ناوه‌ڕۆك
سەرەتا
چۆن بزانم ئاستی بیستنی منداڵەکەم لاوازە؟ (بە ئینگلیزی: how I can know if my child has poor hearing level، بە عەرەبی: كيف أعرف أن طفلي يعاني من ضعف في السمع). بیستن یان هەستکردن بە بیستن، توانای هەستکردنە بە دەنگەکان لە ڕێگەی ئەندامێکەوە کە پێی دەڵێین گوێچکە، بە دیاریکردنی لەرزینەکان وەک گۆڕانی خولیی لە پەستانی ناوەندێکی دەوروبەریدا. ئەو بوارە ئەکادیمییەی کە پەیوەندی بە بیستنەوە هەیە بریتییە لە زانستی بیستن.
کەی کۆرپەلەی لەدایک نەبوو گوێبیستی دەنگەکان دەبێت؟
لە نزیکەی ١٨ هەفتەی دووگیانیدا، منداڵی لەدایک نەبوو دەست دەکات بە بیستنی دەنگەکان لە جەستەی دایکیدا وەک لێدانی دڵی دایکەکە. لە تەمەنی ٢٧ بۆ ٢٩ هەفتەدا (٦ بۆ ٧ مانگ)، دەتوانن گوێیان لە هەندێک دەنگ لە دەرەوەی جەستەی دایکەکە بێت، وەک دەنگی دایکی. تا ئەو کاتەی کە تەمەنیان تەواو دەبێت (نزیکی کاتی لەدایکبوون) دەتوانن لە نزیکەی هەمان ئاستی گەورەساڵدا بیبیستن. بە واتایەکی تر ئەمە کاتێکی زۆر باشە بۆ دەستپێکردنی خوێندنەوە و گۆرانی گووتن بۆیان.
نیشانەکانی کێشەی بیستن لە منداڵاندا
هەرچەندە منداڵەکەت لەگەڵ گەورەبوونیدا پشکنینی ڕۆتینی بیستنی بۆ دەکرێت، بەڵام هێشتا گرنگە بۆ تۆ ئاگاداری نیشانەکانی هەر کێشەیەک بیت و داوای ئامۆژگاری بکەیت ئەگەر هەر نیگەرانییەکت هەبوو.
لە منداڵانی گەورەتردا نیشانەکانی ئەگەریی کێشەی بیستن دەکرێت بە گشتی ئەوانە بن:
- بێباکی یان خراپی سەرنجدان.
- وەڵام نەدانەوە کاتێک ناویان بانگ دەکرێت.
- قسەکردن بە دەنگی بەرز و گوێگرتن لە تەلەفزیۆن بە دەنگی بەرز.
- قورسی لە دیاریکردنی ئەوەی کە دەنگێک لە کوێوە دێت.
- بە هەڵە بێژەکردنی وشەکان.
- گۆڕانکاری لە پێشکەوتنەکانیان لە قوتابخانە.
- دواکەوتنی توانای قسەکردن.
- ئازاری گوێ.
- سووربوونەوەی زۆری گوێ.
- نەبوونی کاردانەوە لە کاتی ژاوەژاودا.
- دروستکردنی دەنگی جۆراوجۆر و نامۆ لە کاتی قسەکردن.
تاقیکردنەوەی دەنگ بۆ زانینی ئاستی بیستنی منداڵەکان
پشکنینی ڕۆتینی بیستن پێشکەش بە کۆرپە و منداڵانی تازە لەدایکبوو دەکرێت بۆ دەستنیشانکردنی هەر کێشەیەک لە سەرەتای گەشەکردنیان. هەرچەندە کێشەی بیستنی مەترسیدار لە کاتی منداڵیدا دەگمەنە، بەڵام پشکنینی پێشوەختە دڵنیایی دەدات لەوەی کە هەر کێشەیەک هەبێت لە زووترین کاتدا بەڕێوەدەبرێت و هەوڵی چارەسەرکردنی دەدرێت.
