ناوه‌ڕۆك
ناساندن
ڤایرۆسی خانە زەبەلاحەکان، ڤایرۆسی سایتۆمێگالۆ، سیتۆمێگالۆڤایرۆس یان CMV (بە ئینگلیزی: Cytomegalovirus، بە عەرەبی: الفيروس المضخم) جۆرێک لە ڤایرۆسی هێرپسە کە لە هەموو جیهاندا زۆر باوە.
تەنها لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، مەزەندە دەکرێت کە لە نێوان ٥٠ بۆ ٨٠ لە سەدی ئەو کەسانەی کە متمانەیان پێ دەکرێت لە تەمەنی ٤٠ ساڵیدا تووشی نەخۆشی پەیوەندیدار بە CMV ببن، هەروەها لە هەر سێ منداڵدا یەک لە سێ منداڵ تووشی ئەم نەخۆشییە دەبن لە تەمەنی پێنج ساڵیدا.
ڤایرۆسی خانە زەبەلاحەکان چییە؟
ڤایرۆسی زەبەڵاحە خانەکان ڤایرۆسێکی زۆر گوازراوەیە کە لە ڕێگەی شلەکانی جەستەوە بڵاودەبێتەوە، وەک لیک، خوێن و میز. ڤایرۆسەکە بە دەگمەن لە ڕێگەی خوێن بەخشین و ئەندامەکانەوە بڵاودەبێتەوە، بەهۆی ڕێوشوێنەکانی پێشگری و چارەسەری مۆدێرن. دەکرێت CMV کە ڤایرۆسێکی باوە پەیوەندی هەبێت بە هەمان ڤایرۆسەوە کە دەبێتە هۆی مۆنۆنۆکلیۆس و ئاوڵەی مریشک. زۆربەی خەڵک لە ماوەی ژیانیاندا تووشی CMV دەبن، بەڵام زۆربەیان تەنها نیشانەی سووکیان هەیە.
لەگەڵ ئەوەشدا، CMV دەتوانێت ببێتە هۆی هەوکردنی توندتر ئەگەر کۆئەندامی بەرگری لاوازت هەبێت یان ئەگەر بەم دواییانە ئەندامێکت گواسترابێتەوە. هەروەها ئەو منداڵانەی کە لە دایکیانەوە تووشی نەخۆشی CMV دەبن لە ماوەی دووگیانی یان لە ڕێگەی شیرپێدانەوە دەکرێت لە مەترسی کێشەی گەشەکردندا بن. نزیکەی لە سەدا یەکی منداڵانی ئەمریکا پێش لەدایکبوون تووشی ئەم ڤایرۆسە دەبن. کە بە زگماکی ناودەنرێت.
کاتێک تووشی CMVت دەبیت، بە درێژایی ماوەی ژیانت ڤایرۆسەکە لە جەستەدا دەمێنێتەوە. دەکرێت بەناو سووڕی ناچالاک بڕوات، کە تەنها لە کاتی چالاکە ڤایرسەکەدا ئەزموونی نیشانەکانی هەوکردن دەکەیت. لە زۆربەی حاڵەتەکاندا پێویستت بە هیچ چارەسەرێک نییە مەگەر کۆئەندامێکی بەرگری لاوازت هەبێت و پێویستت بە دەرمانی دژە ڤایرۆس بێت.
ئایا ڤایرۆسی خانە زەبەلاحەکان جۆرێکە لە ڤایرۆسی هێرپس؟
ڤایرۆسی زەبەڵاحە خانەکان سەر بە خێزانی ڤایرۆسی هێرپسە. جگە لە CMV، ئەم گرووپە پێکدێت لە:
- ڤایرۆسی هێرپسی سادەی جۆری یەک و دوو
- ڤایرۆسی ئیپستن باڕ
- ڤایرۆسی ڤاریسیلا زۆستەر (دڕکە و مێکوتە)
لێکچوونێکی سەرەکی لە نێوان هەموو ڤایرۆسەکان لە خێزانی ڤایرۆسی هێرپس ئەوەیە کە بە درێژایی ژیان لە جەستەدا دەمێننەوە. ئەمە بەو مانایە دێت کە هەر یەکێک لە ڤایرۆسەکان دەکرێت لە جەستەدا بەردەوام بێت، هەوکردنی چالاک دروست بکات تەنها لەسەر بنەمایەکی خولی و دەکرێت بەردەوام بێت بەبێ ئەوەی هیچ نیشانەیەک دروست بکات.
