- بەکارهێنانی زۆری دژە بەکتریا، کە دەتوانێت بەکتریای باش بکوژێت کە زۆرجار دژی بەکتریای خراپ دەجەنگێت.
- لە ڕووی پیسەوە.
- لە کەسانی ترەوە (لە ڕێگەی کۆکە یان پەیوەندی نزیک).
- لە ڕێگەی هەڵمژینی تەنۆلەی پیسبوو بۆ ناو سییەکان.
- لە ڕێگەی سێکسی زارەکی یان ڕەگەزییەوە.
- لە ڕێی پیساییەوە.
- لە مێشوولەیەکی تووشبووەوە، مێروو یان گەنە.
- لە نەشتەرگەری یان دانانی بۆڕی خۆراک (بۆڕی لە قوڕگدا).
ئایا هەوکردنی بەکتریاکان گواستراوەیە؟
بەڵێ، زۆربەی هەوکردنە بەکتریاییەکان لە کەسێکەوە بۆ کەسێکی تر دەگوازرێنەوە. لەوانە کۆکە ڕەشە، هەوکردنی سیل، هەوکرنی قوڕگ، نەخۆشی هەوکردنی پەردەی مێشک، هەوکردنی بەکتریایی STIs و MRSA. ئەو هەوکردنانەی لە خۆراکەوە وەریدەگریت، مێشوولەکان یان مێرووەکان بە گشتی بڵاو نابنەوە.
دەستنیشانکردن و پشکنین
هەوکردنی بەکتریایی چۆن دەستنیشان دەکرێت؟
دابینکەری چاودێری تەندروستی هەوکردنی بەکتریایی دەستنیشان دەکات بە گوێگرتن لە نیشانەکان، ئەنجامدانی پشکنینی جەستەیی (گوێگرتن لە دڵ و سییەکان، هەستکردن بە سک، سەیرکردنی پێست) و وەرگرتنی نموونە بۆ پشکنینی بەکتریا.
ئەگەر پزیشک وا بیربکاتەوە کە هەوکردنی بەکتریات هەیە لە سییەکان، مێشک یان ئەندامەکانی تری ناوەکی، لەوانەیە تیشکی ئێکس، سۆنەر، وێنەی زرنگانەوەی موگناتیسی یان تۆمۆگرافیای کۆمپیوتەری وەربگرن بۆ گەڕان بەدوای نیشانەکانی هەوکردن.
پشکنین بۆ هەوکردن بە بەکتریا
پزیشک لەوانەیە شلەی لەش یان نموونەی شانەی لەش بنێرێت بۆ تاقیگە بۆ گەڕان بەدوای نیشانەکانی هەوکردن (دژەتەنەکان یان دژەپەیداکەرەکان). هەروەها تەکنیککاری تاقیگە لەوانەیە هەوڵ بدات بەکتریا لە نموونەکانت گەشە پێ بکات و دڵنیابێتەوە لە بوونی بەکتریا و جۆرەکەی. جۆرەکانی ئەو نموونانەی کە لەوانەیە وەریبگرن بریتین لە:
- پێست یان شانەیەکی دیکەی تووشبوو
- خوێن
- بەڵغەم
- شلەی دەوری مێشک و دڕکەپەتک
- میز
- له شلەی چاو
- پیسایی
بەڕێوەبردن و چارەسەر
چۆن چارەسەری هەوکردنی بەکتریایی دەکرێت؟
پێویست ناکات هەموو هەوکردنە بەکتریاییەکان چارەسەر بکرێن، هەندێکیان بەبێ هیچ شتێک دەڕۆن. کاتێک پێویستت بە چارەسەرە، دابینکەرانی تەندروستی دژە بەکتریا بەکاردەهێنن. بەپێی ئەوەی کە هەوکردنەکەت لە کوێدایە و چەند مەترسیدارە، دەتوانرێت دژە بەکتریاکان بنووسرێن:
- دەرمان لە ڕێی دەمەوە (حەب).