بۆچی پشکنینی بیستن گرنگە؟
پشکنینی بیستن کە دوای لەدایکبوون ئەنجام دەدرێت دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ ناسینەوەی زۆربەی ئەو کۆرپانەی کە لەدەستدانی بیستنی بەرچاویان هەیە، پشکنینی دواتر لە منداڵیدا دەتوانێت هەر کێشەیەک کە لەدەستچووبێت یان هێواش هێواش خراپتر بووە دیاریبکات. بەبێ پشکنینی ڕۆتینی بیستن، ئەگەری ئەوە هەیە کە کێشەی بیستن بۆ چەندین مانگ یان تەنانەت ساڵانێک دەستنیشان نەکرێت. گرنگە بە زووترین کات کێشەکانی بیستن دەستنیشان بکەیت چونکە کاریگەری لەسەر قسەکردن و گەشەکردنی زمانی منداڵەکەت و لێهاتوویی کۆمەڵایەتی و پەروەردەی منداڵەکەت هەیە. چارەسەرکردن کاریگەرترە ئەگەر هەر کێشەیەک لە سەرەتاوە دەستنیشان بکرێت و بەپێی ئەو کێشەیە بەڕێوەبچێت. هەروەها دەستنیشانکردنی پێشوەختە یارمەتیدەر دەبێت بۆ دڵنیابوون لەوەی کە تۆ و منداڵەکەت دەستیان بە هەر خزمەتگوزارییەکی پشتیوانی تایبەت بگات کە لەوانەیە پێویستت پێی بێت.
کەی منداڵەکەم پشکنینی بیستنی بۆ دەکرێت؟
لە ماوەی چەند هەفتەیەکدا لە دوای لەدایکبوون
ئەمە بە وەرگرتنی داتای بیستنی تازەلەدایکبوو ناسراوە و زۆرجار پێش ئەوەی نەخۆشخانە بەجێبهێڵیت دوای منداڵبوون ئەنجام دەدرێت. ئەمەش ڕۆتینی هەموو منداڵانە و تەنانەت ئەوانەی منداڵیان لە ماڵەوە هەیە بانگهێشت دەکرێن بۆ ئەوەی بێنە نەخۆشخانە بۆ ئەوەی ئەم پشکنینەیان بۆ بکرێت.
لە تەمەنی ٩ مانگەوە تا ٢.٥ ساڵ
لەوانەیە پرسیارت لێ بکرێت کە ئایا هیچ نیگەرانییەکت هەیە سەبارەت بە بیستنی منداڵەکەت وەک بەشێک لە پێداچوونەوەکانی تەندروستی و گەشەکردنی کۆرپەکەت، و دەتوانرێت پشکنینی بیستن ڕێکبخرێت ئەگەر پێویست بوو.
لە تەمەنی نزیکەی ٤ یان ٥ ساڵیدا
هەندێک لە منداڵان تاقیکردنەوەی بیستنیان دەبێت کاتێک دەست بە خوێندن دەکەن، ئەمە لەوانەیە لە قوتابخانە یان بەشی بیستن ئەنجام بدرێت بەپێی شوێنی نیشتەجێبوونت.
هەروەها دەتوانرێت لە هەر کاتێکی تردا بیستنی منداڵەکەت بپشکنرێت ئەگەر هەر نیگەرانییەکت هەبوو. ئەگەر نیگەرانی بیستنی منداڵەکەت بوویت لەگەڵ پزیشکی گشتی یان سەردانیکەری تەندروستی قسە بکە.
پشکنینی بیستنی تازەلەدایکبووان
دەتوانرێت کۆرپەی تازە لەدایکبوو داتای بیستنی بۆ وەربگیرێت بۆ هەر کێشەیەکی بیستن بە بەکارهێنانی ٢ پشکنینی خێرا و بێ ئازار. پشکنینەکان بە شێوەیەکی ئاسایی لە بەشی نەخۆشخانە ئەنجام دەدرێن پێش ئەوەی لە نەخۆشخانە دەربچیت.