چۆن ڤایرۆسی خانە زەبەلاحەکان جیاوازە لە ڤایرۆسەکانی تر؟
لەگەڵ ئەوەشدا ڤایرۆسە زەبەڵاحە خانەکان هیچ تامێسکەیەک یان برینێکی دەرەکی دروست ناکات. لەگەڵ ڤایرۆسی هێرپس سادە، یان ئەو برینانەی کە لە دڕکە و مێکوتەدا دەبینرێن. لە کاتێکدا هەموو ئەندامانی خێزانی ڤایرۆسی هێرپس گوێزەراوەن، CMV بە هەوکردنی گوازراوەی سێکسی (STI) ڕەچاو ناکرێت وەک هەندێک لە جۆرەکانی هێرپس سادە. لەگەڵ ئەوەشدا، CMV بە تاکە ئەندامی خێزانی ڤایرۆسی هێرپس دادەنرێت کە ڕاستەوخۆ لە دایکەوە بۆ کۆرپەکەی دەگوازرێتەوە لە کاتی دووگیانیدا.
ئایا ڤایرۆسی خانە زەبەلاحەکان جۆرێکە لە هەوکردنی گواستنەوەی سێکسی (STI)؟
لە کاتێکدا CMV لە ڕێگەی شلەی جەستەوە دەگوازرێتەوە، لەوانە تۆواو، بەڵام بە هەوکردنی گوازراوەی سێکسی دانانرێت. چونکە ئەمە ڕێگا سەرەکییەکەی گواستنەوەی ڤایرۆسەکە نییە. لە لایەکی ترەوە، هێرپس سادەی جۆری دوو بە هەوکردنی گوازراوەی سێکسی دادەنرێت چونکە بە شێوەیەکی سەرەکی لە ڕێگەی سێکسەوە دەگوازرێتەوە. هەردوو جۆری هێرپس سادە دەکرێت بڵاوببنەوە لە ڕێگەی بەرکەوتن لەگەڵ برینە هێرپسییەکان واتا تامێسکە، یان لە ڕێگەی پەیوەندی زارەکی یان ئەندامەکانی زاوزێ.
ئایا CMV وادەکات ئەنجامی پشکنینی هێرپس ئەرێنی ببن؟
لە کاتێکدا بەشێکن لە هەمان خێزان، بەڵام CMV ئەنجامێکی ئەرێنی هێرپسی نابێت. ئەوەی گرنگە ئەوەیە کە پشکنینی CMV وەک بەشێک لە پانێڵی تۆڕچ داواکراوە. بەزۆری بەکاردێت لە ماوەی دووگیانی و ماوەی تازە لەدایکبوون، تۆڕچ چەندین پشکنینی تێدایە لەوانە:
- دەردە پشیلە
- سوورێژە
- CMV
- هێرپسی سادە
هەروەها، پشکنین ئەنجامدەدەیت، دەکرێت ئەنجامی CMV ئەرێنی بێت بۆ تەواوی ژیان، هەتا ئەگەر هەوکردنەکەت چالاک بێت یان ناچالاک.
چی ئاڵۆزییەک پەیوەندی بە CMV ـەوە هەیە؟
لە زۆربەی خەڵکیدا، CMV تەنها دەبێتە هۆی هەوکردنی سووک. لەگەڵ ئەوەشدا، ئەگەر کەسێک بەرگری لاواز ببێت، ڤایرۆسەکە دەتوانێت کێشە دروست بکات لە:
هەروەها، هەرچەندە کە باو نییە، بەڵام CMV دەتوانێت ببێتە هۆی هەوکردنی جگەر یان مۆنۆنوکلیس (زیادبوونی بچوکترین خڕۆکە سپییەکانی خوێن) ئەو منداڵانەی کە لەگەڵ CMV لە دایک دەبن دەکرێت کێشەی گەشەکردن و گەورەبوونیان هەبێت. هەروەها لەدەستدانی بیستن باوترین ئاڵۆزییە.