- دەرمان لە ڕێی خوێنهێنەرەوە کە ڕاستەوخۆ لە نوسینگەی پزیشک یان نەخۆشخانە پێت دەدرێت.
- کرێم یان نەرمکەرەوە.
- دڵۆپی چاو.
ئاڵۆزییەکان و کاریگەرییە لاوەکییەکانی چارەسەر
هەندێک جار هەندێک دژە بەکتریا واز لە کارکردن دەهێنن و بەکتریاکان ناکوژن یان هەوکردنەکە خاو ناکەنەوە بەهۆی پەیدابوونی بەرگری بۆ دژە بەکتریاکان. لەبەر ئەم هۆیە، پزیشکەکان و پسپۆڕانی پەرستار وریا دەبن لەوەی کەی و چۆن دەرمانی دژە بەکتریا بنووسن.
ئەوان تەنها ئەگەر پێیان وابێت یارمەتیت دەدەن ئەو کات دەینووسن. ئەوە گرنگە بۆ تۆ کە هەر دەرمانێک وەربگریت کە بۆ تەواوی کۆرسەکە نوسراوە، تەنانەت ئەگەر هەست بە باشتربوون بکەیت.
خۆپاراستن
چۆن دەتوانم ڕێگری لە هەوکردنی بەکتریایی بکەم؟
چەند ڕێگایەک بۆ کەمکردنەوەی مەترسی تووشبوون بە جۆرە جیاوازەکانی بەکتریا بریتین لە:
کوتاو وەرگرتن: کوتاو هەیە بۆ زۆرێک لە هەوکردنە بەکتریاییەکان، لەوانە تێتانۆس، کۆکە ڕەشە، دیفتێریا یان بەکتریای دیاریکراو کە دەبنە هۆی هەندێک جۆری دیاریکراوی هەوکردنی مێشک (Neisseria meningitides)، هەوکردنی سییەکان (Streptococcus pneumoniae، Haemophilus influenzae type b) و هەوکردنی خوێن.
ڕاهێنانی پاکوخاوێنی باش: ئەمە بریتییە لە پاراستنی خووی باشی دەست شوشتن، لەبەرکردنی جلوبەرگی پاک و وشک و هاوبەشی نەکردنی شتی کەسی لەگەڵ کەسانی تر.
پاککردنەوەی برینەکان: شکاندنی پێست ڕێگە بە بەکتریاکان دەدات بچنە ژوورەوە. بۆیە گرنگە پاککردنەوەی بەردەوام و داپۆشینی برینی پێست.
پەیڕەوکردنی خواردنی تەندروست: ئەمە بریتییە لە خەزنکردنی خۆراک بە شێوەیەکی دروست، کوڵاندنی گۆشت و باڵندە بە پلەی گەرمییەک کە بەکتریا دەکوژێت و میوە و سەوزە پێش خواردن پاک بکرێنەوە.
بەکارهێنانی کۆندۆم یان داپۆشەری دەم و ددان لەکاتی هەر جۆرە سێکسێکدا.
خۆت لە مێرووەکان بپارێزە جلوبەرگی پارێزراو لەبەر بکە، سپرای مێروو بەکاربهێنە و خۆت و ئاژەڵە ماڵییەکان بپشکنە دوای ئەوەی لە دەرەوە بوون.
چەند پرسێک
دەتوانم چاوەڕوانی چی بکەم ئەگەر هەوکردنی بەکتریاییم هەبێت؟
ئەوەی پێویستە چاوەڕوان بکرێت پشت دەبەستێت بەوەی چ جۆرە بەکتریایەک هەیە. هەوکردنە بەکتریاییەکان بە دەرمان چارەسەر دەکرێن لە ماڵەوە. هەندێکی دیکە پێویستیان بە مانەوە لە نەخۆشخانە هەیە و لەوانەشە زیانی هەمیشەییان هەبێت. هەوکردنی بەکتریا لە ئەندامەکانی ناوەوە یان خوێن لەوانەیە مەترسیدار بێت بۆ ژیان.