پشکنینی بیستن بۆ کۆرپە و منداڵی گەورەتر
ڕەنگە ژمارەیەک پشکنینی جیاوازی بیستن بەکاربهێنرێت بۆ پشکنینی کێشەی بیستن لە کۆرپە گەورەکان و منداڵە بچووکەکاندا. ئەمانە بەزۆری لە بەشی بیستن ئەنجام دەدرێن. هەندێک لەو تاقیکردنەوە سەرەکیانەی کە ئەنجام دەدرێن بریتین لە:
دەنگیپێوانی بەهێزکردنی بینراو
بەزۆری دەنگیپێوانی بەهێزکردنی بینین (VRA) (Visual reinforcement audiometry) بەکاردێت بۆ تاقیکردنەوەی بیستن لە منداڵان لە تەمەنی نزیکەی ٦ مانگی تا تەمەنی ٢.٥ ساڵ. لە کاتی تاقیکردنەوەکەدا منداڵەکەت لەسەر چەناگەت یان کورسییەک دادەنیشێت لەکاتێکدا دەنگەکان پێشکەش دەکرێن. کۆرپەکەت فێر دەکرێت دەنگەکە بە بابەتێکی بینراوەوە ببەستێتەوە وەک یاری یان شاشەی کۆمپیوتەر کە ڕووناک دەبێتەوە. کاتێک منداڵەکەت توانی دەنگەکە و بابەتە بینراوەکە بەیەکەوە ببەستێتەوە، دەنگ و بەرزی دەنگەکە دەگۆڕێت بۆ دیاریکردنی بێدەنگترین دەنگەکان کە منداڵەکەت دەتوانێت بیبیستێت.
پەخشکردنی دەنگپێوان (play audiometry)
منداڵانی بچووک کە تەمەنیان لە نێوان ١.٥ بۆ ٥ ساڵدایە لەوانەیە تاقیکردنەوەی دەنگپێوانی یاریکردنیان هەبێت. لە کاتی تاقیکردنەوەکەدا دەنگەکان لە ڕێگەی هێدفۆن یان بڵندگۆوە دەژەنرێن و منداڵەکەت کاتێک گوێی لە دەنگەکە دەبێت کارێکی سادە ئەنجام بدات. ئەمەش لەوانەیە لە دانانی تۆپێکەوە بۆ ناو سەتڵێکەوە بۆ تەواوکردنی مەتەڵێک جیاواز بێت. وەک لە VRA، دەنگ و بەرزی دەنگەکە دەگۆڕێت بۆ دیاریکردنی بێدەنگترین دەنگەکان کە منداڵەکەت دەتوانێت بیبیستێت.
دەنگیپێوانی تۆنی پاک (pure tone audiometry)
منداڵانی گەورەتر لەوانەیە تاقیکردنەوەیەکیان هەبێت کە پێی دەوترێت دەنگیپێوانی تۆنی پاک. ئەمە ئەو تاقیکردنەوەیە کە زۆرجار بۆ پشکنینی بیستنی منداڵ پێش دەستپێکردنی خوێندن بەکاردێت، لەکاتێکدا هەندێکجار بە "تاقیکردنەوەی ڕشتن" ناودەبرێت. هاوشێوەی تاقیکردنەوەی بیستنە کە ڕەنگە کەسێکی گەورەساڵ ئەنجامی بدات. لە کاتی دەنگیپێوانی تۆنی پاکدا، ئامێرێک دەنگ بە دەنگ و فرێکوێنسی جیاواز دروست دەکات. دەنگەکان لە ڕێگەی هێدفۆنەوە دەژەنرێن و داوا لە منداڵەکەت دەکرێت وەڵامی بداتەوە کاتێک گوێی لێدەبێت بە فشاردان لەسەر دوگمەیەک. بە گۆڕینی ئاستی دەنگەکە، تاقیکەرەوە دەتوانێت بێدەنگترین دەنگەکان دابنێت کە منداڵەکەت دەتوانێت بیبیستێت.