دیارترین پرسیارەکان دەربارەی ڤایرۆسی خانە زەبەلاحەکان
ئایا CMV چارەسەر دەکرێت؟
بەڵێ لە کاتێکدا زۆربەی ئەو کەسانەی کە CMVیان هەیە پێویستیان بە چارەسەر نییە، پزیشک دەتوانێت دەرمانی دژە ڤایرۆس بنووسێت ئەگەر بەرگری کەسەکە لاوازبێت. هەروەها دەکرێت چارەسەری دژە ڤایرۆس بۆ منداڵانی تازە لەدایکبوو پێشنیار بکرێت بۆ ئەوەی یارمەتی ڕێگری لە ئاڵۆزییەکان بدات.
ئایا ڤایرۆسی خانە زەبەلاحەکان دەبێتە هۆی تامێسکە؟
بە پێچەوانەی هێرپسی سادە، ڤایرۆسە زەبەڵاحە خانەکان نابێتە هۆی تامێسکە. زۆربەی ئەو کەسانەی کە CMVیان هەیە دەکرێت نیشانەکانی نەخۆشییەکی سووکیان هەبێت، وەک تا، هەوکردنی لیمفە گرێکان، ماندووبوون و ئازاری گەروو، لە کاتێکدا ئەوانی تر دەکرێت هەر هیچ نیشانەیەکیان نەبێت.
دەکرێت ڤایرۆسەکانی تری هێرپس و CMVیت بەیەکەوە هەبێت؟
زۆر دەگمەنە کە لە هەمان کاتدا دوو ڤایرۆسی خێزانی هێرپست هەبێت. لەگەڵ ئەوەشدا، مەترسی تووشبوونت هەیە ئەگەر کۆئەندامی بەرگری لاوازت هەبێت.
کەسی تووشبووی CMV دەتوانێت بیگوازێتەوە بۆ کەسانی تر؟
بەڵێ CMV لە ڕێگەی شلەکانی جەستەوە بڵاودەبێتەوە، وەک خوێن، میز، لیک و تۆواو. هەروەها لەوانەیە لە ماوەی دووگیانیدا بگوازرێتەوە بۆ کۆرپەلە، هەروەها لە ڕێگەی شیری دایک بۆ منداڵیش دەگوازرێتەوە.
ئایا CMV مەترسیدارە؟
لە کاتێکدا CMV لە زۆربەی خەڵکدا بێ زیانە، دەکرێت لە مەترسییەکی زیاتردا بیت بۆ ئاڵۆزییە پەیوەندیدارەکان ئەگەر کۆپەندامی بەرگری لاوازت هەبێت. هەروەها لەوانەیە مەترسیدارتر بێت لە منداڵان و هەروەها لە کۆرپەلەدا.
چۆن دەتوانم پشکنینی CMV بکەم؟
ئەگەر نیشانەکانی هەوکردنێکی چالاکت نیشان دا، پزیشک دەتوانێت داوای پشکنینی خوێن بکات بۆ دیاریکردنی CMV. پشکنینی میز و لیک بۆ منداڵان بەکاردێت.
ڤایرۆسی خانە زەبەلاحەکان ئەندامی خێزانی ڤایرۆسی هێرپسە و بە شێوەیەکی سەرەکی لە ڕێگەی شلەی جەستەوە بڵاودەبێتەوە. لە کاتێکدا ئەمە ڤایرۆسێکی زۆر گوازراوە و باوە، تەنها ئەو کەسانەی کە تازە لە دایکبوون و ئەو کەسانەی کە بەرگرییان لاوازە دەکرێت تووشی نەخۆشییەکی قورس ببنەوە.
ئەگەر نیگەرانیت هەیە دەربارەی هەوکردنی چالاک یان دووبارە هەوکردنەوە، لەگەڵ پزیشک قسە بکە دەربارەی هەنگاوەکانی داهاتوو و دەستنیشانکردنی دروست. لە کاتێکدا چارەسەر بە شێوەیەکی ئاسایی پێویست نییە، لەوانەیە دەرمانی دژە ڤایرۆس لە هەندێک حاڵەتدا پێویست بێت و بنووسرێت.