ئاڵۆزییەکانی هەوکردنی بەکتریایی چین؟
هەوکردنی بەکتریا لە ناو جەستەدا دەبێتە هۆی ئاڵۆزییەکی گەورە. گەورەترین ئاڵۆزی بریتییە لە ژەهراویبوون، کاردانەوەیەکی مەترسیدار بۆ ژیان بەرامبەر بە هەوکردنێک کە دەبێتە هۆی زیان گەیاندن بە ئەندامەکان. تەنانەت لەوانەیە هەوکردنی بەکتریایی کوشندە بێت.
هەوکردنی بەکتریایی چەند دەخایەنێت؟
ئەگەر دەرمانی دژە بەکتریایی بۆ هەوکردنێکی بەکتریایی بنوسرێت، بە شێوەیەکی ئاسایی پێویستە بۆ ماوەی هەفتەیەک یان دوو هەفتە بەکاریان بهێنیت، هەرچەندە لەوانەیە زووتر هەست بە باشتربوون بکەیت. هەموو دەرمانەکان بەو شێوەیە وەربگرە کە نوسراوە، ئەگەرنا لەوانەیە لە هەموو بەکتریاکان ڕزگارت نەبێت.
چارەسەری هەوکردنی بەکتریایی چییە؟
دژە بەکتریاکان بە شێوەیەکی گشتی چارەسەری هەوکردنی بەکتریاکان دەکەن. هەندێک جار بە تەنها دەڕۆن یان دەتوانرێت چارەسەر بکرێن بەبێ دژە بەکتریا.
بەڵام هەمیشە باشتر وایە لەگەڵ دابینکەری چاودێری تەندروستیدا پشکنین بکەیت بۆ باشترین ڕێگا بۆ چارەسەرکردنیان.
کەی پێویستە چاودێری تەندروستیەکەم ببینم؟
پەیوەندی بکە بە دابینکەری چاودێری تەندروستی ئەگەر نیشانەکانی هەوکردنی بەکتریات هەیە، بەتایبەتی ئەگەر بۆ ماوەی زیاتر لە دوو ڕۆژ تووشی بوویت. دڵنیابە لەوەی کە لەگەڵ دابینکەرەکەت بەدواداچوون دەکەیت ئەگەر چارەسەری هەوکردنەکەت کردووە و نیشانەکانت باشتر نابن یان خراپتر دەبن.
کەی دەبێت بچم بۆ لای پزیشک؟
سەردانی نزیکترین بنکەی تەندروستی بکە یان بەدوای چاودێری پزیشکی دەستبەجێدا بگەڕێ ئەگەر نیشانەکانی هەوکردنێکی گەورەت هەیە، لەوانە:
- تای بەرز (١٠٣ پلەی فەهرەنهایت یان ٣٩.٤ پلەی سیلیزی).
- تێکچوونی دەروون و مەزاج یان هەر گۆڕانێکی تر.
- ڕەقبوونی مل لەگەڵ نیشانەکانی تری هەوکردنی مێشک (سەرئێشە، هەستکردن بە نەخۆشی، ڕشانەوە).
- نزمی پەستانی خوێن
پێویستە چ پرسیارێک لە پزیشکەکەم بکەم؟
- هۆکاری هەوکردنی بەکتریایی چییە و چۆن دەتوانم لە داهاتوودا خۆمی لێ دووربگرم؟
- چۆن ڕێگری بکەم لە بڵاوکردنەوەی بۆ کەسانی تر؟
- چۆن دەرمانەکەم بەکاربهێنم؟
- چەند کاتی دەوێت تا هەست بە باشتر بوون دەکەم؟
- کەی دەبێت لەگەڵ پزیشک چاوپێکەوتن بکەوم؟
- دەتوانم چی بکەم بۆ کەمکردنەوەی نیشانەکانم لە ماڵەوە؟