تاقیکردنەوەی گواستنەوەی ئێسک (Bone conduction test)
جگە لە بەکارهێنانی بڵندگۆ یان هێدفۆن، زۆربەی تاقیکردنەوەکانی سەرەوە دەتوانرێت بە بەکارهێنانی ئامێرێکی بچووکی لەرزین کە لە پشت گوێچکەوە دانراوە ئەنجام بدرێت. ئەم ئامێرە ڕاستەوخۆ دەنگ دەگوازێتەوە بۆ ناوەوەی گوێ لە ڕێگەی ئێسکەکانی ناو سەرەوە، ئەمەش دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ ئەوەی بزانرێت کام بەشی گوێ بە باشی کارناکات ئەگەر منداڵەکەت کێشەی بیستنی هەبوو.
تیمپانۆمێتری (Tympanometry)
تیمپانۆمێتری تاقیکردنەوەیەکە بۆ هەڵسەنگاندنی ئەوەی کە تەپڵی گوێ چەندە نەرمە. بۆ بیستنی باش، تەپڵی گوێچکەت پێویستە نەرم و نیان بێت بۆ ئەوەی دەنگ تێیدا تێپەڕێت. ئەگەر تەپڵی گوێ زۆر ڕەق بێت بۆ نموونە، لەبەر ئەوەی شلە لە پشتیەوە هەیە (گوێی چەسپاندن) دەنگەکان لەبری ئەوەی بەناودا تێپەڕن، لە تەپڵی گوێدا دەگەڕێنەوە. لە کاتی تاقیکردنەوەکەدا بۆرییەکی لاستیکیی نەرم لە دەروازەی گوێی منداڵەکەت دادەنرێت. هەوا بە نەرمی لە بۆرییەکەدا هاتوچۆ دەکات و دەنگێک لە ڕێگەی بڵندگۆیەکی بچووکەوە لە ناوەوەیدا دەژەنرێت. پاشان بۆرییەکە ئەو دەنگە دەپێوێت کە لە گوێچکەوە دەگەڕێتەوە.
هۆکارەکانی کێشەی بیستن لە کۆرپە و منداڵدا
کۆمەڵێک هۆکار هەیە کە منداڵ کێشەی بیستنی هەبێت، لەوانە لەدەستدانی بیستنی کاتی بەهۆی نەخۆشییەکی باو وەک سەرمابوون. هەندێک لە هۆکارە ئەگەرییەکانی لەدەستدانی بیستن کە لەوانەیە لە کاتی پشکنینی ڕۆتینیدا دەستنیشان بکرێن بریتین لە:
- گوێی چەسپاندن: کۆبوونەوەی شلە لە گوێی ناوەڕاستدا، کە لە منداڵانی بچووکدا باو و ئاساییە.
- هەوکردنەکان: کە لە سکی دایکدا یان لە کاتی لەدایکبووندا گەشە دەکەن، وەکو ڕوبێلا (سورێژەی ئەڵمانی) یان ڤایرۆسی سایتۆمیگالۆ، کە دەتوانێت ببێتە هۆی لەدەستدانی بیستنی بەرەوپێشچوون.
- حاڵەتە بۆماوەییەکان: کە گوێچکە یان دەمارەکان لە کارکردنی باش دەوەستێنن
- زیانگەیاندن بە دەمارەکانی گوێچکە یان بیستن: (کە نیشانەکانی بیستن دەگوازنەوە بۆ مێشک)، ئەمەش دەتوانێت بەهۆی برینێکی سەختی سەرەوە بێت.
- بەرکەوتن بە ژاوەژاوی بەرز یان نەشتەرگەری سەر: بۆ نموونە، پێویستی ئۆکسجین لە کاتی لەدایکبووندا.
- نەخۆشیەکانی وەک هەوکردنی پەردەی مێشک و هەوکردنی مێشک (کە هەردووکیان ئاوسانی مێشکیان تێدایە).
ئەگەر نیگەرانی بیستنی منداڵەکەتیت لەگەڵ پزیشکی گشتی یان سەردانیکەری تەندروستی قسە بکە. منداڵەکەت دەتوانێت لە هەر تەمەنێکدا پشکنینی بیستنی بۆ بکات.
